بن (چهارمحال و بختیاری)

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۲٬۹۷۱ نفر (در ۴٬۰۴۹ خانوار) بوده‌است.

شهر بن در ۲۵ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. بن از شمال به سد زاینده رود، از جنوب به کوه جنگی، از غرب به کوه افغان و از شرق به کوه شیراز محدود می‌شود.

نام بن در میان مردمان این شهر و ترک زبانان استان، در اصل (بین_ Been) گفته می شود.

کلمه (بین) در ترکی استانبولی و آذری به معنی هزار است و در ترکی شرق آسیا و قشقایی مین هم خوانده می شود.

بنابراین با توجه به حضور و اسکان جنگجویان ترک در این منطقه ، کلمه بین اشاره به محل اسکان (هزار جنگجو) چیزی شبیه تیپ امروزی دارد که به مرور میان مردم منطقه متداول شده است.

بنابراین وجه تسمیه قرار گرفتن میان یا بین کوه ها، بن و پایه کوه ها مصداق اغلب شهر ها و روستاهای استان و مناطق زاگرس نشین است و مناسبتی هم با زبان ترکی منطقه ندارد.

یا وجه تسمیه اینکه این منطقه در گذشته از نظر موقعیت جغرافیائی در محدوده‌ای بین حوزه نفوذ خوانین چهارمحال و خوانین قاشقایی بوده‌است به «بین» معروف بوده‌است که به مرور کلمه «بین» به «بِن» تغییر شکل داده‌است هم نادرست بوده چرا که بن هم مانند سامان، چادگان و بسیاری از روستاها در یک محور ترک نشین از شرق به غرب استان واقع شده و میان دو خوانین نبوده است.

بنابراین وجه تسمیه بین به معنی هزار( محل اردوی هزار جنگجو ) به واقعیت نزدیک تر است و وجه تسمیه های معمول گفته شده کمی ساده اندیشانه به نظر می رسد.

قدمت و تاریخ هسته اصلی شهر بن مشخص نیست و نیاز به مطالعه دارد. از مهمترین رویدادهای تاریخی مستند شهر بِن که توسط تاریخ نگارانی همچون لارنس لاکهارت، کروسینسکی و پطروشفسکی ذکر شده‌است، می‌توان به مقاومت مردم بِن در حوادث مربوط به اشغال ایران توسط افغان‌ها اشاره کرد که برخی آثار آن همچون کتیبه و قلعه محمود افغان و قنات‌های ویران شده در اطراف شهر به جای مانده‌است.

بعد از ظهور نادرشاه افشار، او به همراه مردم، با توپ‌های جنگی به پناهگاه‌های افغان‌ها شلیک کرد که آثار آن بر کوه افغان برجا مانده‌است از جمله حفره‌ای بزرگ و فروریختن صخره‌ها، که به خوبی مبین برخورد گلوله توپ است. افاغنه چاره را در این می‌دیدند که به نقاط مرتفع تر بروند و اقدام به کندن پلکان بلندی نموده‌اند (که امروزه به پلکان تاریخی افغان معروف است) تا از شر گلوله توپ‌ها در امان باشند و در نهایت آنان را وادار به فرار کرد.

از محلات قدیمی بن می‌توان به محله بازار قدیم واقع در جوار سیل بند مرکزی شهر، محله قوزی یا سایه کوه، تپه سیاه (قرایال) و قبرستان قدیم اشاره نمود.

زبان و نژاد اکثر مردم شهر بن از ترک های اغوز و قزلباشی می باشد که به سبب نزدیکی به مردم قشقایی با اشتباه قشقایی نامیده میشود و دلیل این نیز تفاوت های تلفظ واژگانی در زبان دو طرف می باشد.

بنابر شواهد موجود و تطبیق قرائن تاریخی، ترک های ساکن در این منطقه و بخشی از شهرستان های اطراف آن (همچون شهرستان سامان یا شهرستان فریدن در غرب استان اصفهان) عمدتاً توسط سلسله صفویه و پس از انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت صفویان، در این ناحیه اسکان داده شده اند. در واقع ایلات ترکی که بخش اصلی نیروهای حامی صفویان در ابتدای تشکیل این سلسله را تشکیل می دادند، به پاداش حمایت های خود و به منظور حفاظت از پایتخت صفویه به این منطقه وارد شدند و به مرور زمان از زندگی ایلی به زندگی یکجانشینی تغییر سوق پیدا کردند.

پیشه

در این شهر اشتغال در صنعت، باغداری و دامپروری رواج دارد. اراضی و باغات دشت بن که یکی از بزرگترین دشتهای استان چهارمحال و بختیاری است از طریق بیش از ۱۵۰ رشته قنات و ۷۰ حلقه چاه نیمه عمیق و عمیق مشروب می‌شود. همچنین کارخانه گازکربنیک (CO2) بن یکی از نقاط مهم گازکربنیک ایران می‌باشد.

هنر قالی بافی در بن

هنر قالیبافی از دیرباز همراه با کشاورزی در بن رونق داشته‌است.، قالی‌های بن با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند و رج شمار آن‌ها پایین است. شایان ذکر است که یکی از بزرگترین قالی‌های دستباف جهان (در زمان خود) در بن بافته شده‌است. دنیل پرل، خبرنگار وال استریت ژورنال، در گزارش خود در سال ۱۹۹۷ میلادی می‌نویسد که این قالی توسط ۸۴ زن بافته می‌شود و دارای مساحتی حدود یک سوم هکتار (سه هزار متر مربع) است و می‌تواند قیمتی تا یک میلیون دلار داشته باشد.

1. گرداب بِن:آلاچیق‌های زیبا و امکانات قایق‌سواری، آب گوارای چشمه دامنه کوه و نزدیکی به شهر بن مسافران انبوهی را از سراسر ایران به این منطقه جذب می‌نماید.
2. آرامگاه بابا محمود شعیب
3. پل حاج الله یار با قدمت حدود ۴۰۰ سال
4. پل حاج مهدی با قدمت حدود ۳۰۰ سال
5. گؤنی حامام (حمام رو به آفتاب)
6. کوه افغان بن و بقایای باقی‌مانده از حمله افغان‌ها
7. رودخانه بوکا و باغات درازدره بن

از سایر مکان‌های گردشگری اطراف شهر بن و شهرستان بن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. سد زاینده رود در یانچشمه
2. امام زاده باباپیراحمد
3. پیست اسکی در بارده
4. امامزاده سید محمد در بارده
5. امامزاده سید بهاءالدین محمد در شیخ شبان
6. قلعه محمدحسن خان بختیاری در بارده
7. حاشیه زاینده رود در روستای آزادگان
8. پبیست اسکی در شیخ شبان

میرزا حبیب دستان یا میرزا حبیب اصفهانی ازمشاهیر این دیار است. میرزا حبیب اصفهانی را پیشگام تدوین دستور زبان امروزی برای زبان فارسی دانسته‌اند. البته خود او در زمان حیات برخلاف ادبایی همچون عمان سامانی و دهقان سامانی که پسوند زادگاه خود را داشتند، خود را اهل بن ندانسته و فقط در همه جا به عنوان میرزا حبیب اصفهانی از او یاد شده است. او نخستین کسی است که کلمه «دستور» را با عنوان کتابی دربارهٔ قواعد زبان فارسی به‌کار برده و این قواعد را از عربی جدا و آن‌ها را از دایره تقلید از صرف و نحو عربی بیرون برده‌است. براساس اطلاعات موجود، او نخستین کسی بوده که اجزای کلام را در زبان فارسی بررسی و طبقه‌بندی کرده‌است، هرچند که خود را مبتکر این طبقه‌بندی نمی‌داند. میرزا عبدالعظیم خان قریب از الگوی او پیروی کرده‌است. دستور سخن (استانبول ۱۲۸۹)، دبستان فارسی (استانبول ۱۳۰۸)، خلاصه رهنمای فارسی (استانبول ۱۳۰۹) و رهبر فارسی (استانبول ۱۳۱۰) کتابهایی است که میرزا حبیب برای آموزش دستور زبان فارسی تألیف کرده‌است.

• گرداب بن
• پل حاج الله یار
• پل حاج مهدی

• دانشنامه استان چهارمحال وبختیاری، ۱۳۸۵.
• شناخت سرزمین چهار محال،کریم نیکزاد امیر حسینی،۱۳۵۷
• انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، نویسنده: لارنس لاکهارت، مترجم: مصطفی قلی عماد، ناشر: مروارید، ۱۳۶۴
• سقوط اصفهان به گزارش کروسینسکی، ترجمه جواد طباطبایی،انتشارات مینوی خرد،۱۴۰۱
• «تاریخ ایران «از دوران باستان تا پایان سدهٔ هجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، سازمان انتشارات پیام ۱۳۵۷.