توماس مالتوس
توماس رابرت مالتوس (به انگلیسی: Thomas Robert Malthus) (۱۴ فوریه ۱۷۶۶ – ۲۹ دسامبر ۱۸۳۴) استاد دانشگاه انگلیسی بود که تأثیر بسیار زیادی روی جمعیت‌شناسی و اقتصاد سیاسی گذاشته‌است. مالتوس به خاطر پایه‌گذاری نظریه رانت مشهور است. البته کتاب مشهوری نیز به نام اصل جمعیت نگاشته‌است و اولین بار به این موضوع اشاره کرده‌است که افزایش جمعیت راه‌حلی برای پیشرفت نیست.
| توماس مالتوس FRS | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۴ فوریهٔ ۱۷۶۶ ساری، انگلستان |
| درگذشت | ۲۳ دسامبر ۱۸۳۴ (۶۸ سال) باث، انگلستان |
| ملیت | انگلیسی |
| شناخته‌شده برای | به خاطر پایه‌گذاری نظریه رانت |
| پیشینه علمی | |
| شاخه(ها) | جمعیت‌شناسی، اقتصاد کلان |
| تأثیر گرفته از | دیوید ریکاردو |
وی در کمبریج به تحصیل الهیات پرداخت و پس از تکمیل تحصیلات در سال ۱۸۰۵ استاد تاریخ و اقتصاد در کالج هال بیوری گردید. مالتوس کتاب خود را تحت عنوان اصل جمعیت در سال ۱۷۹۸ و چاپ دوم و کامل آن را در سال ۱۸۰۳–۱۸۱۷ انتشار داد. مالتوس معتقد بود که موجودات زنده با سرعت سرسام‌آوری تکثیر پیدا می‌کنند و اگر قحطی و جنگ و غیره وجود نداشته باشد جمعیت به شکل تصاعد هندسی زیاد می‌شود و ممکن است در هر ۲۵ سال دو برابر گردد در حالی که وسایل ارتزاق در بهترین شرایط با یک تصاعد ریاضی بالا می‌رود و لذا هر ۲۵ سال جمعیت دو برابر می‌شود و حال آنکه ازدیاد خواربار و مواد غذایی بسیار ناچیز است ولی برخی عوامل چون جنگ و قحطی می‌توانند موانع طبیعی در امر ازدیاد جمعیت باشند.
زندگی
در ۱۴ فوریه ۱۷۶۶ نزدیک گیلفرد در ساری انگلستان زاده شد و تا سال ۱۸۳۴ زیست. در دانشگاه کمبریج به بررسی دانشهای کشیشی پرداخت و پس از آسودگی از تحصیل به کار در کلیسای انگلستان مشغول شد. به سال ۱۸۰۵ به عنوان استاد تاریخ و اقتصاد سیاسی در کالج هیلیبری به کار گمارده شد.
فعالیت
نخستین کتاب خود را در سال ۱۷۹۸ تحت عنوان رساله‌ای دربارهٔ اصول جمعیت (به انگلیسی: Essay on The Principles of Population) به چاپ رساند. مالتوس در این کتاب پیرامون اینکه جمعیت با فرایاز (تصاعد) هندسی افزایش می‌یابد و فراهم ساختن خواروبار برای ادامه زندگی با فرایاز حسابی انجام می‌شود، باورهای خویش را باز نمود. کارهای دیگر مالتوس عبارتند از:
- پژوهش دربارهٔ طبیعت و پیشرفت بازده زمین
- بنیادهای اقتصادی سیاسی
- تعاریف اقتصاد سیاسی
نظریه رانت
یک نگاه رانت را یکی از سودهای مبادلات اقتصادی می‌داند و نگاه دیگر سود را چیزی مازاد بر ارزش تولید و عمدتاً آن را مالکیت زمینی که در آن کارخانه‌ای راه‌اندازی شده یا منبع طبیعی مستقر شده می‌داند. نگاه اول رانت را چیزی طبیعی و مثبت در اقتصاد قلمداد می‌کند و نگاه دوم آن را منفی و نزدیک به مفت‌خوری. نگاه اول مربوط به مالتوس و نگاه دوم مربوط به اقتصاددان معروف آن سال‌ها، دیوید ریکاردو است. این اختلاف نظر بین این دو اقتصاددان معروف اروپا، در آن سال‌ها به جدل و مباحثه‌ای مکاتبه‌ای بدل شد، جان استوارت میل بیشتر متمایل به ریکاردو و ویلیام بلیک حامی مالتوس بود. پس از مرگ ریکاردو، عمده افراد مالتوس را بازنده آن مباحثات می‌دانستند و این موضوع منجر به منزوی شدن مالتوس شد امّا مسئله اصلی در روشن نبودن تعاریف پایه‌ای آن‌ها بود. هر دوی این اقتصاددان‌ها، آدام اسمیت را به عنوان پیشروی اصلی اقتصادی خود قبول داشتند و در بسیاری مبانی هم با یکدیگر همدل بودند امّا به نتیجه نرسیدن بحث‌های نسبتاً طولانی‌شان بیشتر به این دلیل بود که تعاریف مبنایی منطبق برهمی نداشتند. الته این صورت بندی اخیراً در بین اقتصاددان‌ها و پژوهشگران تاریخ اقتصاد رایج شده امّا در آن دوران امری نبود که واضح به نظر برسد.
جایگاه
نقش بزرگ ربرت مالتوس در این است که پژوهش‌های جمعیت‌شناسی را در دانشهای اجتماعی وارد ساخت. پس از پژوهش‌های مالتوس و به ویژه در سده بیستم این جستار استوار گشت که جمعیت انسانی و اقتصاد دارای پیوند نزدیک به یکدیگرند و دشواریهای اقتصادی و اجتماعی بدون در نظر گرفتن دگرگونیها و نوسان‌های جمعیت و افزایش و کاهش آن حل و فصل نمی‌شود.
منابع
- ↑ چندین منبع ۲۹ دسامبر ۱۸۳۴ را ذکر می‌کنند مثلاً Meyers Konversationslexikon (Leipzig, 4th edition, 1885-1892), "Biography" by Nigel Malthus (the memorial transcription reproduced in this article). اما بریتانیکا بایگانی‌شده در ۱۴ فوریه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine ۲۳ دسامبر را ذکر می‌کند.
- ↑ Petersen, William. 1979. Malthus. Heinemann, London. 2nd ed 1999.
- ↑ Malthus used his middle name Robert, though work after his lifetime often refers to him as Thomas Malthus.
- ↑ Malthus, Thomas Robert in Venn, J. & J. A., Alumni Cantabrigienses, انتشارات دانشگاه کمبریج, 10 vols, 1922–1958.
- ↑ آشفته تهرانی، امیر (۱۳۶۴). جامعه‌شناسی و آینده نگری جمعیت ایران. اصفهان: جهاد دانشگاهی. صص. ۶۷ و ۶۸.
- ↑ بنایی، نسیم. ایده‌ها. امین‌الضرب. صص. ۳۱. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۷۱۳۴-۰۰-۱.
- ↑ آشفته تهرانی، امیر (۱۳۶۴). جامعه‌شناسی و آینده نگری جمعیت ایران. اصفهان: جهاد دانشگاهی. صص. ۸۸.