تپه‌حصار
تپه‌حصار در جنوب شهر دامغان در روستای حیدرآباد و در استان سمنان قرار گرفته‌است. قدمت تمدن پیش از تاریخ این تپه از هزارهٔ چهارم تا هزارهٔ اول پیش از میلاد می‌رسد. در تپهٔ حصار سه طبقهٔ متمایز مربوط به دوران پیش از تاریخ تشخیص داده شد که هر کدام از این سه طبقه نیز به تقسیمات کوچک‌تری طبقه‌بندی شده‌اند.کارشناسان بر این عقیده هستند که عبور ریل راه اهن از وسط این منطقه تاریخی باعث فرسایش آن میشود.
| تپه‌حصار | |
|---|---|
| نام | تپه‌حصار |
| کشور | ایران |
| استان | سمنان |
| شهرستان | دامغان |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | مسکونی |
| دیرینگی | هزارهٔ چهارم پ.م. |
| دورهٔ ساخت اثر | پیش از تاریخ |
| بانی اثر | قوم ایرانی |
| مالک اثر | میراث فرهنگی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۴۰ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | آری |
طبقات سه‌گانه
شامل دوره‌های زیر است:
- حصار I شامل سه قسمت الف، ب و ج
- حصار II شامل دو قسمت الف و ب
- حصار III شامل سه قسمت الف، ب و ج
طبقهٔ سوم الف در تپه حصار دارای سفال خاکستری یا سیاه درخشان است که نشانهٔ عصر آهن در ایران می‌باشد. در بین مردمان این دوره فلزکاری معمول بوده‌است و این امر از شمار اشیاء یافت‌شده در این تپه کاملاً مشخص است. مردمی که برای اولین بار ساکن این تپه شدند، شهرنشین بودند و اقتصاد آنها بر کشاورزی، دامپروری و صنعتگری تکیه داشت.
مطابق آمار تهیه شده، مردگان به جانب مشرق یعنی رو به سوی طلوع آفتاب خوابانده شده‌اند، از این رو معلوم میشود خورشید یکی از خدایان مهم این مردم به‌شمار می‌رفته که با ظهور ظروف سیاه رنگ این قاعده ترک شده و در کنار مردگان، اشیاء مختلفی از قبیل ظروف سفالی، آلات، ادوات برنزی و بعضی اوقات سلاح‌های جنگی قرار داده‌اند. در دورهٔ دوم و اوایل دوره سوم تغییرات شدیدی در رنگ، جنس، ساختمان ظروف و طرز به خاک سپردن مردگان حاصل شده‌است، به گونه‌ای که به نظر می‌رسد مردم تپه حصار در این زمان مورد هجوم واقع شده‌اند و چون ظروف سیاه رنگ دوره سوم شباهت کامل به ظروف پیش از تاریخ نواحی شمالی ایران دارد، می‌توان چنین نتیجه گرفت که این هجوم از طرف شمال یعنی از جانب صحرای ترکمن به ایران شده‌است. هرچه به طرف جنوب نزدیک می‌شویم آثار ظروف سیاه رنگ مهاجمین کمتر دیده میشود.
در اواخر دوران نوسنگی سکونت‌گاهی در تپه حصار (دوره‌های ۱الف و ۲ب) تشکیل شد که امروزه نشانه‌های چندانی از خانه‌های آن باقی نمانده‌است. این خانه‌ها را از خشت خام و با قاعده‌های مستطیلی ساخته بوده‌اند. دیوارهای دورهٔ ۲ب نیز در فواصل منظم پشت‌بند بیرونی داشته‌اند. در کف خانه‌ها مرده‌ها به صورت نامنظم دفن می‌شدند و در کنار آنها اشیاء تزئینی دفن شده که تعداد آنها برای مرده‌های مختلف متفاوت است و تعددشان احتمالاً نشانهٔ قدرت و ثروت ایشان بوده‌است. برای برخی مردگان هم گور صندوقی خشتی ساخته بوده‌اند. مردان و زنان با اشیاء یکسان دفن شده‌اند و شاید این امر نشان‌دهندهٔ این است که یک موقعیت اجتماعی داشته‌اند. اجزایی چون اجاق، تاقچه، و گربه‌رو هم در داخل اتاق‌ها بوده‌اند.
مسیر ریل راه آهن تهران به مشهد از قسمتی از محوطه این اثر تاریخی می گذرد که مانع ثبت جهانی این اثر شده‌است.
تکه های سفال دست ساخت خرد شده با ارزش تاریخی متاسفانه در جای جای تپه پراکنده و در معرض نابودی بر اثر فرسایش آب و باد و تغییرات دمایی و مهمتر شکستن زیر پا ی عابرین است. هم اکنون تابلوی راهنما و نگهبان در محوطه ی تپه هم وجود ندارد. جادارد پروژه ای برای گرد آوری فوری و احیا سفالها تهیه و اجرا شود.
نگارخانه
پانویس
- ↑ سفالینه‌های تپه حصار و تپه گیان با سفالینه‌های مکشوف در سامرا و از یک سو با تمدن و فرهنگ آسیای میانه و از دیگر سو با سفالینه‌های تمدن عیلام، شوش وجوه مشابهتی را واجد است.
- ↑ دربارهٔ دوران‌های مس‌سنگی و مفرغ می‌توان از روی نتایج حفاری‌های تپه حصار و تپه گیان و گوی‌تپه داوری کرد.
- ↑ ادیب‌زاده و دیگران ۱۳۸۴، صص. ۱۵۴–۱۷۷.
- ↑ ادیب‌زاده و دیگران ۱۳۸۴، صص. ۱۳۸–۱۵۰.
- ↑ «عبور راه‌آهن از تپه‌حصار مانعی بر سر راه ثبت جهانی اثر». ایسنا. ۲۰۲۰-۱۲-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۹.
جستارهای وابسته
منابع
- از کتاب چگونگی تدفین مردگان در عصر آهن در فلات مرکزی ایران، نوشتهٔ سعیده شرف الدین