جنگ زمستان

جنگ زمستان
تاریخ	۳۰ نوامبر ۱۹۳۹–۱۳ مارس ۱۹۴۰
موقعیت	شرق فنلاند
نتایج	پیمان‌نامه صلح مسکو
طرف‌های درگیر
فنلاند	اتحاد جماهیر شوروی
فرماندهان و رهبران
کارل گوستاو امیل مانرهیم; کیوستی کالیو; ریستو ریتی	ژوزف استالین; کیریل میریتسکوف; کلیمنت ووراشیلوف ; سیمیون تیموشنکو
قوا
۳۰۰٬۰۰۰ نفر سرباز	۷۶۰٬۰۰۰ نفر سرباز
تلفات و ضایعات
۲۴٬۹۱۸ کشته; ۴۳٬۵۵۷ زخمی (۹٬۵۶۲ معلول دائمی); ۴۲۰٬۰۰۰ آواره	۱۶۷٬۹۷۶ کشته; ۱۸۸٬۶۷۱ زخمی; ۵٬۵۷۲ اسیر

جنگ زمستان یک درگیری نظامی بین شوروی و فنلاند بود. تهاجم شوروی در ۳۰ نوامبر ۱۹۳۹ یعنی ۳ ماه پس از آغاز جنگ جهانی دوم صورت گرفت. این جنگ در ۱۳ مارس ۱۹۴۰ با امضای پیمان‌نامه صلح مسکو پایان پذیرفت. روز ۱۴ دسامبر ۱۹۳۹ جامعه ملل ضمن غیرقانونی خواندن تجاوز شوروی به فنلاند، این کشور را از عضویت خود اخراج کرد.

اسرای جنگی اتحاد جماهیر شوروی، ملبس به لباس‌های نو، نزدیکِ مدار شمالگان در رووانیمیِ فنلاند، ژانویهٔ ۱۹۴۰.

پیش‌زمینه

فنلاند تا اوایل سده نوزدهم یکی از استان‌های امپراتوری سوئد به حساب می‌آمد. پس از وقوع چندین جنگ بین دو طرف، در نهایت سال ۱۸۰۹ بر طبق پیمان هامینا، فنلاند به عنوان یک دوک‌نشین خودمختار به امپراتوری روسیه ملحق شد. در ابتدای دوران خودمختاری فنلاند مسیر پرسرعت توسعه را طی نمود. این امر با اصلاحاتی که از جانب الکساندر دوم، امپراتور روسیه به وقوع پیوست، شتاب بیشتری در زمینه‌های مختلف به خود گرفت و فنلاند در جریان آن توانست در نهایت نیروهای مسلح خود را داشته باشد. از اوایل سده بیستم جنبش استقلال‌طلبانه در فنلاند شروع به تجلی کرد که با سرکوب‌گری روس‌ها و انحلال نیروهای مسلح آن مواجه گشت. از این رو فنلاندی‌ها اقدام به تشکیل گروه داوطلبان شبه‌نظامی مخفی به کمک آلمانی‌ها نمودند. از این نیروها در جریان جنگ جهانی اول در جبهه شرقی علیه امپراتوری روسیه و بعدها در تشکیل مجدد نیروهای مسلح فنلاند استفاده شد.

پس از شکست امپراتوری روسیه در جنگ جهانی اول و روی کار آمدن کمونیست‌ها در این کشور، ماه دسامبر سال ۱۹۱۷ استقلال فنلاند توسط سنای آن اعلام شد. تا پایان همان ماه دولت ولادیمیر لنین در روسیه شوروی که درگیر جنگ داخلی بود و توان سلطه بر این منطقه را نداشت، نیز به امید بازگشت مختارانه آن به کنترل روس‌ها، استقلال فنلاند را به رسمیت شناخت. بلافاصله پس از استقلال درگیری مسلحانه هواداران کمونیسم موسوم به «سرخ‌ها» به کمک نیروهای روس حاضر در این کشور و مخالفان آن موسوم به «سفیدها» درگرفت که جنگ داخلی فنلاند نامیده شد. این جنگ در نهایت با دخالت آلمانی‌ها و شکست کمونیست‌ها به پایان رسید.

احساسات و اقدامات ضد کمونیستی اثر تعیین‌کننده‌ای بر تحولات سیاسی و اجتماعی فنلاند در دوره میان‌دوجنگ داشت. یکی از مهم‌ترین سرمنشأهای این احساسات روس‌هراسی عمیقی بود که در جامعه فنلاند ریشه دوانده بود؛ به وجهی که این مسئله برابر با وطن‌پرستی تلقی می‌گشت. در طرف دیگر، ملی‌گرایان فنلاندی همواره رؤیای یک‌پارچه‌سازی سرزمین‌های فنلاندی نژاد اراضی همسایه را در سر داشتند. پس از استقلال این جنبش پشتیبانی سیاسی و مقبولیت کسب کرد. با این حال قدرت‌های خارجی از جمله آلمان و بریتانیا، برای حفظ آرامش منطقه و جلوگیری از قدرت گرفتن این کشور، به برنامه‌های توسعه‌طلبانه ملی‌گرایان فنلاندی برای تسخیر کارلیا معترض و با آن مخالف بودند. به هر صورت نیروهای داوطلب فنلاندی بهار سال ۱۹۱۸ سه بار کارلیا را مورد هجوم قرار دادند اما در نهایت به نتیجه‌ای نرسیدند. با وجود میل برخی به ادامه این گونه تهاجمات، فنلاند و روسیه شوروی نهایتاً روز ۱۴ اکتبر سال ۱۹۲۰ با امضای پیمان تارتو، مرز بین دو کشور را مشخصاً تعیین نمودند. بدین شکل دولت فنلاند ماه اکتبر سال ۱۹۲۱ رسماً درخواست علنی دریافت کمک از طرف شورشی‌های ناحیه کارلیا را رد کرد. با این حال روابط دو طرف همچنان سرد باقی ماند.

خواسته‌های شوروی

مرز فنلاند و شوروی در فاصله چند ده کیلومتری از لنینگراد قرار داشت. سال ۱۹۳۹ ژوزف استالین، رهبر شوروی پس از امضای پیمان مولوتوف-ریبنتروپ با آلمان، نسبت به آسیب‌پذیری مرز شوروی با فنلاند و خطر اشغال دومین منطقه اقتصادی شوروی از طریق این کشور نگران بود. استالین به فنلاندی‌ها پیشنهاد کرد از مرزهای جنوبی خود در باریکه کارلیا عقب نشسته و به ازای آن سرزمین‌هایی شمالی‌تر را دریافت کنند. او در عین حال از فنلاندی‌ها خواست یک پایگاه دریایی در هانکو در جنوب این کشور به شوروی بسپارند.

آماده‌سازی شوروی

پس از آن که طرح محتاطانه‌تر ارتشبد بوریس شاپوشنیکوف، رئیس ستاد کل ارتش سرخ، توسط استالین رد شد، برنامه‌ریزی برای تهاجم شوروی به فنلاند توسط ارتشبد کیریل مرتسکوف صورت پذیرفت. مرتسکوف مبنا را بر این نهاده بود که فنلاندی‌ها مقاومت جدی چندانی نشان نخواهند داد و برتری عددی مطلق شوروی در هر صورت آن‌ها را در هم خواهد شکست.

ارتش هفتم قدرتمندترین ارتش میدانی شوروی از میان چهار ارتشی بود که در این جنگ به‌کار گرفته می‌شد. این ارتش موظف به شکستن مواضع دفاعی خط مانرهیم در باریکه کارلیا گشت. ارتش هشتم شوروی مأمور به حرکت از جانب شرقی دریاچه لادوگا، چرخش به سمت جنوب غربی از شمال این دریاچه و محاصره کردن مدافعان خط مانرهیم شد. ارتش نهم شوروی که در اراضی شمالی‌تر مستقر شده بود و دفاع ضعیف بخش مرکزی خط مقدم فنلاندی‌ها را در مقابل داشت، می‌بایست از این قسمت به طرف اولو در کرانه خلیج بوتنیا در غرب فنلاند، پیش می‌رفت و این کشور را به دو نیم می‌کرد. ارتش چهاردهم شوروی که در غرب مورمانسک قرار داشت، نیز مسئول تصرف پتسامو و اشغال شمال فنلاند گردید تا از رسیدن کمک خارجی به این کشور از طریق نروژ و سوئد جلوگیری شود.

ترکیب یگان‌ها

ترکیب یگان‌های ارتش سرخ در جنگ زمستان (نوامبر ۱۹۳۹):

منطقه نظامی لنینگراد:
- ارتش هفتم:
  - سپاه ۱۹:
    - لشکر بیست و چهارم تفنگ‌دار
    - لشکر چهل و سوم تفنگ‌دار
    - لشکر هفتادم تفنگ‌دار
    - لشکر صد و بیست و سوم تفنگ‌دار
    - تیپ ۴۰ تانک
  - سپاه ۵۰:
    - لشکر چهل و نهم تفنگ‌دار
    - لشکر نودم تفنگ‌دار
    - لشکر صد و چهل و دوم تفنگ‌دار
    - تیپ ۳۵ تانک
  - سپاه ۱۰ تانک:
    - تیپ ۱ تانک
    - تیپ ۱۳ تانک
  - لشکر سیزدهم تفنگ‌دار
  - لشکر صد و سی و ششم تفنگ‌دار
  - لشکر صد و پنجاهم کوهستان
  - تیپ ۲۰ تانک
- ارتش هشتم:
  - سپاه ۱:
    - لشکر صد و سی و نهم تفنگ‌دار
    - لشکر صد و پنجاه و پنجم
  - سپاه ۵۶:
    - لشکر هجدهم تفنگ‌دار
    - لشکر پنجاه و ششم تفنگ‌دار
    - لشکر صد و شصت و هشتم تفنگ‌دار
  - لشکر هفتاد و پنجم تفنگ‌دار
  - تیپ ۳۴ تانک
- ارتش نهم:
  - سپاه ۴۷:
    - لشکر صد و بیست و دوم تفنگ‌دار
    - لشکر صد و شصت و سوم تفنگ‌دار
  - سپاه ویژه:
    - لشکر چهل و چهارم تفنگ‌دار
    - لشکر پنجاه و چهارم تفنگ‌دار
- ارتش چهاردهم:
  - لشکر چهاردهم تفنگ‌دار
  - لشکر پنجاه و دوم تفنگ‌دار
  - لشکر صد و چهارم کوهستان

آغاز جنگ

فنلاند حاضر بود در مورد مبادله سرزمینی مذاکره کند اما حاضر به فدا کردن حاکمیتش با واگذاری یک پایگاه نظامی به شوروی نبود. استالین بر واگذاری این پایگاه اصرار می‌ورزید. فنلاندی‌ها ناگزیر استحکامات مرزی با شوروی به طول ۱۴۰ کیلومتر را تحکیم کردند. این خط مرزی به نام خط مانرهایم، به افتخار «کارل گوستاو مانرهایم» فرمانده وقت نیروهای دفاعی فنلاند که به‌خاطر افتخاراتش در جنگ‌های داخلی سال ۱۹۱۷ میلادی با نیروهای بلشویک شناخته می‌شد؛ نام‌گذاری شده بود.

سرانجام، استالین بدون این که اعلان جنگ کند، دستور حمله به این کشور را صادر کرد و جنگ زمستان آغاز شد.

در روز ۳۰ نوامبر سال ۱۹۳۹ میلادی نیروهای ارتش سرخ با ۴۰۰ هزار سرباز، ۱۵۰۰ هواگرد و ۱۵۰۰ تانک به خاک فنلاند حمله کردند. این در حالی بود که فنلاند در مجموع ۲۶۵ هزار سرباز، ۲۷۰ هواگرد و ۲۶ تانک داشت. علی‌رغم عدم توازن قوا و گستردگی جنگ از خلیج فنلاند تا اقیانوس منجمد شمالی ارتش سرخ نتوانست مقاومت فنلاندی‌های را در استحکامات مرزی در هم بشکند و حتی در مناطق شمالی‌تر شکست‌های سختی متحمل شد. تانک‌های ارتش سرخ مکرراً بدون شناسایی کافی و با پشتیبانی ناچیز توپخانه و پیاده‌نظام به‌کارگرفته می‌شدند. این مسئله آن‌ها را به شدت در مقابل توپ‌های ضدتانک و گروه‌های ضدتانک پیاده‌نظام به خوبی استتارشده فنلاندی آسیب‌پذیر می‌کرد.

پایان نبرد جنگ زمستان

نقشه مناطق داد و ستد شده در طی پیمان صلح، فنلاند شوروی مناطقی که به‌دست شوروی افتاد

سرانجام، ارتش سرخ با میزان تلفات شدیداً بالا توانست بخش‌های از شرق و شمال فنلاند را تصرف کند و در روز ۱۲ مارس سال ۱۹۴۰ با این کشور پیمان صلح را امضا کرد و جنگ زمستان خاتمه یافت.

در نتیجهٔ این صلح‌نامه مناطق کارلیا، سالا و ریباچی از فنلاند به شوروی واگذار شد.

این جنگ بهای گزافی برای استالین داشت زیرا آلمان با نقاط ضعف ارتش سرخ از جمله فرماندهی بی‌تدبیرانه آن و ضعف روحیه سربازان شوروی آشنا شد و هنگام حمله به شوروی در ۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۱ میلادی، از این اطلاعات بهره برد.

جستارهای وابسته

نبرد سوموسالمی
جنگ پس‌آیند

نگارخانه

سربازان فنلاندی هنگام بازگشت به خط جداسازی، ویبورگ، ۱۳ مارس ۱۹۴۰

یادواره کشته شدگان نبرد سوموسالمی، هر سرباز یک قطعه سنگ

پانویس

↑ Saarelainen , Tapio ; The White Sniper: Simo Häyhä Hardcover, 2016 ISBN 978-1-61200-429-7
↑ Nenye 2016, p. 28.
↑ Kilin, Juri; Raunio, Ari (2007). Talvisodan taisteluja [Winter War Battles] (in Finnish). Karttakeskus. ISBN 978-951-593-068-2.
↑ Kilin, Yu. M. (2012). "Soviet–Finish War 1939–1940 and Red Army's Losses". Proceedings of Petrozavodsk State University. Social Sciences & Humanities. 5 (126): 21–24. ISSN 1998-5053.
↑ Campbell, David (2016). Finnish Soldier vs Soviet Soldier: Winter War 1939–40. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-1324-4.
↑ "Putin: Winter War aimed at correcting border "mistakes"". Yle Uutiset (به انگلیسی). Retrieved 2020-11-30.
↑ Nenye 2015, p. 23–25 & 27.
↑ Nenye 2015, p. 28–32.
↑ Kinnunen 2012, p. 53.
↑ Nenye 2015, p. 33–41.
↑ Rentola, Kimmo (2003). Holtsmark, Sven G. ; Pharo, Helge Ø. ; Tamnes, Rolf (eds.). Motstrøms: Olav Riste og norsk internasjonal historieskrivning [Counter Currents: Olav Riste and Norwegian international historiography.] (in Norwegian). Cappelen Akademisk Forlag. ISBN 82-02-21828-4.
↑ Laaksonen, Lasse (2005) [1999]. Todellisuus ja harhat [Reality and Illusions] (in Finnish). Ajatus. ISBN 951-20-6911-3.
↑ Kulju, Mika (2007). Raatteen tie: Talvisodan pohjoinen sankaritarina [The Raate Road: Tale of Northern Heroism during the Winter War] (in Finnish). Ajatus. ISBN 978-951-20-7218-7.
↑ Clemmesen, Michael H. ; Faulkner, Marcus, eds. (2013). Northern European Overture to War, 1939–1941: From Memel to Barbarossa. Brill. ISBN 978-90-04-24908-0.
↑ Porter 2009, p. 17.
↑ Porter 2009, p. 16–17.
↑ Irincheev ,Bair ;The Mannerheim Line 1920–39: Finnish Fortifications of the Winter War (Fortress Book 88) ,Osprey Publishing, 2013 ISBN 978-1-84908-100-9.
↑ «HS Home 18.7.2000 - The never-ending Karelia question». web.archive.org. ۲۰۱۱-۰۶-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۳۰.
↑ Krivosheyev, Grigoriy (1997b). Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century (1st ed.). Greenhill Books. ISBN 1-85367-280-7.
↑ Fadiman, Clifton (1985). The Little, Brown book of anecdotes. Boston: Little, Brown. ISBN 978-0-316-08472-7. OCLC 759509883.
↑ Nenye, Vesa; Munter, Peter; Wirtanen, Toni (2015). Finland at War: The Winter War 1939–1945. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-0631-4. OCLC 899228795.
↑ Nenye, Vesa ; Finland at War: The Winter War 1939–1945 ,2015, Osprey Publishing , ISBN 978-1-4728-0631-4.
↑ Tuunainen, Pasi (2016). Finnish Military Effectiveness in the Winter War, 1939–1940. Palgrave Macmillan. doi:10.1057/978-1-137-44606-0. ISBN 978-1-137-44606-0.

منابع

Nenye, Vesa (2016). Finland At War: The Continuation And Lapland War 1941-45. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4728-1527-9.

[1] Saarelainen , Tapio ; The White Sniper: Simo Häyhä Hardcover, 2016 ISBN 978-1-61200-429-7

[FOOTNOTENenye201628-2] Nenye 2016, p. 28.

[3] Kilin, Juri; Raunio, Ari (2007). Talvisodan taisteluja [Winter War Battles] (in Finnish). Karttakeskus. ISBN 978-951-593-068-2.

[4] Kilin, Yu. M. (2012). "Soviet–Finish War 1939–1940 and Red Army's Losses". Proceedings of Petrozavodsk State University. Social Sciences & Humanities. 5 (126): 21–24. ISSN 1998-5053.

[5] Campbell, David (2016). Finnish Soldier vs Soviet Soldier: Winter War 1939–40. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-1324-4.

[6] "Putin: Winter War aimed at correcting border "mistakes"". Yle Uutiset (به انگلیسی). Retrieved 2020-11-30.

[FOOTNOTENenye201523–25_&_27-7] Nenye 2015, p. 23–25 & 27.

[FOOTNOTENenye201528–32-8] Nenye 2015, p. 28–32.

[FOOTNOTEKinnunen201253-9] Kinnunen 2012, p. 53.

[FOOTNOTENenye201533–41-10] Nenye 2015, p. 33–41.

[11] Rentola, Kimmo (2003). Holtsmark, Sven G. ; Pharo, Helge Ø. ; Tamnes, Rolf (eds.). Motstrøms: Olav Riste og norsk internasjonal historieskrivning [Counter Currents: Olav Riste and Norwegian international historiography.] (in Norwegian). Cappelen Akademisk Forlag. ISBN 82-02-21828-4.

[12] Laaksonen, Lasse (2005) [1999]. Todellisuus ja harhat [Reality and Illusions] (in Finnish). Ajatus. ISBN 951-20-6911-3.

[13] Kulju, Mika (2007). Raatteen tie: Talvisodan pohjoinen sankaritarina [The Raate Road: Tale of Northern Heroism during the Winter War] (in Finnish). Ajatus. ISBN 978-951-20-7218-7.

[14] Clemmesen, Michael H. ; Faulkner, Marcus, eds. (2013). Northern European Overture to War, 1939–1941: From Memel to Barbarossa. Brill. ISBN 978-90-04-24908-0.

[FOOTNOTEPorter200917-15] Porter 2009, p. 17.

[FOOTNOTEPorter200916–17-16] Porter 2009, p. 16–17.

[17] Irincheev ,Bair ;The Mannerheim Line 1920–39: Finnish Fortifications of the Winter War (Fortress Book 88) ,Osprey Publishing, 2013 ISBN 978-1-84908-100-9.

[18] «HS Home 18.7.2000 - The never-ending Karelia question». web.archive.org. ۲۰۱۱-۰۶-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۳۰.

[19] Krivosheyev, Grigoriy (1997b). Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century (1st ed.). Greenhill Books. ISBN 1-85367-280-7.

[20] Fadiman, Clifton (1985). The Little, Brown book of anecdotes. Boston: Little, Brown. ISBN 978-0-316-08472-7. OCLC 759509883.

[21] Nenye, Vesa; Munter, Peter; Wirtanen, Toni (2015). Finland at War: The Winter War 1939–1945. Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-0631-4. OCLC 899228795.

[22] Nenye, Vesa ; Finland at War: The Winter War 1939–1945 ,2015, Osprey Publishing , ISBN 978-1-4728-0631-4.

[23] Tuunainen, Pasi (2016). Finnish Military Effectiveness in the Winter War, 1939–1940. Palgrave Macmillan. doi:10.1057/978-1-137-44606-0. ISBN 978-1-137-44606-0.