جو دوسر
جو دوسر یا یولاف (نام علمی Avena sativa) یکی از غلات خانواده گندمیان است که بیشتر به عنوان خوراک دام به خصوص اسب کشت می‌شود. همچنین در اروپا جو دوسر پرک شده به عنوان صبحانه مصرف می‌شود.
| جو دوسر | |
|---|---|
| جو دوسر، Avena sativa | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاه |
| راسته: | گندم‌سانان |
| تیره: | گندمیان |
| گونه: | A. sativa |
| نام دوبخشی | |
| Avena sativa | |
اتیمولوژی
ریشه نام یولاف از زبان پارتی یَواَرداو است.
خصوصیات گیاه‌شناسی
یولاف تک‌لپه‌ای و یک‌ساله است و ارتفاع آن به ۱ متر می‌رسد. دانه‌ها درون پوسته (یا سبوس) قرار دارند و با کرک (تریکوم) پوشانده شده‌اند. برگهای آن باریک است و قسمت پایینی آنها به صورت غلافی دور ساقه را احاطه می‌کند. خوشه‌ها به دو قسمت تقسیم می‌شوند و به همین دلیل یولاف به جو دوسر هم معروف است.
ساختمان ظاهری یولاف با شرایط محیطی تغییر می‌کند؛ مثلاً در نواحی پست و شنی هر بوته چند ساقه باریک دارد، برگها کوتاه و سخت هستند و غلاف برگ را کرک‌هایی پوشانده‌است. ولی در زمین‌های حاصلخیز و مرتفع بوته‌ها یک ساقه نسبتاً قوی دارند، برگها بلند هستند و غلاف‌ها غالباً کرک ندارند.
ارزش غذایی و دارویی
دانه‌های یولاف مقدار زیادی کربوهیدرات و اسیدهای چرب (مانند اسید پالمتیک، اسید اولئیک و اسید لینولئیک) دارند. ارقام اصلاح شده یولاف ۱۸ درصد چربی دارند یعنی دو برابر مقدار چربی ارقام قدیمی. روغن یولاف خوراکی است اما دارای مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است و بیشتر در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود.
برخی ارقام اصلاح شده یولاف از نظر بتاگلوکان غنی هستند و جو دوسر بتاگلوکان نامیده می‌شوند. بتاگلوکان در درمان دیابت نوع ۲ کاربرد دارد. همچنین مطالعات نشان می‌دهد مصرف بلغور یولاف میزان کلسترل بد خون (ال‌دی‌ال) را کاهش می‌دهد و میزان کلسترل خوب خون (اچ‌دی‌ال) را افزایش می‌دهد.
یولاف برخلاف گندم و جو، گلوتن ندارد و برای افراد حساس به گلوتن بی‌خطر است. امروزه خواص درمانی و تندرستی زیادی به یولاف نسبت داده می‌شود و به همین دلیل مصرف و مطالعات انجام شده بر روی آن افزایش یافته‌است.
کشت
یولاف بومی مناطق معتدل غرب آسیا و شرق اروپاست اما امروزه روسیه و کانادا هر کدام با تولید ۲۰٪ یولاف جهان، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این غله هستند و لهستان، فنلاند، استرالیا و انگلستان در مقامهای بعدی قرار دارند. در ایران مرکز تولید جو دوسر استان اصفهان است اما کشت آن به صورت گسترده وجود ندارد و این گیاه بیشتر به صورت علف هرز در کشتزارهای گندم و جو می‌روید.
در حدود ۹۰٪ یولاف جهان به مصرف خوراک دام می‌رسد و وقتی هنوز سبز است برداشت می‌شود. این زمانی است که پروتئین یولاف بیشترین مقدار خود را دارد.
یولاف وحشی
یولاف وحشی در بسیاری از مناطق تولید غله دانه‌ریز جهان به صورت علف هرز می‌روید و با دامنه گسترده‌ای از شرایط اقلیمی و خاکی سازگار شده‌است. از بین گونه‌های عمده یولاف وحشی گونه Avena fatua عمومیت بیشتری دارد. تناوب‌گذاری با محصولات علوفه‌ای و آیش‌گذاری طولانی زمین از راه‌های مبارزه با این علف هرز هستند.
منابع
- ↑ Durkin-Meisterernst, Desmond (۲۰۰۴). "Dictionary Of Manichean Middle Persian & Parthian" (به انگلیسی). Brepols. Retrieved 5 October 2022.
- ↑ کارشناس (۲۰۱۷-۰۵-۰۴). «همه چیز دربارهٔ کشت گیاه یولاف - مراحل و نکات کاشت، داشت و برداشت گیاه یولاف». انجیراستور. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۱۷.
- ↑ مرتضی ملازاده، محمدرضا کدوری (۱۳۹۳). تولید علمی و عملی گیاهان دارویی (کاشت، داشت، برداشت و خواص دارویی). آموزش و ترویج کشاورزی. شابک ۹۷۸۶۰۰۶۳۶۲۳۲۸.
- ↑ مرتضی ملازاده (۱۳۹۱). مرجع جامع گیاهان زراعی - غلات جلد اول. آموزش و ترویج کشاورزی. شابک ۹۷۸۶۰۰۵۸۹۸۰۱.
- ↑ "Oat". Wikipedia (به انگلیسی). 2022-04-14.