حقوق تجارت بین‌الملل

«حقوق تجارت بین الملل» به قواعد، اصول، قوانین و مقرراتی اطلاق می شود که روابط تجاری را در فراسوی مرزها کنترل و تنظیم می کند. این روابط ممکن است واجد خصوصیت حقوق خصوصی باشد مثل روابط قراردادی بین تجار و شرکتهای تجاری از کشورها گوناگون که به آن حقوق بازرگانی بین المللی نیز اطلاق می شود و یا جنبه عمومی داشته باشد مثل قوانین راجع به کنترل واردات و صادرات، مناطق آزاد تجاری، سرمایه گذاری و سایر موارد که دولتها در امر تجارت بین الملل دخالت می کنند که بعضا به آن حقوق اقتصادی بین المللی نیز اطلاق می گردد.

حقوق بازرگانی بین الملل در واقع بخشی از حقوق تجارت بین الملل است که ویژه قرادادهای بین تجار و شرکت‌های تجاری در کشورهای مختلف است. حقوق بازرگانی بین المللی به مجموعه‌ای از قواعد حقوقی، معاهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی، مقررات داخلی و عرف‌ها و رویه‌های بازرگانی است که روابط بازرگانی بین الملل را تنظیم می‌کند. حقوق بازرگانی بین المللی شامل حال مباحثی است که بین تجار و شرکت‌های تجاری برای فعالیت‌های تجاری مثل فروش کالا و خدمات ، ارائه مجوز‌های بهره برداری (لیسانس)، اجاره‌ به شرط تملیک، نمایندگی‌، قرار داد‌های مشارکت در سرمایه گذاری، شیوه‌های پرداخت، حمل و نقل کالا، بیمه‌ و حل و فصل اختلافات تجاری می‌شود.

حقوق تجارت بین الملل با داوری تجاری بین المللی ارتباط نزدیکی دارد چون بسیاری از اختلافات تجاری بین المللی از طریق داوری حل و فصل می شود.

آن چه در زمینه‌ی معاملات و مبادلات و تعاملات خارجی در تجارت خارجی مطرح می‌شود، در حیطه‌ی تجارت بین‌الملل می‌گنجد. در تجارت بین‌الملل، دو گروه نقش اساسی دارند. گروه اوّل که تنظیم کنندگان روابط و سیاست تجاری بین کشورها می‌باشند و اموری مانند: صادرات و واردات و امور گمرکی و تعرفه‌ها و مالیات‌ها را هدایت می‌کنند. در این گروه، دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و اتّحادیه‌ها و نهادهای جهانی (نظیر: سازمان تجارت جهانی، آنسیترال، یونیدروا، اتاق بازرگانی بین‌المللی) فعّال می‌باشند.گروه دیگر از طریق قراردادهای بین‌المللی، عامل انجام تجارت هستند. بازرگانان، شرکت‌های تجاری، پیمانکاران و سازندگان کارخانجات در کشورهای دیگر و اکتشاف کنندگان معادن و استخراج کنندگان آن‌ها از این نمونه می‌باشند. موضوعات گروه اوّل، مربوط به حقوق عمومی بین‌المللی و مسائل گروه دوم، مرتبط با حقوق خصوصی بین‌المللی است. دروس حقوق تجارت بین‌الملل، هر دو دسته را در بر می‌گیرد. در مورد مسائل گروه اوّل، عبارت «حقوق تجارت بین‌الملل» و در مورد موضوعات گروه دوم، اصطلاح «حقوق بازرگانی بین‌الملل» به کار برده می شود.

در حقوق تجارت بین‌الملل، سیاست‌گذاری تجارت جهانی، روابط دولت‌ها و سازمان‌ها و اهداف تجارت بین‌الملل، مشخّص می‌شود که در واقع مورد توجّه حکومت‌ها و دولت‌هاست. در حقوق بازرگانی بین‌المللی، که در حقیقت حقوق خصوصی مدنی بین‌المللی است، مسائل مورد نیاز بازرگانان، مثل: مذاکره، انعقاد، اجرا و انحلال قرارداد و تضمین‌ها و اخذ خسارت در مورد آن مطرح می‌شود. علم حقوق تجارت و بازرگانی بین‌المللی، به مسائل تئوری و اصول و احکام می‌پردازد، در حالی که فنّ این حقوق، در اجرا ظهور پیدا می‌کند.