خط نسخ

خط نسخ، خطی است ابداع شده در اوایل قرن سوم هجری قمری به‌دست ابن مقله شیرازی که در ابتدا خطی هم‌پایهٔ خط کوفی بود. نسخ یعنی نسخه برداری یا رونوشت‌شده و کپی‌شده. خط نسخ در واقع اولین خطی بود که برای تکمیل کردن نواقص و اشکالات خط کوفی و اضافه کردن اعراب و حرکات و آواها اختراع شد تا برای الفبای فارسی مناسب گردد. این خط از دو خط قبطی و سریانی اخذ شده بود. هرچند برخی معتقدند که خط نسخ پیش از ابن‌مقله نیز وجود داشته‌است. زیرا در اواخر سدهٔ یکم هجری، خط جدیدی به دستور عبدالملک بن مروان ساخته شد تا نواقص خط کوفی برطرف گردد. ولی آنچه مسلم است آنکه ابن‌مقله این خط را بگونه‌ای تکامل بخشیده تا با الفبای فارسی تطبیق پیدا کند.

خط نسخ به طور کلی از اواخر سدهٔ دوم هجری شناخته شد؛ ولی تا اواخر سدهٔ سوم هجری چندان رایج و متداول نبود. این خط به تمام سرزمین‌های شرقی که تحت لوای اسلام بوده‌اند، گسترش یافت. امتیاز مهم خط نسخ در رعایت نسبت است، که یکی از قواعد مهم خوشنویسی می‌باشد که موجب زیبایی خط است.

از سده پنجم هجری تاکنون در کتابت قرآن اغلب از خط نسخ استفاده شده‌است.

یکی از نسخ نویسان مشهور ایرانی احمد نیریزی معروف به سلطانی است. او در حدود ۳۰۰ سال پیش می‌زیسته‌است. از شاهکارهای استاد احمد نیریزی یک قرآن نفیس به خط نسخ است که استاد در حاشیه آن اختلاف قرائت قراء سبعه را کتابت نموده‌است.

خط نسخ خطی است کامل معتدل، منظم، روشن و واضح (فضائلی، ۳۹۱) و از نظر شکل حروف شباهت به ثلث و محقق ریحان دارد. شکل حروف به‌طور معمول دارای خوانایی بالا و نیم سطح و نیم دور است. (همان)