دامپزشکی
دامپزشکی شاخه‌ای از پزشکی است که به شناخت، پیش‌گیری، تشخیص و درمان آسیب‌ها و بیماری‌های جانوران با تمرکز ویژه بر بیماری‌های مشترک بین انسان و جانور می‌پردازد. همچنین نظارت بر مراحل تولید و تضمین سلامت فرآورده‌های جانوری، دامپروری و رفاه جانوران از جمله امور مرتبط با دامپزشکی است.
در زبان فارسی، در گذشته از کلمات بیطار، ستورپزشک و ستوران‌پزشک نیز برای توصیف دام‌پزشک استفاده شده‌است تا اینکه فرهنگستان ایران کلمه‌ی «دام‌پزشک» را به شکل رسمی پیشنهاد کرد. در زبان انگلیسی، واژه veterinary برای نخستین بار توسط توماس براون در سال ۱۶۴۶ به کار گرفته شد.
تاریخچه
ریشه‌های علم دامپزشکی را می‌توان هم‌دوره با پیدایش دام‌داری تا انقلاب نوسنگی دنبال کرد، یافته‌های باستان‌شناسان از عمل جراحی جمجمه روی جانوران در آن دوره حکایت دارد.
با رواج اهلی‌سازی جانوران، دامپزشکی اهمیت بیشتری یافت. در لوح حمورابی (۲۲۰۰ سال پیش از میلاد) به ارزش کار فردی که به معالجه گاو وسایر جانوران می‌پرداخته اشاره شده‌است. بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی، اسناد کلی راجع به دامپزشکی وجود دارد. در قرون وسطی اطلاعاتی در مورد دامپزشکی از هند و ایران وجود دارد.
با موافقت لوئی پانزدهم، شورای دولتی پادشاهی قانون تاسیس مدارس دامپزشکی را در تاریخ ۴ اوت ۱۷۶۱ تصویب نمود و در تاریخ ۱۰ ژانویه ۱۷۶۲ اولین مدرسه دامپزشکی دنیا توسط کلاودی بورگلا در شهر لیون فرانسه تاسیس شد. در سال ۱۷۶۶ مدرسه دامپزشکی دیگری در مزون آلفورت (پاریس) تاسیس شد. سپس تا قبل از سال ۱۸۰۰ به‌طور متوالی مدارس دامپزشکی در وین، تورین، کپنهاک، پادوآ، هانور، لایپزیک، بولونیا، ناپل، برلین، مونیخ، میلان، لندن و مادرید تأسیس شدند.
دامپزشکی کهن در ایران
در سفرنامه فیثاغورث آمده‌است که زرتشت از فن دامپزشکی و درمان جانوران اطلاع داشته‌است. در کتاب اوستا می‌توان نکات متعددی درباره‌ی پرورش جانوران و روش درمان بیماری‌های دام مشاهده کرد. در این کتاب برای اولین بار به طبقه‌بندی جانوران برمی‌خوریم. مسئولیت پرورش و درمان بیماری‌های جانورانی چون اسب، گاو، گوسفند، شتر، سگ، و پرندگان به عهده دامپزشکان بوده‌است و دامپزشکان بدین جهت دارای مقامی ارجمند و با ارزش بوده‌اند.
علاوه بر این چون اسب در ارتش ایران باستان نقش بسیار ارزنده و مهمی داشته‌است، لذا دام‌پزشکانی که عهده‌دار تربیت، پرورش و درمان بیماری‌های آن‌ها بوده‌اند، مقامی بسیار والا داشتند. چنان‌که رئیس اداره دامپزشکی ارتش در زمان داریوش دارای مقام سپهبدی و فرماندهی دسته سواره نظام بوده‌است. فن دامپزشکی در حدود ۵۰۰ سال بعد از میلاد مسیح در ایران به صورت علمی و کلاسیک درآمده‌است. باید توجه داشت هدف از تربیت مدرسه دامپزشکی در آن زمان درمان اسبان ارتش بوده‌است لذا احتیاج به داشتن افراد متخصص و کاردان زیاد بوده و دامپزشکان در آن زمان به نگارش کتبی تحت عناوین پرورش اسب، فن سوارکاری، درمان بعضی از بیماری‌های غیر عفونی و عفونی و چگونگی استفاده از اسب در جنگ اقدام نموده‌اند.
مهمترین وظیفه دام‌پزشک در ایران بعد از اسلام درمان و جلوگیری از بیماری اسبان بود که از دو جنبه جهاد و انجام فریضه حج اهمیت فوق‌العاده داشت. در ایران در تمام سده‌های بعد از اسلام دامپزشکی در مدارس و جایگاه‌های خاصی تدریس می‌شد.
روز دامپزشکی
در سال ۲۰۰۱ میلادی، با تصمیم اتحادیه جهانی دامپزشکی، آخرین شنبه‌ی ماه آوریل (در تقویم میلادی) به عنوان روز جهانی دامپزشکی انتخاب شد. هر ساله برای این روز شعار خاصی در جهت تببین اهداف سازمان‌های دامپزشکی انتخاب می‌شود. در سال ۲۰۲۱، این روز در تاریخ ۲۴م آوریل با شعار «پاسخ دامپزشکان به دنیاگیری کووید-۱۹» گرامی داشته شد. روز جهانی دامپزشکی در سال ۲۰۲۰ نیز روز شنبه ۲۵ آوریل بود و شعار انتخاب شده برای آن سال «محافظت از محیط زیست برای بهبود سلامت جانوران و انسان» در نظر گرفته شد.
در ایران، حسن تاج‌بخش روز ۱۴ مهر را به نام گوش (ایزد نگهبان چهارپایان) به عنوان روز ملی دامپزشکی انتخاب کرده‌است.
دانشکده‌های دامپزشکی ایران
دکتری عمومی دامپزشکی ۲۲۴ واحد دارد و تقریباً ۷ سال طول می‌کشد تا دانشجو بتواند در این رشته فارغ‌التحصیل بشود. (کاردانی دامپزشکی هم ۷۸ واحد را شامل می‌شود که شامل دروس پایه و تخصصی و بالینی و کارآموزی بالینی است و بین دو تا سه سال طول می‌کشد که در سال اول دانشجویان با علوم پایه دامپزشکی و پرورش دام و طیور، در سال دوم بیماری‌های بالینی، اصول جراحی مقدماتی و درسال آخر کارآموزی بالینی را انجام خواهند داد) و در دکترای دامپزشکی در سه سال اول تحصیل دروس علوم پایه آموزش داده می‌شود و پس از گذراندن ۱۲۷ واحد درسی آزمون علوم پایه یا پره انترنی دامپزشکی برگزار می‌شود و دانشجویان بعد از گذراندن این آزمون وارد دوره کلینیکال یا انترنی می‌شوند و طی دوره انترنی دروس بالینی نظیر اصول معاینه، جراحی، رادیولوژی، کارآموزی، کارورزی و… گذرانده می‌شوند. معمولاً در بین واحدهای دروس بالینی دوره‌های کارورزی در نظر گرفته می‌شود. و پس از ارائه پایان‌نامه فارغ‌التحصیل شده و به درجه دکتری عمومی دامپزشکی یا DVM نائل می‌شوند.
دانشکده‌های دامپزشکی ایران به دو دسته عمده سراسری و آزاد تقسیم‌بندی شده‌اند. دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه‌های سراسری شامل: تهران، شیراز، شهرکرد، سمنان، تبریز، رازی کرمانشاه، مشهد، اهواز، باهنر کرمان، ارومیه، خرم‌آباد و زابل می‌باشند. دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه‌های آزاد شامل واحدهای: تهران-علوم و تحقیقات، کرج، بابل، بافت، تبریز، شهرکرد، سنندج، کازرون، ارومیه، گرمسار، شوشتر و شبستر می‌باشند. بعضی از دوره‌های تخصصی این رشته در دانشگاه‌های سراسری از جمله تهران، شیراز، تبریز، مشهد، اهواز، باهنر کرمان، ارومیه، و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و کرج دایر است.
جستارهای وابسته
- رفاه جانوران
- فهرست بیماری‌های گربه‌ها
پیوند به بیرون
منابع
- ↑ «مشروح مذاکرات «فرهنگستان ایران» برای انتخاب نامی مناسب جایگزین واژه بیطار: «دام‌پزشک» یا «ستوران‌پزشک»، مسئله این است!». حکیم مهر. ۱۶ مهر ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۰.
- ↑ Ramirez Rozzi, Fernando; Froment, Alain (19 April 2018). "Earliest Animal Cranial Surgery: from Cow to Man in the Neolithic". Scientific Reports. 8 (1): 5536. Bibcode:2018NatSR...8.5536R. doi:10.1038/s41598-018-23914-1. PMC 5908843. PMID 29674628.
- ↑ Degueurce, Christophe (2012). "Claude Bourgelat et la création des écoles vétérinaires" (به فرانسوی). doi:10.1016/j.crvi.2012.02.005.
- ↑ «گرامیداشت روز جهانی دامپزشکی در سال 2021 با شعار «پاسخ و نقش دامپزشکان در بحران کووید- 19»». سازمان دامپزشکی کشور. ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ خرداد ۱۴۰۰.
- ↑ «شعار روز جهانی دامپزشکی ۲۰۲۰: «محافظت از محیط زیست برای بهبود سلامت حیوانات و انسان»». hakimemehr.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۲۵.
- ↑ «دلیل نامگذاری 14 مهر به نام روز دامپزشکی از زبان استاد دکتر تاج‌بخش + عکس». حکیم مهر. ۴ مهر ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۸ دی ۱۴۰۱.
- ↑ «لیست دانشکده‌های دامپزشکی آزاد». معاونت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی. ۱۴ مهر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵.
veterinary science. (2008). Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica.