دانشگاه در اروپای سده‌های میانه
دانشگاه در اروپای سده‌های میانه نهادی بود، که در سده‌های میانه و در اروپای غربی برای آموزش عالی بنیاد گذاشته شد. نخستین نهادها در اروپای غربی را، که بتوان دانشگاه نامید، در پادشاهی ایتالیا که بخشی از امپراتوری مقدس روم بود، پادشاهی انگلستان، پادشاهی فرانسه، پادشاهی اسپانیا و پادشاهی پرتغال در سده‌های یازدهم تا پانزدهم میلادی برای آموزش و پژوهش در هنر و سطوح عالی الاهیات، حقوق و پزشکی بنیاد گذاشتند. در سده چهاردهم میلادی شمار و فعالیت این دانشگاه‌ها در اروپا افزایش یافت. این دانشگاه‌ها خود برآیند دگردیسی مدرسه‌های کلیسایی و مدرسه‌های رهبانی بودند و اگرچه سیاهه این مدرسه‌ها که واتیکان تهیه می‌کرد، می‌تواند بسیار روشن‌گر و راه‌گشا باشد، اما به آسانی نمی‌توان مرزی روشن کشید، که این مدرسه‌ها از چه تاریخی به راستی دانشگاه به شمار می‌آیند.
پیشینه
با رشد و رونق شهرنشینی در اروپای سده‌های دوازدهم و سیزدهم میلادی نیاز به دین‌یاران و کشیشان دانش‌آموخته و حرفه‌یی بیش‌تر احساس می‌شد. پیش از آن زندگی فکری در اروپا بر دوش و صومعه‌ها وانهاده شده بود، که بیش‌تر جایگاه نماز و نیایش بودند و کم‌تر صومعه‌یی می‌توانست به کشیشان دانشور ش ببالد. در پی اصلاحات گریگوری که بر شریعت قاعده‌مند و آموزش مقدسات پای می‌فشرد، اسقف‌ها پایه مدرسه‌های کلیسایی را گذاشتند، تا قواعد شریعت را به روحانیان بیاموزانند، هرچند با نگاهی گیتی‌گرایانه‌تر و فارغ از گرایش دینی، منطق و فن جدل برای به کار بردن در موعظه و تبلیغ و حساب برای اداره امور مالی نیز بدیشان آموزانده می‌شد. پاپ گریگوری هفتم در ترویج و گناردن مفهوم دانشگاه نوین جدی بود، چندان که در فرمان پاپی ش در ۱۰۷۹ میلادی به پایه‌گذاری گنارده مدرسه‌های کلیسایی دستور داده است، که خودشان بعدتر نخستین دانشگاه‌های اروپایی شدند.
بدین ترتیب دانش‌آموختگی برای بالارفتن در مراتب کلیسایی بایسته شد و استادان و آموزگاران ارج دیدند و بر صدر نشستند. درخواست‌ها به‌زودی از حد مدرسه‌های کلیسایی، که با یک استاد اداره می‌شدند، فرارفت. از این گذشته تنش میان دانش‌آموزان این مدرسه‌ها در شهرهای کوچک با اهالی بالا می‌گرفت و از این رو مدرسه‌ها به شهرهای بزرگی چون بولونیا و رم و پاریس کوچیدند.
بنیادگذاری
دانشگاه بولونیا(۱۰۸۸)، دانشگاه پاریس(۱۱۵۰)، دانشگاه آکسفورد(۱۱۶۷)، دانشگاه مُدنا(۱۱۷۵)، دانشگاه پالنسیا(۱۲۰۸) و دانشگاه کمبریج(۱۲۰۹) در میان نخستین دانشگاه‌ها از این دست بودند.