زبان‌های ایرانی میانه

از زمان کشته شدن داریوش سوم واپسین پادشاه هخامنشی در سال 331 پیش از میلاد تا سال 867 میلادی برابر با 254 هجری -سالی که یعقوب لیث به پادشاهی رسید و زبان فارسی دری رسمیت یافت- دورۀ میانۀ زبان‌های ایرانی به شمار می‌آید

تا چند سال پس از ظهور اسلام آثاری به برخی از زبان‌های این دوره نوشته شده‌است اما برای آسانی تقسیم‌بندی، آغاز دوره اسلامی را پایان دوره میانه و آغاز دورهٔ نو زبان‌های ایرانی می‌دانند. زبان‌های ایرانی دوره میانه را از نظر ویژگی‌های زبانی به دو گروه غربی و شرقی بخش می‌کنند.

زبان‌های ایرانی میانه به دو گروه تقسیم می‌شوند:

1. گروه ایرانی میانه غربی، شامل پارتی (یا پهلوی اشکانی) و پارسی میانه (یا پهلوی)
2. گروه ایرانی میانه شرقی، شامل سغدی، سکایی (یا ختنی)، خوارزمی و باختری (یا بلخی)

زبان‌های شرقی را از آن رو که خاستگاه آنها شرق ایران و زبان‌های غربی را از آن رو خاستگاه آنها غرب ایران بوده است چنین نامیده‌اند. از زبان‌های مادی و اوستایی که در دورۀ باستان رایج بوده است، در دورۀ میانه، زبانی منشعب نشده و چگونگی از میان رفتن آنها روشن نیست بیشتر آن زبان‌های ایرانی میانه شرقی و بخشی از آثار زبان‌‌های ایرانی میانۀ غربی را پژوهشگرانی از فرانسه و انگلستان و آلمان و روسیه و ژاپن در اواخر سدۀ 19 و اوایل سدۀ 20 میلادی از ترکستان چین به دست آوردند. از فرارودان بخشی دیگر از آثار زبان‌های ایرانی میانۀ شرقی و غربی را پژوهشگران شوروی پیشین و فرانسوی در نیمۀ اول سدۀ 20 میلادی به دست آوردند.