زبان خوزی
زبان قدیمی خوزستان را زبان خوزی گویند.
برتولد اشپولر زبان رایج استان خوزستان را زبان خوزی دانسته، می‌نویسد: «بنا به اقرار صریح اهل آن عصر، نه به زبان پارسی ارتباطی داشته‌است نه به زبان عربی، حتی الفبای عربی برای تلفظ و تحریر آن کافی نبوده و خطا نیست که این لهجه ویژه از آخرین بقایای زبان ایلامی به حساب آوریم».
بنابرگفته مینورسکی و سوجک خوزی‌ها احتمالاً از نسل ایلامیان بوده‌اند.ولادیمیر مینورسکی و سوات سوجک زبان خوزی تا چند قرن بعد از فتح خوزستان توسط مسلمانان زبان محلی مردم خوزستان بوده‌است. سوجک گفته استخری(قرن دهم میلادی) در مورد مردم خوزستان در کتاب مسالک الممالک را به عنوان نمونه نقل می‌کند:
بیشتر آنها می‌توانند فارسی و عربی صحبت کنند ولی آنها زبان خودشان را دارند(لسان خوزیان) که نه عبری است و نه سریانی و نه فارسی
ابن حوقل هم می‌گوید که با وجود زبان عربی و فارسی، خوزی به زبان دیگری سخن می‌گویند که نه سریانی است و نه عبری.
ژیلبر لازار به استناد روایتی که کتاب الفهرست از سخن ابن مقفع داشته، می‌گوید که ایرانیان در اواخر دوره ساسانی ۵ زبان داشتند:
- پهلوی که زبان سرزمین فهله‌است یعنی ماد قدیم یا جبال مسلمانان.
- دری زبان پایتخت (تیسفون یا مدائن).
- پارسی زبان موبدان و علما.
- زبان خوزی که در خوزستان رایج است.
- سریانی که در سواد بدان تکلم می‌کردند.
زبان شناسان اتفاق نظر که دو زبان خوزی و سریانی ایرانی نمی‌باشند؛ سریانی زبانی آرامی است که در آن ایام زبان رایج مردم میان‌رودان بود و خوزی که احتمالاً بقایای زبان ایلام قدیم بوده‌است. به گفته لازار منابع تاریخی قرون نخستین اسلامی، تصویر کلی از زبان‌های ایران به دست ما نمی‌دهند اما گردآوردن اطلاعاتی پراکنده از جغرافی‌نویسان و مورخان ممکن است. (در قرون نخستین اسلامی) زبان خوزی در خوزستان دوام آورد. گفته می‌شود که این زبان حتی با الفبای عربی قابل نگاشتن نبود.
ابن مقفع در مورد زبان خوزی آورده است:
خوزی زبانی بود که با آن شاهان و امیران در خلوت و هنگام بازی و خوشی با پیرامونیان خود سخن می گفتند.
ریچارد فرای می‌گوید که جغرافی‌دانان قرن ۱۰ میلادی که به زبان عربی می‌نوشتند، از وجود زبان خوزی در کوهستان زاگرس خبر دادند که ادامه زبان باستان ایلامی تفسیر شده‌است.
مهدی مرعشی می‌نویسند: نویسنده احسن التقاسیم گفته‌است که آنها (خوزی زبان‌ها) کمی از زبان عربی و فارسی را مخلوط کرده‌اند برای مثال، آنها می‌گویند: «این کتاب وصله کن»، "این کار قطعه کن" آنها به خوبی عربی و فارسی را استفاده می‌کنند و پیچیدگی و کشیدگی در انتهای کلماتشان در سخن گفتشان وجود دارد.
به گفته مارتین هاوگ زبان خوزی احتمالاً زبان درجه دوم در حکاکی‌های سنگی توسط هخامنشیان است.
پانویس
- ↑ اشپولر، برتولد(۱۳۶۴)، جلد ۱، ص ۴۳۹-۴۴۰
- ↑ The Tribes of Western Iran V. Minorsky The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland Vol. 75, No. 1/2 (1945), pp. 73-80 (article consists of 11 pages) Published by: Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland Stable URL: http://www.jstor.org/stable/2844282
- ↑ Arabistan or Khuzistan" Svat Soucekو Iranian Studies Vol. 17, No. 2/3 (Spring - Summer, 1984), pp. 195-213 (article consists of 19 pages) Published by: Taylor & Francis, Ltd. on behalf of International Society for Iranian Studies Stable URL: http://www.jstor.org/stable/4310441"
- ↑ Potts، The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State، 415.
- ↑ LAZARD، THE Cambridge history of iran، 598-599.
- ↑ LAZARD، THE Cambridge history of iran، 598-599.
- ↑ خالقی مطلق، جلال (بهار 1368). «سرگذشت زبان فارسی». فصلنامه ایران شناسی. بنیاد مطالعات ایران (۱): ۷۶ تا ۸۷. دریافت‌شده در 2/1/2013.
- ↑ Richard Nelson Frye ,The history of ancient Iran,Volume 3, Part 7 , Page 27,1984
- ↑ تمام کن
- ↑ Mehdi Marashi,Persian studies in North America: studies in honor of Mohammad Ali Jazayery,Page 266,1994
- ↑ Martin Haug,Essay on the Pahlavi language. From the Pahlavi-Pazand glossary,page 36,1870,
منابع
- اشپولر، برتولد(۱۳۶۴)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، جلد ۱، ترجمه جواد فلاطوری، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران،
- LAZARD, G (2008). "THE RISE OF THE NEW PERSIAN LANGUAGE". THE Cambridge history of iran (به انگلیسی). Vol. 4. New York: Cambridge University Press.
- Potts, D. T (1999). The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (به انگلیسی). New York: Cambridge University Press.
جستارهای وابسته
- ریشه نام اهواز
- ریشه نام خوزستان
- زبان های ایرانی باستان