زیباشهر (مبارکه)

زیباشهر شهری از توابع بخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه در استان اصفهان ایران است. این شهر در سال ۱۳۸۱ از به هم پیوستن سه روستای خولنجان، لنج و آدرگان تشکیل شد.

به دلیل عبور رودخانه زاینده رود از این شهر و زمین‌های حاصل خیز و آب وهوای مساعد، کشاورزی و باغداری در این شهر بسیار رونق دارد و محصول‌های برنج، گندم، جو، گیلاس، هلو و… در زمین‌های کشاورزی این شهر کشت می‌شود. کارخانه جاتی در این شهر پدید آمدند که مهمترین آن صنایع نسوز ایران است که به تولید آجرهای نسوز می‌پردازد. هر ساله در این شهر مراسم‌های عزاداری امام حسین با شور و اشتیاق مردم شروع می‌شود و به دلیل ارادت بسیار مردم به سرور و سالار شهیدان حسینیه و مساجد بسیاری در این شهر بنا شده‌است.

نخل زیباشهر مردم زیباشهر نخل را نمادی از تابوت امام‌حسین (ع) دانسته و آن را آذین‌بندی کرده و در تاسوعا و عاشورا تشییع می‌کنند. روزهای هشتم، نهم (تاسوعا) و دهم (عاشورا) زمان خاص نخل‌گردانی است. حمل نخل به‌طور غالب توسط نخلی‌ها انجام می‌شود که به‌صورت موروثی به آن‌ها رسیده‌است. امروزه همگان می‌توانند نخل را حمل کنند؛ ولی پایه‌های وسط، جلو و عقب نخل در اختیار خود نخلی قرار دارد. حرکت نخل با نواختن دهل و سنج و همراه با زنجیرزنی است. اما سلام نخل در روزهای تاسوعا و عاشورا بین اهالی دو محله خولنجان و آدرگان در پی دعوت متقابل از هم در محل برای مشارکت در سوگواری اجرا می‌شود. روند آن بدین‌صورت است که بعدازظهر روز هشتم محرم، دسته زنجیرزن و دیگر اهالی خولنجان با علم و کتل و نخل به‌بهانه دعوت از اهالی آدرگان به سمت امامزاده شاه‌شهدا که گورستان و مزار شهدای این آبادی است، می‌روند و پس از عزاداری و زنجیرزنی بر سر قبر اموات فاتحه می‌خوانند و این مراسم به منزله دعوت از اهالی آدرگان برای عزاداری در شب تاسوعا و روز عاشورا در خولنجان است. اهالی و عزاداران آدرگان در جواب این دعوت در شب نهم محرم، یعنی شب تاسوعا، به حسینیه اعظم خولنجان می‌آیند و برای ظهر تاسوعا از اهالی خولنجان دعوت به عمل می‌آورند.

خولنجان مجمل‌التواریخ و القصص در ذکر حوادث دوره شاپور ذوالاکتاف از آن نام برده شده‌است. جغرافی‌نگاران متقدم شهر خولنجان را شهری معروف در ایالت جبال، خرّم و پرنعمت، در هفت فرسنگی اصفهان و ۲۱ فرسنگی اصطخر*، نام برده‌اند. در ۴۴۴ ناصرخسرو در مسیرش از ارّجان به اصفهان، ا از شهر خان‌لنجان دیدار کرد. به گفته وی بر دروازه شهر نام سلطان طغرل‌بیگ نوشته شده بود و مردم آنجا ایمن و آسوده بودند. در سده هفتم یاقوت حموی آن را شهری زیبا جزو فارس معرفی کرده که بازار داشته و فاصله آن تا اصفهان دو روز راه بوده‌است. خان‌لنجان، این قلعه، بر کنار شهر خولنجان، از قلاع امرای آن ناحیه بوده‌است. قلعه خان‌لنجان را مؤیدالملک، از وزرای سلجوقیان و پسر خواجه نظام‌الملک، بازسازی کرد و پس از مرگ او این قلعه به چاولی سقاووا، سردار سنجر، انتقال یافت و او نیز سرداری ترک را بر آنجا گمارد. در این میان یکی از باطنیان با این سردار طرح دوستی ریخت و با جلب اعتماد او، قلعه را تسلیم ابن‌عطاش از داعیان اسماعیلی کرد که در همین سالها با تصرف قلعه شاه‌دژ در نزدیک اصفهان نیرو گرفته بود. ظاهرآ پس از چندی قلعه خان‌لنجان دوباره از دست باطنیان و ابن‌عطاش خارج شد؛ چرا که در سال ۵۰۰ که سلطان محمدبن ملکشاه دژکوه را محاصره کرد، ساکنان آن به سرکردگی ابن‌عطاش از سلطان درخواست کردند تا در ازای تسلیم کردن خود، قلعه خان‌لنجان به آنها داده شود. سلطان که ابتدا با این درخواست موافقت کرده بود، در پی قتل یکی از سردارانش به دست فداییان اسماعیلیِ ساکن شاه‌دژ، به خشم آمد و علاوه بر در حصار گرفتن دوباره شاه‌دژ، دستور داد تا قلعه خان‌لنجان را ویران کردند. در ۳۵ کیلومتری جنوب‌غربی اصفهان در آبادی حسن‌آباد قلعه‌بزی، از توابع شهرستان مبارکه، قلعه‌ای تاریخی به نام قلعه‌بزی وجود دارد که به آن قلعه خان‌لنجان هم می‌گویند.

آدرگان اسمی است کهن که نشانه قدمت مکان مذکور است، این نام ترکیبی از آذر به اضافه پسوند گان یعنی که در آن همواره فروزان و فراوانی است. در طومار شیخ بهایی سهم آب ادریجان از مادی النج باغچه پنج و نیم سهم تعیین شده‌است. گان پسوند فارسی است که به دنبال بعضی از اسامی روستاهای اصفهان به خصوص لنجان آمده‌است مثلاً آدرگان که گان تبدیل به جان شده و در بعضی از زمانها مجدداً جان تبدیل به گان شده‌است.

لنج اسم مصدر و به معنای بیرون کشیدن می‌باشد واژه لنج از ذنچ سغدی که یکی از زبانهای ایرانی قدیم و در قسمتی از ماوراء النهر رایج بوده گرفته شده معمولاً مورخین و جغرافیدانان لنج را النج ثبت کرده‌اند آلنگ به فارسی خندق و سبزه زار است لنج محل بیرون کشیدن است به فارسی می‌گویند اینجا بوده‌است پس از قطع درختهای آن بیرون افتاده‌است. سابقاً این روستا را النج باغچه می‌گفته‌اند. در طومار شیخ بهایی سهم آب مادی النج باغچه بیست و دو سهم و نیم ذکر شده: " النج باغچه " شش سهم "ادریجان" پنج سهم و نیم "اشترجان" هفت سهم " داران " سه سهم " خلف دره " یک سهم. مرحوم محمد معین در فرهنگنامه می‌نویسد: لنج دهی است از دهستان آشیان، بخش فلاورجان، شهرستان اصفهان در ۲۰ کیلومتری جنوب فلاورجان، جلگه، معتدل ف ۱۵۰۸ نفر سکنه دارد محصول آن غله، برنج و پنبه.

در ۵ کیلومتری زیباشهر، شهر مبارکه (مرکز شهرستان) قرار دارد. این شهر دارای سه برج کبوتر می‌باشد که یک برج در محله خولنجان و دوبرج دیگر در محله لنج واقع گردیده‌است که به دست شهرداری و میراث فرهنگی استان بافت این برج‌های تعمیر گردیده‌است لهجه مردم زیباشهر'لهجه سنتی و قدیمی نزدیک به لهجه نجف آبادی و شهرضایی و مبارکه ای است شما را با چند اصطلاح زیباشهری آشنا می‌کنیم:

پنا: گوشه ** دیفال: دیوار ** دست من لو: شنا ** جلد: سریع ** قایده: اندازه ** تولکی: برنج کاری ** هولی: هلو

سپاس از همراهی و حضور گرمتان.