سلیم دوم

سلیم در ۲۸ مه سال ۱۵۲۴ در استانبول متولد شد. وی پنجمین پسر سلیمان قانونی از همسر رسمی‌اش خرم سلطان بود. سلیم در سال ۱۵۴۲ فرماندار قونیه شد و با مرگ برادرش شاهزاده محمد در سال ۱۵۴۴ فرماندار مانیسا شد و با زنی ونیزی به نام نوربانو ازدواج کرد. او در سال ۱۵۵۸ دوباره فرماندار قونیه شد سپس در جنگ با برادرش شاهزاده بایزید پیروز شد و در سال ۱۵۶۲ تنها ولیعهد سلطنت شد.

زمانی که سلیم دوم از خبر فوت پدرش در نبرد سیگتوار باخبر شد، از مانیسا به طرف بلگراد در طی یک ماه حرکت کرد. در این حرکت تحت فرمان عثمان پاشا قلعهٔ بوبوکجا را فتح کرد. به تحقیق، سلطان سلیم دوم بر خلاف سلطان سلیمان قانونی که سلطانی مقتدر، جنگاور و خردمند بود، پادشاهی عیاش و میگسار و خوش گذران بود. در زمان سلطنت او واردات شراب به استانبول به اوج خود رسید و این امر موجب تنبلی و شراب خواری ینی‌چریها شد.

سلیم دوم در خصوص اقدامات نظامی دستور تقویت ناوگان دریایی را صادر نمود و با بسیج نیروی قوی دریایی، جزیره قبرس را فتح کرد و دو جزیره کوفو و کتالونیا را در نزدیکی آلبانی فتح نمود. با توجه به این که با فوت سلطان سلیمان اول نیروهای اسپانیا تونس را تسخیر کرده بودند و در یمن و بصره شورش‌هایی علیه تشکیلات و نیروهای عثمانی بروز کرده بود، وی تونس را آزاد و شورش یمن و بصره را سرکوب کرد.

در سال ۱۵۷۱ اسپانیا علیه دولت عثمانی اعلام جنگ کرد و از سایر دولت های مسیحی اروپایی درخواست کمک نمود و به جهت باز پس‌گیری تونس و الجزایر و طرابلس، پاپ پیوس پنجم بسیج عمومی اعلام کرد و ناوگان دریایی عثمانی از سوی نیروهای مسیحی محاصره گردید. با اینکه نیروهای عثمانی شجاعت و شهامت بی‌سابقه ای از خود نشان دادند، اما شکست خوردند و ۲۰۰ فروند از کشتی‌هایشان در این جنگ از بین رفت و گونه ای که اکثر آن‌ها غرق شد و مابقی به دست اروپاییان افتاد. پاپ بیوس پنجم نیز از موفقیت به دست آمده بسیار خوشحال و سرمست شد و دستور داد به عنوان شادکامی چندین کلیسا در منطقه ساخته شود. او سپس دست به عمل خصمانه‌ای زد و به حکام دست نشانده عثمانی‌ها در حجاز و یمن و حبشه پیام فرستاد که زمان استقلال و آزادی فرا رسیده‌است، شما حرکت کنید، ما هم از شما حمایت خواهیم کرد و آنگاه به شاه طهماسب نامه نوشت و او را هم به حمله به سرزمین عثمانیان تشویق کرد و به آن‌ها امید داد و چنین گفت که حکومت عثمانی قدرت نظامی خود را به دلیل داشتن فرمانروایی بی‌خرد از دست داده‌است، ما از غرب و شما هم از شرق در جهت نابودی عثمانی‌ها اقدام کنیم. ظاهراً شاه طهماسب عکس‌العملی از خود نشان نداد.

سلیم دوم فوراً دستور بازسازی ناوگان را صادر کرد و در کمترین مدت ۲۵۰ فروند کشتی جدید ساخته شد و این ناوگان راهی آب‌های مدیترانه و دریای سرخ و خلیج عدن گردیدند. سلیم در داخل شروع به عمران و آبادانی نمود و طی نقشه ای خاص، شروع به اتصال دریای سیاه به دریای خزر کرد و ثلث آن کار را انجام داد، اما موفق به تکمیل آن نشد. وی سپس با دولت‌های فرانسه و اتریش معاهده صلح امضا کرد. عثمانی‌ها در این معاهده صلح با اتریش، مالکیت اراضی متعلق به اتریش را در مجارستان پذیرفتند. سلیم کوشید تا رود دن را به ولگا متصل کند تا دریای سیاه را به دریای خزر متصل سازد. مردم قازان از ترس سلطه روس‌ها از وی خواستند تا راه کشتی‌ها و سپاه آنان را اصلاح کند. این طرح به دلیل برخی رخدادها و شورش‌ها به جایی نرسید.

در جنگ لپانتو که در خلیج لپانت در نزدیکی بندر کورینت یونان رخ داد، ناوگان دریایی عثمانی به سختی شکست خورد و در هم شکست. یکی از دلایل عمده این شکست بی کفایتی سلطان سلیم دوم بود. جمهوری ونیز در آن روزگار به دلیل تجارت گسترده دریایی ناوگان نیرومندی داشت اما به تنهایی نمی‌توانست با عثمانی مقابله کند بنابراین از فیلیپ دوم، پادشاه اسپانیا که در آن زمان ابرقدرت جهان تلقی می‌شد، درخواست کمک کرد. فیلیپ ناوگان خود را به کمک جمهوری ونیز فرستاد تا بتواند جزیره قبرس را از عثمانی‌ها بازپس گیرد. هر یک از طرفین جنگ در میدان این نبرد دریایی حدود ۱۰۰ هزار نیرو شامل ملوانان و سربازان داشتند. در این نبرد دریایی ناوگان دریایی عثمانی به سختی شکست خورد و بخش اعظم کشتی‌هایش نابود شده یا به تصرف ناوگان مشترک اسپانیا و جمهوری ونیز در آمد. با اینکه ناوگان متحد اسپانیا و جمهوری ونیز قادر به تصرف دوباره جزیره قبرس نشدند و جزیره قبرس تحت مالکیت امپراتوری عثمانی باقی ماند اما جنگ دریایی لپانت نقطه عطفی در زوال تدریجی امپراتوری عثمانی تلقی می‌شود.

سلیم هزینه حرمین شریفین را برای تأمین حقوق خدام و کمک به ساکنان آن‌ها دو برابر نمود. در دوره سلطنت سلیم دوم، امپراتوری عثمانی توانست شورشی را که در بصره بر پا شده بود و شخصی به نام ابن علیان مسبب آن بود را آرام کند و مالیاتی سالانه برابر با ۱۵۰۰ لیر طلا از او بستاند. سلیم دوم مسجد بزرگی در ادرنه ساخت. هم چنین پلی در استانبول بنا کرده، جامع ایاصوفیه را که بر اثر زلزله آسیب فراوان دیده بود، به‌طور اساسی تعمیر کرد. سلطان سلیم با توجه به علاقه شدیدی که به ابوسعود افندی مفتی دیار عثمانی داشت، در بدو امر از حیث مادی و معنوی به زندگی علما و اهل دین توجه می‌نمود.

فتوحات سلیمان قانونی در دریای مدیترانه امپراتوری عثمانی را به قدرت بلامنازع تبدیل کرد. اما برای دزدان دریایی ونیزی تنها یک مکان قابل سکونت وجود داشت. فتح قبرس را این‌گونه می‌توان تشریح کرد:

• سلیمان قانونی به پسرش سلیم وصیت کرده‌بود که: «اگر فتح قبرس نصیب ما نشود، تو آن را فتح کن.»
• که بر روی آن سلیم دوم به پدرش این‌گونه قول داد که اگر پادشاه بشود، قبرس را بر سر دزدان دریایی آتش خواهد زد.
• هدایای نفیسی از طرف حاکم مصر و از راه دریای مدیترانه که به سلیم دوم فرستاده شده‌بود، توسط دزدان دریایی ربوده شد. مصادرهٔ تمام هدایا و به زندان انداختن آن‌ها ازجمله دلایلی بود که موجب شد سلطان سلیم با نیروی دریایی امپراتوری عثمانی، با وجود اعتراض‌های شدید سوکلو محمد پاشا به سفر برود.
• در ۱۸ می ۱۵۷۰ قلعه‌ای را که از دست داده‌بود فتح کرد.
• در ۲ ژوئیهٔ ۱۵۷۰ قلعهٔ لفتاری و در ۹ ژوئیهٔ همان سال قلعهٔ گیرنه را فتح کرد.
• در ۹ سپتامبر ۱۵۷۰ لفکوسا را فتح کرد و نهایتاً در تاریخ ۱ اوت ۱۵۷۱، با تسخیر قلعهٔ ماگوسا فتح قبرس را تمام کرد.

سلیم دوم دارای خواهری قدرتمند به نام مهرماه سلطان بود. وی هم‌چنین همسری قدرتمند به نام نوربانو سلطان داشت که در دوره سلیم شخصی قدرتمند با نفوذ فراوان بود و تنها خاصگی سلیم و مشاوره اصلی او بوده و آن‌ها در سال ۱۵۷۰ باهم ازدواج کردند. همچنین هبی خاتون شاعر معروف قرن شازدهم که معشوقه سلیم بود.

همسر

• نوربانو سلطان، تنها خاصگی سلطان و همسر عقدی سلیم دوم و والده سلطان مراد سوم.

پسران :

• سلطان مراد سوم (ژوئیه ۱۵۴۶ مانیسا – ۱۹ ژانویه ۱۵۹۵ استانبول، در مقبره مراد سوم در مسجد ایا صوفیه دفن شد) پسر نوربانو سلطان
• شاهزاده محمد (مرگ ۱۵۷۴ استانبول در مسجد سلیمانیه در مقبره خرم سلطان دفن شد)
• شاهزاده مصطفی (۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ به فرمان مراد سوم اعدام شد و در ایا صوفیه در مقبره مراد سوم دفن شد)
• شاهزاده عثمان، (۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ به فرمان مراد سوم اعدام شد و در ایا صوفیه در مقبره مراد سوم دفن شد)
• شاهزاده سلیمان، (۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ به فرمان مراد سوم اعدام شد و در ایا صوفیه در مقبره مراد سوم دفن شد)
• شاهزاده عبدالله (، ۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ به فرمان مراد سوم اعدام شد و در ایا صوفیه در مقبره مراد سوم دفن شد)
• شاهزاده جهانگیر (، ۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ به فرمان مراد سوم اعدام شد و در ایا صوفیه در مقبره مراد سوم دفن شد)

دختران :

• شاه سلطان (تولد ۱۵۴۴ مانیسا – مرگ سپتامبر ۱۵۸۰ استانبول، در مقبره زال محمود مسجد ایوب سلطان دفن شد) در سال ۱۵۶۲ با حسن پاشا سپس در سال ۱۵۷۴ با داماد محمود پاشا ازدواج کرد
• اسماخان سلطان (تولد ۱۵۴۵ مانیسا – مرگ ۸ اوت ۱۵۸۵ استانبول در مقبره سلیم دوم در ایا صوفیا دفن شد) در سال ۱۵۶۲ با داماد سوکلو محمد پاشا سپس در سال ۱۵۸۲ با داماد کالایکوز علی پاشا ازدواج کرد.
• گوهرخان سلطان (تولد ۱۵۴۶ مانیسا – مرگ مارس ۱۶۰۴ استانبول در مقبره سلیم دوم در ایا صوفیا دفن شد) در سال ۱۵۶۲ با داماد دریاسالار پیاله پاشا سپس در سال ۱۵۸۰ با داماد جراح محمد پاشا ازدواج کرد.
• فاطمه سلطان (تولد ۱۵۵۸ مانیسا – مرگ اکتبر ۱۵۸۰ استانبول، در مقبره سلیم دوم در ایا صوفیه دفن شد) در سال ۱۵۷۴ با داماد سیاووش پاشا ازدواج کرد.

• سلطان سلیم ثانی

• نگاره‌ای از سلیم دوم

• مراسم جلوس سلطان سلیم ثانی، سال ۱۵۶۶

• دیدار سفیر صفوی از سلطان سلیم دوم در قصر در ادیرنه، سال ۱۵۶۷

• پرتره‌ای از سلیم دوم

• مسجد سلیمیه به دستور سلطان سلیم دوم توسط معمار سنان در ادیرنه ساخته شد.

• مقبره سلیم دوم، مسجد ایاصوفیه، استانبول

• شاو استانفورد (۱۳۷۰)، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمهٔ محمود رمضان‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی
• سایت تخصصی تاریخ اسلام