سودوموناس آئروژینوزا
سودوموناس آئروژینوزا یک باکتریِِِ باسیلِ گرم منفی است که بیشتر در پیرامون ما یافت می‌شود. این موجود زنده در خاک، آب و دیگر پیرامون‌های نمناک یافت می‌شود.
| سودوموناس آئروژینوزا | |
|---|---|
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | باکتری |
| گونه: | P. aeruginosa |
| نام دوبخشی | |
| Pseudomonas aeruginosa | |
بیماریزایی
سودوموناس آئروژینوزا یک بیماریزای فرصت طلب است. این باکتری از سیستم ایمنی ناتوان کسان سوء بهره‌گیری کرده و در آن‌ها عفونت و سموم مضر برای بافت‌ها ایجاد می‌کند. سودوموناس آئروژینوزا سبب عفونت‌های مجاری ادراری، سیستم تنفسی، التهاب و آماس پوست، عفونت‌های بافتهای نرم، باکتریمی (وجود باکتری در خون) عفونت‌های استخوان و مفاصل، عفونت‌های معده و روده‌ای و عفونت‌های سیستمیک گوناگون به ویژه در بیماران با سوختگی‌های شدید، بیماران دچار به سرطان و ایدز که سیستم ایمنی آن‌ها سرکوب شده‌است، می‌نماید.
آسیب‌پذیری
این باکتری ویژه افرادی است که دچار به سیستیک فیبروزیس هستند و منبع مشترک عفونت شش‌ها در این کسان است. سودوموناس آئروژینوزا به شدت با بیماران سرطانی و سوختگی و کسانیکه سیستم ایمنی آن‌ها سرکوب شده‌است ارتباط دارد.
همه‌گیرشناسی(اپیدمیولوژی)
اصولاً این باکتری یک پاتوژن بیمارستانی است و به طور شایع در محیط های مرطوب بیمارستانی یافت می شود. این باکتری می تواند در افراد نرمال کلونیزه شود و در این حالت به عنوان ساپروفیت عمل می کند. این باکتری در افراد مبتلا به ناهنجاری سیستم دفاعی سبب ایجاد بیماری می شود. این ارگانسیم بیشتر از راه میوه‌ها، گیاهان و سبزی‌ها، عیادت کنندگان و بیمارانی که از دیگر بخش‌ها منتقل می‌شوند وارد پیرامون بیمارستان می‌شود. گسترش وانتشار از بیماری به بیمار دیگر بدست دست‌های پرسنل بیمارستان، همچنین تماس مستقیم بیمار با منابع آلوده مانند خوردن آب و خوراک آلوده رخ می‌دهد.
تشخیص
تشخیص عفونت سودوموناس آئروژینوزا با جداسازی و تشخیص آزمایشگاهی روی می‌دهد. این باکتری هوازی اجباری است و به خوبی روی بیشتر محیط کشت های آزمایشگاهی رشد می‌کند. این باکتری را میتوان روی آگار خونی و آگار آبی ائوزین متیل تیونین جدا کرد و کلنی های ایجاد شده صاف و گرد هستند. شناسایی این باکتری بر پایه مورفولوژی گرم، بدون اسپور، تاژک دار، کاتالاز مثبت ،متحرک، ناتوانی در تخمیر لاکتوز (یک واکنش اکسیداز مثبت)، بوی میوه (با مزه انگور)، و توانایی رشد در دمای ۴۲ درجه سانتیگراد شناسایی می‌شود. ویژگی فلوئورسانس زیر نور فرابنفش نیز در تشخیص فوری کلنی‌های سودوموناس آئروژینوزا کارساز بوده و در تشخیص وجود آن در زخم‌ها کمک می‌کند.
کشت های تهیه شده از نمونه های بیماران مبتلا به سیستیک فیبروزیس (CF)، اغلب به دلیل تولید بیش از حد آلژینات (یک اگزو پلی ساکارید) کلنی های موکوئیدی تشکیل می دهند. در بیماران CF به نظر می رسد که اگزو پلی ساکارید تولید شده، بستری را برای اورگانیسم فراهم می کند که در بیوفیلم زندگی کند.
درمان
سودوموناس آئروژینوزا بیشتر در برابر آنتی‌بیوتیک‌های معمول پایداری می‌کند، ولی برخی گونه‌های به جنتامایسین، توبرامایسین، کولیسیتین، نورفوکساسین، سیپروفلوکساسین و آمیکاسین پاسخ می‌دهد . جنتا مایسین و کربینیسیلین بیشتر برای درمان آلودگیهای شدید کاربرد دارند. بهترین آنتی بیوتیکی که طبق مطالعات باکتریولوژیک انجام شده می‌توانیم برای درمان عفونت‌های سودوموناسی، بخصوص در مواقع بحرانی معرفی کنیم، ایمی پنم است. چندین نوع واکسن هم مورد آزمایش قرار گرفته‌اند ولی هیچ‌یک برای بهره‌گیری همگانی، به گونه رایج در دسترس نیستند.
| تست | نتیجه |
|---|---|
| تست گرم | - |
| اکسیداز | + |
| تست ایندول (Indole) | - |
| شناساگر متیل قرمز | - |
| تست وگز-پروسکوار | - |
| حضور سیترات | + |
| ساخت هیدروژن سولفید | - |
| هیدورلیز اوره | - |
| فنیل لالالین دی آمیناز | - |
| لیزین دی کربوکسیلاز | - |
| تست جنبندگی | + |
| هیدرولیز ژلاتین | + |
| اسید ناشی از لاکتوز | - |
| اسید ناشی از گلوکز | + |
| اسید ناشی از مالتوز | - |
| اسید ناشی از مانیتول | + |
| اسید ناشی از ساکارز | - |
| کاهندگی نیترات | + |
| دی ان ایاز | - |
| لیپاز | + |
| تست رنگدانه | + (رنگ آبی فیروزه ای) |
| کاتالاز | + |
| همولیزیز | متفاوت |
همه گیرشناسی( اپیدمیولوژی) و کنترل
سودوموناس آئروژینوزا اصلی ترین پاتوژن عفونت های بیمارستانی است و روش های کنترل عفونت در مورد آن مشابه کنترل سایر عفونت های بیمارستانی است. از آنجا که سودوموناس ها در محیط های مرطوب یافت می شوند، لذا بایستی نسبت به نظافت سینک ها، حمام ها، دوش ها، لوله های آب گرم و سایر نواحی مرطوب توجه ویژه داشت. برای مقاصد اپیدمیولوژیک، سویه ها را می توان با استفاده از روش های مولکولی تعیین تیپ نمود.
سطح ضد باکتریایی آلیاژهای مس
با آزمایش‌های بسیار، نشان داده شده‌است که سطح مس و آلیاژهای آن، باکتری سودوموناس آئروژینوزا را در کمتر از ۲ ساعت از زمان آلودگی نابود می‌کند. این نتایج، نویدبخش غلبه بر عفونت‌های بیمارستانی است. استفاده از مس در قسمت‌های فلزی تخت و میز بیمار، شیرآلات و دستگیره درها، سینی، سینک و غیرو، به ویژه در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها، مانع انتقال باکتری به دیگر افراد خواهد شد. (منبع دقیق آورده شود، زیرا بسیار حیاتی است و منبع ویژه‌ای یافت نشد )
منابع
- درسنامه پزشکی آکسفورد ۱، چاپ نشر دانشگاهی، ۱۳۶۸
- میکروبیولوژی عمومی؛ دکتر فریدون ملکزاده، انتشارات دانشگاه تهران.
- میکروب‌های بیماری‌زا در مواد غذایی و اپیدمیولوژی مسمومیت‌های غذایی، دکتر ودود رضویلر، انتشارات دانشگاه تهران.
- باکتری‌شناسی عمومی، دکتر حس تاج‌بخش، انتشارات دانشگاه تهران.