ف حرف بیست‌وسوم در الفبای فارسی و حرف بیستم در الفبای عربی و هفدهمین حرف از حروف الفبای عبری (په פ) است. نام این حرف «فِ» است.

الفبای ابجد

→ ع ف ص ←
الفبای فنیقی الفبای عبری פ,ף الفبای آرامی الفبای سریانی ܦ الفبای عربی ف‍، ف
نمایش آوانگاری	p, f (was سایشی دولبی بی‌واک), w
موقعیت در الفبا	۱۷
ارزش عددی	۸۰
مشتقات الفبایی فنیقی
یونانی Π لاتین P سیریلیک П

این حرف در الفبای زبان‌های آریایی باستان وجود نداشته. گروهی گمان می‌کنند پس از ورود اعراب به ایران از آنجا که در زبان عربی حرف «پ» وجود ندارد در بسیاری از واژگان حرف پ به ف تبدیل شده‌است؛ ولی دگرریختی پ به ف بیشتر برآمده از آن است که در دبیره پهلوی این دو همخوان دارای نشانهٔ نوشتاری یکسانی بوده‌اند. همجنین در دبیره پهلوی برای نوشتن د، ی، گ از یک نشانه بهره گرفته می‌شده. یا آنکه برای ز، ژ، و چ نیز یک نشانه به‌کار می‌رفته. در دبیره پهلوی رویهم ۱۴ نشانه به‌کار می‌رفته. از همین رو در زبان فارسی بسیاری از واژگان با هر دو همخوان بیان شده و نوشته می‌شوند. مانند گوسپند و گوسفند، فارسی و پارسی، پرهام و فرهام. دو دیگر آنکه در ساختن دبیره کنونی که هم در فارسی و هم در عربی به‌کار می‌رود برای جلوگیری از درهم‌آمیزی این همخوانها از روی نشانه‌های پهلوبشان نشانه نزدیک ولی نایکسان ساخته شده. نمونه را برای بازنشانی ف از پ که هر دو با نشانه‌ای همانند ف بدون نقطه در دبیره پهلوی نشان داده می‌شدند، در دبیره فارسی برای ف نقطه‌ای که می‌بینید در بالای آن نهاده شده و برای پ سه نقطه در زیر. دبیره کوفی هم بسیار نزدیک و از روی دبیره اوستایی ساخته شده‌است. در زبان پشتو که یکی دیگر از زبان‌های ایرانی است با وجودی که همانند فارسی هم‌اکنون حرف ف یکی از حروف الفبا است اما هیچ واژه اصیل پشتویی وجود ندارد که دارای حرف ف باشد و بسیاری از پشتوزبانان نیز معمولاً آن را به صورت پ در واژه‌ها تلفظ می‌کنند.

منابع