قاضی ارداقی
ملا علی، معروف به قاضی ارداقی و مشهور به «حاج آقا»، روحانی شیعه ایرانی، از پیشگامان آموزش نوین در ایران و از کشته‌شدگان جنبش مشروطه ایران بود.
| ملا علی قاضی ارداقی قاضی ارداقی | |
|---|---|
| زادهٔ | روستای ارداق, قزوین |
| درگذشت | ۱۲۸۷ خورشیدی باغ‌شاه, تهران |
| علت مرگ | مبارز مشروطه |
| آرامگاه | محدوده فعلی باغ‌شاه |
| ملیت | ایرانی |
| پیشه | روحانی، خطیب |
| شناخته‌شده برای | از پیشگامان آموزش نوین در ایران از کشته‌شدگان جنبش مشروطه ایران |
| عنوان | قاضی قزوینی |
| دوره | استبداد صغیر |
| جنبش | مشروطه |
| مذهب | شیعه |
او فرزند ملا تقی بود و در روستای ارداق قزوین به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی به جامه روحانیت درآمد و بعد از قضات معتبر عدلیه شد.
در سال ۱۲۸۳ شمسی چند نفر از تجددخواهان قزوین به سرپرستی «میرزا صالح خان باغمیشه‌ای تبریزی»، فرماندار قزوین، انجمنی به نام «انجمن معارف» تشکیل دادند و مدرسه‌ای با نام «امید» بر پا کردند. این مدرسه اولین مدرسه به شیوه نوین در قزوین بود. مدرسه در شرق عالی قاپو واقع بود و چهار کلاس داشت. قاضی ارداقی که خود از اعضای انجمن معارف بود به مدیریت مدرسه برگزیده شد.
او در جریان نخستین انتخابات قزوین برای مجلس شورای ملی نقش فعالی داشت و شب‌نامه‌های ژلاتینی انتشار می‌داد و در اجتماعات شرکت می‌کرد. پس از صدور فرمان مشروطه به تهران رفت. در جریان درگیری مشروطه‌خواهان با محمد علی شاه، در کنار جهانگیرخان صوراسرافیل، سیدجمال واعظ و ملک‌المتکلمین قرار گرفت.
چگونگی مرگ وی
در دوره استبداد صغیر وی به همراه عده زیادی از آزادیخواهان و وکلای مجلس برای دفاع از مشروطه و مجلس در ساختمان مجلس تجمع کرده بودند. پس از آنکه مجلس توسط محمدعلی شاه به توپ بسته شد، جمعی از آزادیخواهان دستگیر و در غل و زنجیر روانه باغ‌شاه شدند، وی در زمره دستگیرشدگان بود. قاضی صدای گرم و گیرایی داشت و شبی در حبس این شعر را می خواند:
| تاکه غیرتِ مردی، شد ز خلق ایرانی | مُلک ملت ایران رفت رو به ویرانی | |
| اولین جهانگیران، خسروان ما بودند | از کیانیان یکسر تا گروه ساسانی | |
| صیت سطوت ایران بود در جهان معروف | خوانده‌ای اگر تاریخ، صدق قول من دانی | |
| حال بشنو احوالش باخبر شو از حالش | بین چگونه افتاده روی در پریشانی | |
| والیان والاجاه، چاکران دولت خواه | خلق مملکت رانند، جای مملکت رانی | |
| وا محمدا زین خلق، وا شریعتا زین قوم | کافران بما گویند، داد از این مسلمانی |
دو روز بعد از آن شب او را با استریکنین مسموم کردند و با تشنج و زجر در زنجیر درگذشت. وی پس از جهانگیرخان صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین سومین فردی است که در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی در ماجرای باغ‌شاه بعد از شکنجه کشته شد.
آرامگاه
بعد از فتح تهران و پیروزی قوای مشروطه و تشکیل مجلس عالی، طی مراسمی در روز دوم رجب ۱۳۲۷ قمری آرامگاه شهدا که محل دفن قاضی قزوینی، ملک المتکلمین و میرزا جهانگیر صور اسرافیل بود در ضلع جنوبی باغ‌شاه افتتاح و هزاران نفر با آوردن گل و برپایی خیمه و خرگاه یاد جانبازی آنان را گرامی داشتند.
منابع
- ↑ معتمدی، مسعود. «نخستین مدرسه جدید قزوین». دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۳.
- ↑ نبوی رضوی، سید مقداد (۱۳۹۳). «زندگانی ملک المتکلمین». تاریخ مکتوم. تهران: پردیس دانش. ص. ۲۶۸.
- ↑ از تاریخ مشروطهٔ کسروی ص 658
- ↑ ملک‌زاده، مهدی (۱۳۸۷). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج. ۴،۵. تهران: انتشارات سخن. ص. ۸۰۴ و ۱۲۴۴ پیوند =. شابک ۹۶۴-۳۷۲-۰۹۲-۶.
- ↑ لقایی، سارا. «خطیب مشروطه مزار ندارد». دریافت‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۳.
عده‌ای از اعضای گروه فوج نجات تبریز. سال ۱۹۰۹ میلادی. | |
| شاهان قاجار | |
|---|---|
نام | دورهٔ پادشاهی |
۱۱۷۵–۱۱۶۱ | |