مسعود مسیح کاشانی
رکن‌الدین مسعود بن علی کاشانی متخلص به مسیح/مسیحی، همچنین مشهور به حکیم رکنا (۱۵۷۷-۱۶۵۶م) پزشک و شاعر ایرانی دورهٔ صفوی و از شاعران دربار مغولان هند بود.
| مسعود مسیح کاشانی | |
|---|---|
برگی از دیوان کاشانی نگاشتهٔ ۱۰۲۳ق/۱۶۱۴م | |
| زادهٔ | ۱۵۷۷م/۹۸۵ق کاشان، پادشاهی صفویان |
| درگذشت | ۱۶۵۶م/ ۱۰۶۶ق کاشان، پادشاهی صفویان |
| پیشه | شاعر، پزشک |
| عنوان | حکیم، رکن‌الدین |
زندگی
رکن‌الدین مسعود بن علی کاشانی در ۹۸۵ق/۱۵۷۷م در کاشان زاده شد. خاندانش از پزشکی سرشناس بودند، پدرش نظام‌الدین علی در عهد پادشاهی تهماسب صفوی سه سال پزشک دیوانی بود و پس آن در دوران شاه محمد خدابنده نیز به پزشکی پیشه‌ور بود. رکن‌الدین مسعود از آغاز جوانی به پزشکی و شاعری گرایید و در این دو پیشه شهرت یافت. به خدمت عباس یکم پذیرفته شد و در دربار او «کمال قرب و نسبت به هم رسانید، چنان‌که از کثرت تقرب در سفر و حضر همیشه در رکاب دولت و سعادت به سر در خدمت می‌ایستاد.» فخرالزمانی قزوینی، جوانی او را همراه «باده‌گساری و بی‌پروایی» توصیف کرده.
کاشانی به هند مهاجرت کرد. در آگرا او به یاری میرزا جعفر آصف‌خان به حضور جلال‌الدین اکبر بار یافت. مدتی بعد به اله‌آباد سفر کرد و در شمار درباریان شاهزاده سلیم درآمد و با او به آگرا بازگشت، «لیکن در آنجا نماند و از آنجا به دکن سفر گزید.» در گلکنده در خدمت محمدقلی قطب‌شاه گذراند، از آنجا به بیجاپور رفت و نزد عادلشاهیان مقام یافت. پس از این انتقال‌ها، او به آگرا بازگشت و از حدود ۱۰۲۳ق/۱۶۱۴م در ملازمت زمانه‌بیگ مهابت‌خان بود.
در ۱۰۴۰ق/۱۶۳۰م به قصد زیارت مشهد و حج از هند بیرون شد؛ در این سفر به مشهد، کاشان، اصفهان و شیراز درآمد، سپس ساکن زادگاهش شد تا اینکه در سال ۱۰۶۶ق/۱۶۵۶م درگذشت.
شعر او
مسیح کاشانی از شاعران پرکار روزگار خود به‌شمار می‌آید. سه دیوان فراهم آورد، یکی در ایران و دو دیگر در هند. به دید ذبیح‌الله صفا، «سخن او با آن همه پرکاری استوار و یکدست و کلامش منتخب و خالی از عیب و مقرون به اندیشه‌های ژرف است. زبانی فصیح و بیانی روان و خالی از هرگونه تعقید و استادانه و همراه با خیالات بسیار باریک و دقیق و مضمون‌های عالی و نازک دارد که از بس در بیان آن‌ها مهارت به کار رفته، آسان‌یاب به نظر می‌آیند.»
آثار
- مجموعهٔ خیال: مجموعه‌ای از سه مثنوی او
- ساقی‌نامه
- رام و سیتا: مثنوی
- قضا و قدر
زندگی شخصی
از او پسری به نام محمدحسین در جوانی درگذشت که شاعری غزل‌سرا بود. برادران او نصرالدین (حکیم نصیرا) و قطب‌الدین (حکیم قطبا) بوده‌اند.
نمونه شعر
| جم تویی ، لیک پیر جام منم | پادشاهی تو و غلام منم | |
| بس که من من زنند از هر سو | می ندانم که من کدام منم |
***
| دل دهندم ولی زبان ندهند | هر که را این دهند آن ندهند | |
| هر که روشن به اوست جمع چو شمع | از سیه روزی اش امان ندهند |
***
| رفتم ز خویش و دیده به سویش گذاشتم | سامان کار عقل به مویش گذاشتم | |
| اعضای خویش را همه کردم ز شوق ، آب | چشم از برای دیدن رویش گذاشتم | |
| لب تشنه درگذشتم از جویبار خضر | وان آب نیم خورده به جویش گذاشتم |
***
| به پای همت من این دوعالم است دو کفش | که صبح پوشم و پیشین برهنه پا گردم |
***
| جان ما در دل و ما در پی جان می گردیم | یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم |
***
| زنده آن باشد که از وی نور گیرد آفتاب | ورنه بر هر مرده تابد آفتاب زندگی |
جستارهای وابسته
- فهرست شاعران فارسی‌زبان
- جعفر قزوینی
- عباس یکم
منابع
- ↑ ذبیح‌الله صفا (۱۳۸۹). تاریخ ادبیات ایران. ج. چهارم. تهران: انتشارات فردوس. صص. ۴۲۶–۴۳۱. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۰۴۷۵۴.
- ↑ امیرعلی آذرطلعت (۱۳۷۸). شرح احوال، بررسى آثار و گزيدۀ اشعار مسيح كاشانى (حكيم ركنا). سروش. شابک ۹۶۴۴۳۵۰۲۷۸.
