موغان

این روستا در دهستان ورزق جنوبی قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۶۶۴ نفر (۱۵۹خانوار) بوده‌است. به علت نرخ بالای بیکاری این روستا شاهد کوچ فزاینده نیرو کار فعال خود به شهر اصفهان بوده‌است و جمعیت نسل جدید در روستا بسیار کم است.

جد خزائی‌های این منطقه به "احمدخان خزائی" و فرزندش امیرقلی بک خزائی می‌رسد (۱۳۴۰–۱۲۴۵ طبق اطلاعات قبر، ولی گفته می‌شود سن او بیش از یک صد سال بوده) کسی که به همراه خانواده و دو برادرش در فریدن متواری شده بوده (به علت جنگ‌های خان‌ها که پدرش باشد) و در نهایت پس از سکونت در روستاهای مختلف این منطقه را مناسب سکونت دید در آن زمان اکثریت این روستا را ارمنی‌ها تشکیل می‌دادند و ابتدا با سکونت وی در این روستا موافقت نکردند پس از باج‌هایی که داده شد توانستد به مرور زمین‌هایی را بخرند و در ادامه با هویت طلبی ارمنستان از شوروی کمونیستی و به دنبال آن کوچ فزاینده ارمنی‌ها از فریدن و ایران حوالی سال‌های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ به مقصد ارمنستان یا اروپا ورق برگشت و خزایی‌ها اکثریت روستا را تشکیل دادند اکثریت مردم این روستا را خزائی‌ها تشکیل می‌دهند ولی گروهی اصالتاً خزائی نیست و فامیلی خود را از خزایی‌ها گرفته‌اند، خزائی‌های قسمت پایینی روستا معتقدن جد آنها فردی به اسم خزل بوده‌است.و به طور کلی از لحاظ هویتی متفاوت از غالب مردمان فریدن اند که در زمان صفویه و افشاریه به این منطقه کوچیده اند. باقری ها,همتی ها,مردانی ها ,قاسمی ها وسلیمانی هاو... سایر فامیلی های این روستا هستن که در قرن معاصر از روستاهای خویگان ننادگان بلیمیر قلعه ملک و اسکندریه به این روستا آمده اند و ماندگار شده اند.

فرهنگ روستا آمیزه ای از ترکی و لری است و و مانند سایر روستاهای دیگر نمایانگر یک فرهنگ قشقایی آمیخته بافرهنگ ایلات آذربایجان است به عنوان مثال زبان اول در حال حاضر در روستا ترکی فارسیزه شده است اما نوع جشن ها و پایکوبی ها بیشتر به فرهنگ لری نزدیک است (رقص های دو پا و سه پا (اصالتا مربوط به لر ها و کرد می شود ولی در لر ها پر رنگ تر است)و موسقی ها و رسوم عقد و عروسی) در عین حال در روستا بازی ای عرف است به نام کلیچ آقاج که اصولا وامدار ترکان آذربایجان و همدان و خراسان است(مثلا ایل افشار که در روستای بادگون فریدن هم ساکن است) در مورد خوراکی اگیردک هم همین را میتوان گفت ,از طرفی دیگر پسوند اولین کسی که به این منطقه((فریدن)) رسیده و ساکن شده پسوند بک گرفته است که فقط در ترک های قشقایی همچین پسوندی وجود دارد و تحریف شده کلمه بگ/بیگ و بیوگ است.

• نزدیکی به رودخانه:این روستا به علت قرار گرفتن در نزدیکی رودخانه پلاسجان از موقعیت استرتژیک ویژه ای برخوردار است و هر ساله در عید گردشگران زیادی را از سراسر استان جذب می‌کند گاهی ارمنی‌های اصفهان و فریدن هم برای جشن نوروز به چمنزارهای اطراف این روستا می‌آیند و این جشن را پاس می‌دارند.
• دستکندهای تاریخی (شهر ۴ طبقه زیر زمینی):این روستا دارای دست کندهای قدیمی است که ممکن قدمت برخی از آنها حتی تا دوران پارت‌ها برسد و احتمالاً اسم روستا از زمانی که فریدن مرکز مغان زرتشتی بوده باقی مانده تا کنون اثبات شده برخی قسمت‌ها مربوط به دوران صفوی، در بدو ورود ارامنه به ای سرزمین است، برخی قسمت‌ها در ۸۰ سال اخیر کنده شده و برخی قسمت‌های قدیمی تر در زیر آوار است و هنوز بازگشایی نشده (گفته شده این دستکندها ۹ ورودی داشته ولی اکنون فقط چند ورودی باز است) این دستکندها بازتاب نسبتاً خوبی در خبرگزاری‌های آنلاین داشتند ولی هیچگونه فعالیت تخصصی بر رویه دیرینه آنها انجام نشد و صرفاً در ابتدای رونمایی از دستکندها پژوهش‌های محدودی بر قسمت‌های قابل ورود در آن زمان صورت گرفت.
• پیدا شدن کهنه موغان: در بخش پایینی روستا پس از حفرهای که لودر داشت به ناگهان قسمت کناری جاده فرو ریخت و دستکندهای که بعداً به کهنه موغان معروف شد نمایان شد
• طبیعت سرسبز و خیره کننده و خانه های بوم گردی
• قبور ارامنه (به سبک مسیحی)

در چند سال اخیر فعالیت‌های در رابطه با گسترش توریسم در این روستا صورت گرفت ولی متأسفانه متوقف شد

مستقیم آبادی: صداسیما به کارگردانی و تهیه کنندگی سید اقبال واحدی در یکی از قسمت‌های برنامه خود به روستای موغان آمد و عشایر از اطراف فریدن گرد هم آمدن و به رونمایی از آثار محلی غذاها لباس‌ها و… پرداختند.

• تخریب دو شیر سنگی: در زمان امیرقلی بک به علت رابطه مسالمت آمیز وی با خوانین، خوانین بختیاری دو شیرسنگی به نشانه احترام بر سر ورودی روستا در نزدیکی پل روی رودخانه قرار دادند در چند دهه پیش به دنبال گسترش فروش اشیا عتیقه و این عقیده که درون شیر سنگی‌های قدیمی یا قبور قدیمی طلا نهفته‌است عده ای سود جو هردو شیر سنگی را تخریب کردند.
• خانه سازی غیراصولی: به دنبال بازگشت شهرنشینان به روستا در برخی مناطق خانه‌ها به گونه ای ساخته شده که به دستکندها آسیب وارد کرده.
• خشکاندن و کاهش تعداد درختان: در پی استقبال مردم از این روستا در پی جشن‌ها به مرور و به خصوص در دهه اخیر پوشش گیاهی این روستا و به خصوص درختان کهن صدمات جبران ناپذیری دیده‌اند بسیاری از درختان به دنبال شکونده شده شاخه‌ها یا روشن کردن آتش درون درخت به‌طور کامل خشکیده‌اند و برخی به علت استفاده شده شاخه آنها به عنوان تاب دیگر برگی دهی و به دنبال آن سایه دهی گذشته را ندارند.

این روستا یک شهید و چندین جانباز داده‌است.

میر پنج: نام یکی از بخش‌های روستا میر پنج است که با توجه به نوع و زمان شیوع کاربرد آن ممکن نشانه‌هایی از هویت مردمان بدهد.

گاوداری نیمه متروکه: پس از برشکست شدن گاو داری‌ها در دهه اخیر تنها گاوداری این روستا هم بی نصیب نماند و تقریباً نیمه متروکه شده‌است.

پرورشگاه بوقلمون نیمه کاره: به دنیا سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته شده یک پرورشگاه بزرگ بوقلمون ساخته شده که در میانه کار نیمه تمام رها شد و اکنون خالی از کارگر است ولی متروکه نیست.

ناصر محمودی ننادگانیی

• «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.