نبرد دندانقان
نبرد دَندانَقان نبردی بود که در سال ۱۰۴۰ میلادی میان سلجوقیان و پادشاهی غزنوی در شهر دندانقان روی داد و به پیروزی سلجوقیان انجامید. در نتیجه این نبرد، چیرگی غزنویان بر خراسان پایان یافت.
| نبرد دندانقان | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از درگیری‌های سلجوقیان و غزنویان | |||||||
صحنه‌ای از نبرد دندانقان | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
| غزنویان | سلجوقیان | ||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
| سلطان مسعود غزنوی |
چغری‌بیگ طغرل‌بیگ | ||||||
| قوا | |||||||
|
۵۰ هزار نفر ۶۰ یا ۱۲ پیل جنگی | ۲۰ هزار نفر | ||||||
| تلفات و ضایعات | |||||||
| نامعلوم اما احتمالاً بسیار سنگین | نامعلوم | ||||||
نبرد دندانقان میان سلطان مسعود غزنوی با طغرل سلجوقی روی داد و مسعود شکست خورد (۸ رمضان ۴۳۱ هَ. ق). در نتیجه آن حکومت سلجوقیان بر ایران آغاز و ورود طغرل بیک به اصفهان در سال ۱۰۵۰ میلادی، منجر به تأسیس «امپراتوری سلجوقی» شد که طی قرون یازده و دوازده میلادی بر بخش‌های پهناوری از قلمرو ایران باستان در آسیای غربی و آسیای صغیر نظیر ایران، افغانستان، شام (سوریه و فلسطین) و ارمنستان امروزی فرمان می‌راندند. در پی این نبرد حکومت غزنوی توانایی توسعه طلبی را از دست داده و منحصر در غزنه و نواحی اطراف آن شد. بیهقی که خود این رویداد را به چشم دیده شرح آن را در تاریخ مسعودی آورده‌است.
در اواخر سال ۱۰۳۰ میلادی، مبارزه برای برتری در خراسان میان غزنویان و سلجوقیان آغاز شد. طغرل بیک به تدریج نفوذ خود را گسترش داد و سرزمین‌هایی را که قبلاً توسط غزنویان اداره می‌شدند، به دست گرفت. در سال ۱۰۳۷ شهر مرو داوطلبانه تسلیم سلجوقیان شد و پس از آن شهرهای هرات و نیشابور نیز به همین ترتیب. در سال ۱۰۴۰ میلادی، غزنویان با ۵۰ هزار نفر، به فرماندهی سلطان مسعود، در دندانقان با سلجوقیان درگیر نبرد شدند. سلجوقیان با ۱۶ هزار سوار حمله کردند و در نبرد دندانقان غزنویان را شکست دادند. سلجوقیان در حالی که با مقاومت کمی روبرو بودند وارد خراسان و شهرهای منطقه شدند.
نبرد
در جریان حرکت لشکریان مسعود به سرخس، مهاجمان سلجوقی با تاکتیک های ضربه و فرار، سپاه غزنوی را مورد آزار و اذیت قرار دادند. ترکمن‌های تندرو و متحرک برای جنگیدن در استپ‌ها و بیابان‌ها مناسب‌تر از ارتش محافظه‌کار غزنویان بودند. ترکمن های سلجوقی خطوط تدارکاتی غزنویان را ویران کردند و چاه های آب مجاور را پر کردند. این امر نظم و روحیه ارتش غزنوی را به شدت کاهش داد. در ۲۳ مه ۱۰۴۰ میلادی، حدود ۱۶۰۰۰ سرباز سلجوقی در دندانقان با ارتش گرسنه و بی روح غزنوی وارد نبرد شدند و آنها را در نزدیکی شهر مرو شکست دادند و بخش بزرگی از نیروهای غزنوی را نابود کردند.
منابع
- ↑ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia , (Rutgers University, 2002), 147.
- ↑ Christian, David, A history of Russia, Central Asia, and Mongolia , (Wiley-Blackwell, 1998), 373.
- ↑ C.E. Bosworth, The Ghaznavids:', (Edinburgh University Press, 1963), 115.
- ↑ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia , (Rutgers University, 2002), 147.
- ↑ "Battle of Dandānqān | Iranian history". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-07-11.
- ↑ لغتنامه دهخدا: دندانقان.
- ↑ Tony Jaques, Dictionary of Battles and Sieges: F-O, (Greenwood Publishing Group, 2007), 476.
- ↑ "Seljuq | History & Facts". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-07-11.
- ↑ Medieval Wars 500–1500 The Encyclopedia of Warfare.
- ↑ Ann K. S. Lambton (1988). Continuity and Change in Medieval Persia. SUNY Press. pp. 5–. ISBN 978-0-88706-133-2.
- ↑ The Histories of Herat, Jürgen Paul, Iranian Studies, Vol. 33, No. 1/2 Winter - Spring, 2000, 106.