نراق

نراق در طول جغرافیایی ۵۰/۸۳۹۸۲۵۲۸ و عرض جغرافیایی ۳۴/۰۰۹۶۰۳۳ واقع گردیده‌است. این شهر از طرف شمال به کوه ال و از سوی شرق در ۱۸ کیلومتری به شهر دلیجان و از طرف جنوب به روستای سینقان راه دارد.

آب‌انبارهای شهر نراق یکی از شاهکارهای معماری دوره قاجار به‌شمار می‌روند. این آب‌انبارها در هر سه محله نراق یعنی محله بالا، محله پایین و محله بازار پراکنده‌اند. نیز در نراق بیش از ۱۵ آسیاب آبی وجود دارد و از همین روی در قدیم نراق را شهر آسیاب‌ها هم نامیده‌اند.

درباره نام نراق چند وجه تسمیه وجود دارد.

1. گروهی بر این باورند که نام نراق ابتدا نراک به معنای شهر جاویدان بوده و بعدها که با ورود زبان عربی به ق تبدیل شده‌است.
2. برخی دیگر اعتقاد دارند چون نراق اولیه را جمعی از اشعریون در قرن اول هجری بعد از ورود به قم و استقرار در این منطقه تأسیس کردند از قلب شده کلمه قرآن برای آن نام انتخاب کردند و کلمه نراق قلب شده کلمه قران می‌باشد.
3. برخی می‌گویند نراق ابتدا نر عراق به معنای بلندی عراق عجم بوده که بعدها به نر آق یا نراق تقلیل یافته‌است.
4. عده‌ای هم اعتقاد دارند نام ابتدا نر آق بوده به معنای بلندی که از دور سفیدی می‌زند. چون خاک بام نراق از یک نوع خاک رسی سفید رنگ تشکیل شده وجه تسمیه ان را نر آق نامیده‌اند.
5. گروهی هم نراق را برگفته از نام ستاره‌ای می‌دانند.

نراق از قدمت تاریخی بالایی برخوردار است. برخی مورخان، تاریخ شکل‌گیری این شهر را قبل از اسلام می‌دانند و معتقدند در ابتدا ۷ روستای در مجاورت هم در این ناحیه وجود داشته‌است که اهالی آن‌ها به دین زرتشت و گبر بوده‌اند. نراق امروزی در دوره‌های پس از ورود اسلام به ایران و توسط شخصی ملقب به ریش‌بلند که سمت کدخدایی داشته، در مکان نراق سفلی احداث شده‌است.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲٬۵۹۲ نفر (۸۷۲ خانوار) بوده‌است.

از جاذبه‌های طبیعی نراق می‌توان به غار چال نخجیر اشاره کرد. غار آهکی و زنده که بیش از یک کیلومتر آن بهره‌برداری شده و امکان بازدید از آن مهیاست. دمای این غار در تمام سال ثابت بوده و از این بابت در همه فصول و ماه‌های سال پذیرای گردشگران است.

آبشار گیسو (آبشتاب): آبشاری طبیعی و البته فصلی که در فاصله ۳ کیلومتری شهر نراق واقع شده‌است. برای رسیدن به این آبشار باید مسافتی حدود ۲۰ دقیقه ای در طبیعتی زیبا را پیاده‌روی کرد. بهترین فصل برای دیدن این آبشار بهار و به ویژه فروردین ماه می‌باشد.

• مسجد جامع نراق در سال ۱۲۴۳ هجری قمری و در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شده‌است. در ورودی مسجد از جنس چوب گردو کنده‌کاری‌شده‌است. محراب مسجد با کاشی‌های رنگی و طرح‌های اسلیمی تشکیل شده‌است که زیبایی خاصی به بنا می‌بخشد.
• بازار نراق معروف به بازار شمس‌السلطنه، از آثار تاریخی زیبای نراق محسوب می‌شود که قدمت آن به سده ۱۳ هجری قمری بازمی‌گردد. دیوارهای بازار از جنس آجر و سقف آن، ضربی آجری است. در حجره‌ها از جنس چوب کنده‌کاری شده می‌باشد. در طبقه فوقانی بازار، اتاق‌هایی برای استراحت کاروانیان ساخته شده بوده.
• آب‌انبار حاج مهدی نراقی در سال ۱۲۶۴ هجری قمری ساخته شده.
• امامزاده بی بی زبیده خاتون مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در ۷ کیلومتری جنوب شرقی نراق واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۹۷۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
• یخچال موجود در شمال نراق، آسیاب آبی و بادگیرهای نراق از جمله یادگارهای تاریخی با قدمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ ساله است.
• حسینیه و آب انبار حاج عبد الباقی دوره ساخت قاجاری در مرکز محله سفلی
• قنات شهری حاج الله داد با قدمت بیشاز ۴۰۰ سال
• مسجد امام حسن با قدمت بیش از ۷۰۰ سال
• بقعه امامزاده سلیمان (سلجوقی و صفوی)
• بقعه امامزاده یحیی (سلجوقی)
• خانه تاریخی فاضلین نراقی صفوی

«جوزغند» شیرینی محلی شهر نراق است که تهیه آن ۱۵ روز زمان می‌برد و به گران‌ترین شیرینی محلی ایرانی برای سوغات معروف است. فرهنگ «معین» یکی از معانی تعریف‌شده برای جوزغند را «جوز» شفتالوی خشک‌شده و «غند»، «آگند» یا «آکند» یعنی افکندن آورده‌است. جوزغند از میوه‌ای به نام «اَلگ» که هم‌خانواده هلو است ساخته می‌شود و طعم ترش و شیرین دارد. ساخت «جوزغند» اساساً یک کار گروهی در بین خانم‌های نراقی است و برای درست کردن این شیرینی میوه را پوست می‌کنند تا سه روز در پشت بام آفتاب بخورد و خشک شود، سپس هسته آن را خارج می‌کنند و یک روز دیگر در آفتاب می‌ماند، بعد داخل این میوه را با مواد مخلوط تشکیل‌شده از مغز بادام، شکر، هل، مغز هسته زردآلو و خاک قند پر می‌کنند. به نظر می‌رسد در گذشته‌های دورتر، محدودیت‌های زمان جنگ، افراد را مجبور می‌کرده دست به ساخت چنین محصولاتی بزنند چرا که این ماده غذایی نیاز به گرم کردن نداشت، فضای زیادی را اشغال نمی‌کرد و کالری بسیار بالایی از خود آزاد می‌کرد، ضمن اینکه فاسد نمی‌شد و می‌توان آن را تا مدتهای طولانی خارج از یخچال نگه داشت.

درساعت ۱۸:۳۰ روز ۲۸ مردادماه ۱۳۵۳ یک شهاب‌سنگ ۳ کیلوگرمی در نراق به زمین افتاد. این شهاب‌سنگ بر روی سقف آزمایشگاه دبیرستان معصومی نراق سقوط کرد و حفره‌ای با قطر تقریبی بیست سانتی‌متر به وجود آورد، که البته در این رخداد کسی آسیب ندید.

• داود نعیمی (۱۳۸۵)، «فصل سوم: دیدنی‌های باستانی و دینی»، افتخارآفرینان استان مرکزی، کومه، ص. ۸۸ و ۸۹، شابک ۹۶۴-۲۵۹۸-۰۹-۴

• موقعیت جغرافیایی نراق بر روی نقشه