هواری بومدین

محمد بوخروبه در ۱۹۵۲ برای فرار از خدمت سربازی برای فرانسوی‌ها به مصر رفت. سپس وارد دانشگاه الازهر شد و به گروهی از جوانان مخالف الجزایری که احمد بن بلا نیز در میان آنان بود پیوست. در ۱۹۵۵ نام هواری بومدین را برای خود برگزید و به درجه کلنل (سرهنگ) بالاترین درجه آن دوران ارتش آزادی‌بخش ملی رسید. او نیروهای خود را دور از دسترس فرانسوی‌ها در تونس و مراکش سازماندهی می‌کرد.

سرهنگ بومدین در ۱۹۶۰ فرماندهی ارتش آزادی‌بخش ملی را بر عهده گرفت. پس از استقلال الجزایر او به احمد بن بلا کمک کرد تا حکومت را در اختیار گیرد و خود به عنوان وزیر دفاع و فرمانده کل قوا، رئیس شورای انقلاب میهنی و معاون اول رئیس‌جمهور منصوب شد.

با بالا گرفتن اختلاف میان دو رهبر، بومدین در ۱۹ ژوئن ۱۹۶۵ با کودتایی بدون خون‌ریزی بن بلا را خلع کرد و خود در رأس یک شورای انقلابی ۲۶ نفری در منصب ریاست جمهوری الجزایر قرار گرفت. هر چند رهبری او در ابتدا ضعیف بود، اما با ناکام ماندن کودتای طاهر زبیری علیه او در ۱۴ دسامبر ۱۹۶۷ بومدین به رهبر بی‌رقیب کشور بدل شد. او تا پایان زندگی‌اش در بیست و هفتم دسامبر سال ۱۹۷۸ در همین منصب باقی ماند.

او در ۱۹۷۱ کنترل حکومت بر صنعت نفت را به بهای پایان روابط ویژه الجزایر با فرانسه اعلام کرد. در ۱۹۷۵ هم به رسمیت شناختن جمهوری دمکراتیک عربی صحرا و حمایت گسترده از پولیساریو به قطع روابط با مراکش و موریتانی منجر شد. الجزایر در این دوران از کشورهای مهم جنبش عدم تعهد به‌شمار می‌رفت و هم‌زمان با همکاری‌های اقتصادی با شرکت‌های غربی، روابط نزدیکی نیز با بلوک شرق داشت. در ۱۹۷۶ قانون اساسی جدید و یک منشور ملی تهیه شد که هر دو در همه‌پرسی به تصویب رسیدند. منشور ملی «تعهد فسخ ناپذیر و غیرقابل بازگشت الجزایر به سوسیالیسم» را اعلام می‌کرد.

معاهده ۱۹۷۵ الجزایر میان ایران و عراق نیز با میانجی‌گری الجزایر صورت گرفت.

در ابتدای نوامبر سال ۱۹۵۴ هواری بومدین به ارتش آزادیبخش ملی در منطقه غرب الجزایر پیوست و زندگی نظامی‌اش را به شرح زیر گذراند:

۱۹۵۶: آموزش و سازماندهی هسته‌های نظامی. او در مصر به همراه تعدادی از رفقایش آموزش دید و به عنوان کسی که می‌تواند مأموریت‌های مسلحانه انجام دهد برگزیده شد.

۱۹۵۷: از ابتدای این سال با نام نظامی‌اش یعنی هواری بومدین مشهور شد و نام اصلی‌اش یعنی بوخروبة محمد إبراهیم را کنار گذاشت و مسئولیت ایالت پنجم را به عهده گرفت.

۱۹۵۸: به ریاست ستاد منطقه غرب انتخاب شد.

۱۹۶۰: به عنوان رئیس ستاد جبهه آزادیبخش ملی بر سازمان کار این جبهه نظارت کرد.

۱۹۶۲: در دولت استقلال به عنوان وزیر دفاع انتخاب شد.

۱۹۶۳: به مقام معاون رئیس شورای انقلاب برگزیده شد.

۱۹۶۵: کودتای نظامی و بر کناری احمد بن بلا

بومدین از ۱۹ ژوئن ۱۹۶۵ تا پایان دسامبر ۱۹۷۸ رئیس‌جمهور الجزایر بود. ویژگی این دوران شکوفایی الجزایر در کلیه زمینه‌ها به ویژه کشاورزی بود. وی همچنین نفت الجزایر را ملی کرد و صنایع بنیادین را ایجاد نمود.

روابط الجزایر با کلیه کشورهای جهان بجز فرانسه خوب بود. ملی کردن نفت یک نمونه فراموش نشدنی از به چالش کشیدن کشورهای سرمایه‌داری و امپریالیستی بود و الجزایر را به عنوان یک نمونه مقاومت و مقابله کشورهای ضعیف با کشورهای قوی به کشورهای جهان سوم معرفی کرد. با تشکیل کنفرانس آفریقایی-آسیایی در سپتامبر ۱۹۷۳ الجزایر به عنوان یک کشور جلودار و رهبری‌کننده مورد اعتماد ظهور کرد که خواهان یک نظم نوین جهانی بود و به تهدیدی برای جهان متمدن بحساب می‌آمد.

در ۱۵ مهرماه ۱۳۵۷، بومدین رهبر الجزایر ضمن ارسال پیام به خمینی در نوفل لوشاتو از او دعوت کرد که هر موقع ضروری بداند در الجزایر وطن دوم خود اقامت کند.

هواری بومدین در اثر ابتلاء به یک بیماری سخت در دسامبر ۱۹۷۸ وفات یافت در حالی که درگیری صحرای غربی اوج گرفته بود. با مرگ بومدین الجزایر آماده ورود به مرحله جدیدی که به‌طور کامل با دوران بومدین متفاوت بود گردید.

سید عطاءالله مهاجرانی مرگ بومدین را به صدام منتسب می‌کند:

بومدین در سفری که به بغداد داشت، در بازگشت برای دیدار با حافظ الاسد توقف کوتاهی در دمشق می‌کند. در دمشق آثار بیماری و مسمومیت بروز پیدا می‌کند. پزشکان روسی و فرانسوی نمی‌توانند نوع و علت بیماری را تشخیص بدهند. حامد جبوری می‌گوید، هواری بومدین مثل سایه شده بود. استخوان‌هایش می‌شکست. طالب ابراهیمی وزیر خارجه وقت الجزائر، که خود طبیب بود و بر معالجه بومدین نظارت داشت، می‌گوید او با سم تالیوم مسموم شده بود. حامد جبوری اعتراف می‌کند که از این سم در عراق برای کشتن مخالفان استفاده می‌شده است.