پایانه فروش
پایانه فروش (به انگلیسی: Point of sale) در مجموعه سخت‌افزارهای بانکی و سیستم‌های پرداخت ، پایانه‌های فروش یا کارتخوان سیار (POS) دستگاهی است که با ارتباط تلفنی یا شبکه‌ای ، به سیستم بانکی امکان انتقال خودکار مبلغ خرید از حساب فروشنده را فراهم می‌کند . دستگاه‌های پایانه فروش افزون بر امکان پرداخت ، دارای کارکردهایی گوناگون از جمله : اعلام موجودی ، دریافت صورتحساب ، امکان انصراف از خرید و گزارش روزانه است ، که صاحبان آن را از مزیّت های شعبه کوچک بانکی برخوردار می‌کند .
واژه (مخفف انگلیسی: POS) مختصر شده (به انگلیسی: Point of Sale) یا «نقطه فروش» است و به صندوق‌های فروشگاهی نامیده می‌شود؛ که در خروجی‌های فروشگاه ها ، رستوران‌ها ، هتل ها و همانندهای آن برای دریافت وجوه مشتری به کار گرفته می‌شود . پوز در مفهوم عام‌تر می‌تواند به محلی که برای این کار اختصاص یافته، نامیده شود و در مفهوم اختصاصی می‌تواند به معنای دستگاهی باشد که این کار را انجام می‌دهد (صندوق مکانیزه) .
نخستین پایانه فروش مجهز به میکروکنترلر را ویلیام بروبک در سال ۱۹۷۴ ساخت و در فروشگاه مک دونالد به کار گرفته شد . این دستگاه از میکرو پروسسور اینتل ۸۰۰۸ بهره می‌گرفت .
روی این دستگاه به ازای انواع غذاها، یک کلید مخصوص کار گذاشته شده بود و دارای کلیدهای رقمی برای تعیین تعداد سفارش بود .
در ایران بحث به کارگیری از پایانه فروش ، برای نخستین بار در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند و اندکی بعد در فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه مطرح شد و سیستم‌های ارائه شده در دهه هفتاد در آن فروشگاه‌ها اجداد نسل تازه این پایانه‌های سرویس هستند .
از سال ۱۳۸۴ ، موضوع اتصال پایانه فروش به کارت خوان بانکی توسط دو شرکت پرداخت الکترونیکی تجارت الکترونیک ، پارسیان و پرداخت الکترونیک سامان در دستور کار قرار گرفت.
دستگاه پوز (بیسیم) که توسط سیمکارت اتصال gprs/4g به شبکه بانکی متصل می‌شوند، دارای توان‌مندی اتصال به دو حساب هم زمان و جا به جایی در سراسر کشور بدون هیچ گونه محدودیتی هستند . این دستگاه‌ها کوچک ، سبک و قابل حمل هستند . دستگاه‌های کارتخوان ثابت ، با خط تلفن یا lan wifi به شبکه بانکی متصل می‌شوند و به لحاظ جا به جایی دارای محدودیت هستند و کارکرد و سرعت تراکنش های آن‌ها نسب به دستگاه‌های کارتخوان سیّار ، کمی ضعیف‌تر است .
در دستگاه‌های کارتخوان سیار با قرار دادن یک عدد سیمکارت فعّال (پویش مند) ، امکان تراکنش فراهم می‌شود.
از این دستگاه‌ها در فروشگاه‌هایی که سیستم پخش سیّار دارند و نیز سیستم پخش مویرگی و شرکت‌های پخش و مکان‌هایی که دیگر خط های ارتباطی در دسترس نیستند ، به کارگیری می‌شود .
از ویژگی‌های کارتخوان‌های سیّار می‌توان به قابل حمل بودن و نداشتن محدودیت مکانی و نیز سرعت بالای تراکنش و باتری‌های قابل شارژ با عمر طولانی اشاره کرد .
در حال حاضر شرکت‌هایی مانند به پرداخت ملت ، کارت اعتباری ایران کیش ، فن آوا کارت و آسان پرداخت و … مشغول ارائه خدمات در این رابطه هستند .
انواع پایانه فروش از نظر بستر ارتباطی
Dial-up POS . ۱ : ارتباط در این گونه از پایانه‌ها در بستر Dial (خط تلفن) است .
به کارت خوان ثابت نیز شناخته می‌شوند . همواره سرعت پایین (بیشتر از ۱۰ ثانیه به هر تراکنش) دارند.
۲ . GPRS POS : دستگاه پایانه سیار ، نسلی تازه از دستگاه‌های کارتخوان است که با به کارگیری از خدمات سامانه تلفن همراه به شبکه بانکی متّصل می شود و تراکنش را با کارگیری از سرویس‌های بستر GPRS یا اینترنت موبایل انجام می‌دهد .
در این گونه پایانه‌ها با قراردادن یک عدد سیم کارت امکان انجام تراکنش آماده است .
- کاربردها
- درفروشگاه‌های بزرگ که دارای سیستم پخش سیار (Delivery) هستند .
-در سیستم‌های پخش مویرگی یا شرکت‌های پخش .
- در محل‌هایی که دسترسی به دیگر خط های ارتباطی به آسانی امکان‌پذیر نیست .
- ویژگی‌ها
- قابل حمل بودن دستگاه و نداشتن محدودیت مکانی
- سرعت بالای تراکنش
- توان‌مندی به کارگیری از باتری شارژی با عمر بالا
3-LAN POS :
نسلی تازه از پایانه‌های فروش هستند که می‌توانند اطلاعات را با بسترهای شبکه محلی (LAN) و با سرعت تراکنش بسیار بالا بفرستند و نیز ، دریافت کنند .
کاربردها
- استفاده در مکان‌هایی که سرعت بالای تراکنش به شوند فراوانی مشتریان (کم تر از ۲ ثانیه) اهمّیّت دارد . (فروشگاه‌های بزرگ)
- استفاده در مکان‌هایی که دسترسی به خط تلفن امکان‌پذیر نیست (مانند مرکزهای جهانگردی) .
- راه‌اندازی چند پایانه موازی با یکدیگر بدون به کارگیری از تلفن یا حداکثر با به کارگیری از یک خط تلفن
ویژگی‌ها
- سرعت بالا در تراکنش (کمتر از ۲ ثانیه)
- کاهش مغایرت‌های احتمالی
- انجام تراکنش بدون نیاز به خط تلفن
- انجام تراکنش با به کارگیری از بستر اینترنت
4- Bluetooth POS :
این نوع پایانه از یک پایه و یک کارتخوان تشکیل شده‌است که می‌تواند تا شعاع ۲۵ متری ، عملیات تراکنش را بر پایه فنّاوری بلوتوث انجام دهد .
کاربردها
- رستوران‌ها
- مرکزهای دارای فعّالیّت‌های گوناگون در یک مکان
- مرکزهای دارای صندوق‌های فراوان
- ارائه خدمات VIP برای مشتریان ویژه
۵-فروشگاهی (PC-POS)
این نوع از پایانه ، با اتصال به انواع نرم‌افزارهای فروشگاهی ، مرحله ورود مبلغ از سوی مشتری یا صندوق‌دار را حذف می‌کنند و از بسیاری از خطاهای انسانی ، جلوگیری می‌کنند .
مبلغ از سوی نرم‌افزار فروشگاهی روی پوز می‌افتد و مشتری فقط رمز را وارد می‌کند .
۶-همراه (M-POS)
نسل جدیدی از دستگاه‌های کارتخوان با ابعاد بسیار کوچک و جیبی است که با استفاده از اپلیکیشن آپ، خدمات پرداخت را انجام می‌دهد. این نوع پایانه رسید کاغذی ندارد و تأییدیه پرداخت با پیامک فرستاده می‌شود.
۷-بیسیم (Wi-Fi)
این گونه پایانه ، برای برقراری اتصال نیازمند اینترنت Wi-Fi است که در یک محدودهٔ تقریباً ۳۰ متری به صورت سیّار به کار می رود .
این مدل کارت خوان دارای باتری است و مناسب رستوران‌ها و مراکزهای خرید (پاساژها) می‌باشد .
ویژگی‌ها
- راحتی و رفاه بیشتر در پرداخت وجوه توسط مشتریان
- جلوگیری از تراکم افراد در کنار صندوق‌های پرداخت
- عدم نیاز به اتصالات مخابراتی اضافی
شرکت‌های ارائه دهنده کارت خوان در ایران
آسان پرداخت ، به پرداخت ، پککو ، سامان کیش ، ایران کیش ، فناپ ، پاسارگاد ، فن آوا کارت ، امید سپه
شرکت‌های مشهور ساخت کارتخوان در جهان :
وریفون ، انجنیکو ، پکس ، اسپایر ، کاستل و بایتل
منابع
- دانشنامه پرداخت و بانکداری الکترونیکی تألیف: وحید صیامی شرکت توسعه فن افزار توسن