پوکی استخوان
پوکی استخوان یا اُستئوپروز (به انگلیسی: Osteoporosis) طبق تعریف انجمن ملی بهداشت (هیئت ایجاد اتفاق نظر برای پیشگیری از استئوپروز)، یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز می‌کند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد.
| پوکی استخوان | |
|---|---|
| تخصص | غدد درون‌ریز و متابولیسم  |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | M۸۰-M۸۲ |
| آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام | 733.0 |
| اُمیم | ۱۶۶۷۱۰ |
| دادگان بیماری‌ها | 9385 |
| مدلاین پلاس | 000360 |
| ئی‌مدیسین | med/۱۶۹۳ ped/۱۶۸۳ pmr/۹۴ pmr/۹۵ |
| پیشنت پلاس | پوکی استخوان |
| سمپ | D010024 |
همه‌گیرشناسی
در ایالات متحده، ۱٫۵ میلیون شکستگی ناشی از پوکی استخوان در سال دیده می‌شود. که هفتصد هزار مورد از آن در مهره‌ها، دویست و پنجاه هزار مورد در استخوان زند زبرین، دویست و پنجاه هزار مورد در لگن و سیصدهزار مورد در سایر استخوان‌ها رخ می‌دهد. شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه استئوپروز بوده و میزان مرگ ومیر آن در سال اول بیش از ۲۰٪ است. بیش از ۵۰٪ بیماران مبتلا به شکستگی لگن قادر به بازگشت به حالت ایستاده قبلی نبوده و تقریباً ۱۰٪ آنان نیاز به تسهیلات مراقبتی دراز مدت خواهند داشت. سه چهارم شکستگی‌های لگن در زنان رخ می‌دهد. پس از سن ۵۰ سالگی، خطر بروز شکستگی لگن در طول زندگی برای زنان سفیدپوست ۱۷٪ و برای مردان سفیدپوست ۶٪ می‌باشد. اگر سنجش تراکم مواد معدنی استخوان را ملاک قضاوت قرار دهیم، ۱۳ الی ۱۷ میلیون زن دچار کاهش توده استخوانی در گردن و استخوان ران بوده و ۴ الی ۶ میلیون زن سفیدپوست یائسه مبتلا به استئوپروز می‌باشند. هرچند میزان عوارض (موربیدیته) در شکستگی‌های مهرهای کمتر است، اما میزان مرگ ومیر آن‌ها به دلیل خطر بیماری‌های ریوی و قلبی-عروقی بیشتر است. فقط یک سوم از شکستگی‌های مهرهای که در پرتونگاری تشخیص داده می‌شوند، تحت مراقبت طبی قرار می‌گیرند. در زن‌ها پوکی استخوان در سن ۳۵ سالگی آغاز می‌گردد.
علل بیماری
این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن بسیار در بدن زنان کم می‌شود. همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان می‌شود. در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این کمبود را از بافت‌های استخوانی می‌گیرد و این کار در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان می‌گردد. همچنین با بالا رفتن سن تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می‌شود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی این عارضه بروز می‌کند. برخی از بیماری‌ها مثل پرکاری تیروئید، کم‌کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ و دیابت و مصرف برخی داروها مثل کورتن و لووتیروکسین ٬فورزماید، هپارین، فنیتوئین نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می‌گردند. عوامل دیگری نیز مثل کم‌تحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰٪ نسبت به وزن دوران جوانی یا بی‌ام‌آی کمتر از ۱۹ ٬عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل باعث پوکی استخوان هستند. باور بر این بود که مصرف بیش از اندازه کافئین از عامل‌های خطر است اما پژوهش تازه نشان می‌دهد ارتباط زیادی بین پوکی استخوان و مصرف کافئین وجود ندارد.
علایم
برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن، که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، پوکی استخوان یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود. که هفتصد هزار مورد آن در مهره‌ها، دویست و پنجاه هزار مورد در استخوان زند زبرین، دویست و پنجاه هزار مورد در لگن و سیصدهزار مورد در سایر استخوان‌ها رخ می‌دهند. شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه پوکی استخوان بوده و میزان مرگ ومیر آن در سال اول بیش از ۲۰٪ است. شکستگی‌های ناشی از استئوپروز، شکستگی‌هایی هستند که به‌طور معمول در آن موقعیت‌ها در افراد سالم شکستگی استخوان رخ نمی‌دهد. که این شکستگی‌ها به عنوان شکستگی ناشی از شکنندگی در نظر گرفته می‌شوند. شکستگی‌های لگن پس از سقوط رخ می‌دهند، اما دو سوم شکستگی‌های مهرهای به صورت خاموش بوده و با یک فشار مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ می‌دهند.
شکستگی‌ها
کمر درد ناگهانی از نشانه‌های فروپاشی مهره‌است.
شاخص‌های خطر
عوامل خطر برای شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را می‌توان به دو گروه قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم کرد. علاوه بر این بیماری‌هایی خاص و اختلالاتی نیز وجود دارند که پوکی استخوان در آن‌ها به عنوان یک عارضه شناخته می‌شود. استفاده از داروها به‌طور تئوریک یک عامل خطر قابل کنترل است اگرچه در اغلب موارد افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان بر اثر دارودرمانی اجتناب ناپذیر است. البته کافئین خطر ابتلا به پوکی استخوان را بالا نمی‌برد.
عوامل غیرقابل کنترل
از مهم‌ترین عوامل غیرقابل کنترل در ابتلا به پوکی استخوان می‌توان به افزایش سن (در مردان و زنان)، جنسیت مؤنث، کمبود استروژن پس از یائسگی که باعث کاهش حجم مواد معدنی در استخوان می‌شود، اشاره کرد. البته در مردان کاهش سطح تستوسترون منجر به پوکی استخوان می‌شود. پوکی استخوان در همه نژادهای بشری رخ می‌دهد، اما اروپایی‌ها و آسیایی‌ها در ابتلا به پوکی استخوان مستعدتر هستند.
تشخیص
تشخیص پوکی استخوان معمولاً به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان مسجل می‌شود. رادیوگرافی‌ها می‌توانند شکستگی فشاری مهره‌ها را نشان دهند، ولی شواهد پرتونگاری کاهش توده استخوانی تا هنگامی که ۳۰٪ از توده استخوان تحلیل نرفته، ایجاد نمی‌شود. عکس‌های پرتونگاری شاخص خوبی برای تشخیص پوکی استخوان نیستند زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی روی کیفیت آن تأثیر می‌گذارد، از این‌رو رادیوگرافی‌ها راهنماهای خوبی برای پی بردن به استئوپروز نیستند و غالباً تشخیص براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان مسجل می‌گردد.
درمان
- بیس‌فسفونات‌ها
- دنوزوماب (پرولیا Rank ligand Inhibitors)
- آگونیست - آنتاگونیست‌های استروژن
- هورمون درمانی جایگزین(HRT)
در پژوهشی به نام «پیشگامان سلامت زنان» که یک کارآزمایی بزرگ، تصادفی شده، کنترل‌شده با دارونما و چند مرکزی برای ارزیابی هورمون درمانی جایگزین بوده‌است، محققان گزارش کرده‌اند که شکستگی‌های گردن ران و مهره‌ها پس از ۵٫۲ سال، ۳۶٪ کاهش یافته‌اند. علاوه بر افزایش توده استخوانی، بهبود وضعیت لیپیدها، کاهش سرطان کولون و کاهش علائم یائسگی فواید دیگر این روش درمانی هستند. با این حال به‌دلیل خطرات احتمالی HRT ازجمله وقایع قلبی-عروقی، سرطان پستان، ترومبوز وریدی عمقی، آمبولی ریوی و مشکلات کیسه صفرا توصیه می‌شود این روش فقط باید برای تخفیف علائم یائسگی به‌کار رود و برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان از درمان‌های دیگری استفاده شود.
- کلسی‌تونین
- هورمون پاراتیروئید
- درمان‌های آینده
- جراحی ترمیمی مهره‌ها (کیفوپلاستی)
بتازگی محققان سوئدی دریافتند که هورمون رشد قادر است اثرات ناشی از پوکی استخوان را در زنان پس از یائسگی کاهش دهد. این تحقیقات که به مدت ۱۰ سال به طول انجامید نشان می‌دهد که استفاده از هورمون رشد در اوایل یائسگی می‌تواند علایم پوکی استخوان را کاهش دهد و از شکستگی استخوان جلوگیری کند.
داده‌های آماری در رابطه با کشور ایران
در سال ۸۰، حدود ۱۵ درصد از جمعیت ایران دچار پوکی استخوان بودند که، در سال ۹۰ جمعیت ۱۵ درصدی دچار پوکی استخوان به ۳۴ درصد افزایش یافته‌است. بر اساس آمارها ۲۰ درصد زنان ایرانی بالای ۵۰ سال دچار درجات قابل توجهی از کاهش تراکم استخوان هستند که احتمال شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را در آن‌ها بیشتر می‌کند. در ایران حدود ۵/۴ درصد مردان و هشت درصد زنان به پوکی استخوان و بیش از ۳۵درصد آن‌ها به درجات خفیف‌تری از کاهش تراکم استخوان مبتلا هستند.
نتایج مطالعات تازه نشان داده‌است که شیوع پوکی استخوان و کاهش توده استخوانی در مردان ایرانی با شیب بیشتری در حال افزایش است. در این پژوهش پوکی استخوان در مردان بالای ۵۰ سال و زنان یائسه، و پوکی استخوان در مردان کمتر از ۵۰ سال و زنان قبل از سن یائسگی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که شیوع پوکی استخوان و کاهش توده استخوانی در مردان با شیب بیشتری در حال افزایش است و از آنجایی که میزان مرگ و میر به دنبال شکستگی در مردان بیشتر از زنان است، اهمیت موضوع بیشتر می‌شود.
گزارش جدید مرکز تحقیقات استئوپروز (پژوهشگاه پوکی استخوان) دانشگاه علوم پزشکی تهران حاکی از آن است که شیوع پوکی استخوان نسبت به آمارهای گذشته افزایش یافته و امروزه ۶۲/۷ درصد از زنان و ۲۴/۶ درصد از مردان بالای ۶۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند. این بدان معناست که از هر ۲ زن و هر ۴ مرد بالای ۵۰ سال یک نفر در معرض شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان نظیر شکستگی لگن است. به‌طور معمول ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد شکستگی لگن به مرگ منجر می‌شود. در ایران این میزان در زنان ۱۵۷ نفر در یکصد هزار نفر و در مردان ۱۳۸ نفر در یکصد هزار نفر است.
معادلهای انگلیسی
منابع
- ↑ آیور. ج بنجامین، رابرت. سی گریگز، ادوارد ج وینگ (۱۳۸۹)، «بیماری‌های دستگاه ایمنی و بافت همبند (روماتولوژی)»، مبانی طب داخلی سیسیل، ترجمهٔ محسن ارجمند، علی خلوت، توحید نجفی (ویراست اکبر سیف)، تهران: ارجمند، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۹۶-۲۷۸-۳
- ↑ Edward R. Rosick. "Diabetes Increases Risk for Bone Fracture" (به انگلیسی). Life Enhancement. Archived from the original on 30 April 2011. Retrieved 10 April 2011.
- ↑ Ricardo Vallejo (2003). "Current Management of Osteoporotic Spine Fractures" (PDF) (به انگلیسی). Perspectives In Neuroscience. Retrieved 10 April 2011.
- ↑ Eric Barefield (1996). "Osteoporosis-Related Hip Fractures Cost $13 Billion to $18 Billion Yearly" (PDF). PDF (به انگلیسی). Moving Toward Healthier Diets. Archived from the original (PDF) on 3 September 2011. Retrieved 11 April 2011.
- ↑ /[www.wholeliving.com http://www.wholeliving.com/136221/10-aging-hazards-exposed/@center/144791/healthy-every-age#/134124 بایگانی‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine]
- ↑ «information center/osteoporosis/osteoporosis.htm پوکی استخوان چیست؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹.
- ↑ «پوکی استخوان را بشناسیم». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژانویه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹.
- ↑ «پوکی استخوان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹.
- ↑ Waugh, EJ (2009 Jan). "Risk factors for low bone mass in healthy 40-60 year old women: a systematic review of the literature". Osteoporosis international: a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA. ۲۰ (۱): ۱–۲۱. doi:10.1007/s00198-008-0643-x. PMID ۱۸۵۲۳۷۱۰. ; ;
- ↑ "Osteoporosis and Bone Fracture" (به انگلیسی). Nursing Care. Archived from the original on 9 March 2011. Retrieved 11 April 2011.
- ↑ David M Reid. "Your bones and osteoporosis: What every man, woman and child should know". PDF (به انگلیسی). The National Oseteoporosis Society. Retrieved 11 April 2011.
- ↑ http://www.nos.org.uk/NetCommunity/Document.Doc?id=425
- ↑ Osteoporosis
- ↑ http://etd.lib.fsu.edu/theses_1/available/etd-10292008-085727/unrestricted/YuXThesis.pdf
- ↑ MyHomeDoctorPC - Our Services
- ↑ Articles> University of Pretoria
- ↑ Pathologic Fracture
- ↑ Different Types Of Bone Fractures | LIVESTRONG.COM
- ↑ THE MERCK MANUAL OF GERIATRICS, Ch. 22, Fractures
- ↑ Lam, MA, Hawker, GA, McGowan, J, Papaioannou, A, Cheung, AM, Hodsman, AB, Leslie, WD, Siminoski, K, Jamal, SA, Perimenopause BMD Guidelines Subcommittee of Osteoporosis, Canada (2009). "Risk factors for low bone mass in healthy 40-60 year old women: a systematic review of the literature" (به انگلیسی). steoporosis international: a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA. Retrieved 16 March 2011.
- ↑ Melton LJ (2003). "Epidemiology worldwide" (به انگلیسی). Endocrinol. Metab. Clin. North Am. Retrieved 16 March 2011.
- ↑ Satoshi Kasai (2006). "Computerized detection of vertebral compression fractures on lateral chest radiographs: Preliminary results with a tool for early detection of osteoporosis". وبگاه (به انگلیسی). The International Journal of Medical Physics Research and Practice. Retrieved 11 April 2011.
- ↑ Phyllis Carolyn Leppert, Jeffrey F. Peipert (۲۰۰۴)، «Osteoporosis and Complications»، Primary care for women، فیلادلفیا: LIPPINCOTT WILLIAMS&WILKNS
- ↑ درمان پوکی استخوان با هورمون رشد . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
- ↑ «اخبار - گردش مالی 24 هزار میلیارد تومانی شیر در کشور/حذف تولیدات لبنی ایران از بازار عراق به دلیل موضوع پالم». پایگاه اطلاع‌رسانی صنایع غذایی و کشاورزی ایران. ۲۰۱۴-۰۸-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۳۱.
- ↑ 20 درصد زنان ایرانی بالای 50 سال دچار درجاتی از کاهش تراکم استخوان هستند . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
- ↑ افزایش ابتلا به پوکی استخوان در مردان ایرانی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
- ↑ Fahimfar, Noushin; Noorali, Sima; Yousefi, Shakiba; Gharibzadeh, Safoora; Shafiee, Gita; Panahi, Nekoo; Sanjari, Mahnaz; Heshmat, Ramin; Sharifi, Farshad (2021-12-01). "Prevalence of osteoporosis among the elderly population of Iran". Archives of Osteoporosis (به انگلیسی). 16 (1): 1–10. doi:10.1007/s11657-020-00872-8. ISSN 1862-3514.
- ↑ «آمار تکان‌دهنده از پوکی استخوان در زنان ایرانی». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۵-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۵.