سد کارون ۳
سد کارون ۳،بزرگترین سدهای ایران است که بر روی رودخانه کارون در مرز استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری احداث شده‌است. نیروگاه این سد در حال حاضر با تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی بزرگترین نیروگاه برق‌آبی کشور است. هدف از احداث سد کارون ۳، تأمین بخشی از برق مورد نیاز کشور و نیز کنترل سیلاب‌های مخرب کارون است.
| سد کارون ۳ | |
|---|---|
سد کارون ۳ | |
| نام رسمی | کارون ۳ |
| کشور | ایران |
| محل | شهرستان ایذه مرز چهارمحال و بختیاری و خوزستان |
| مختصات | ۳۱°۴۸′۰۰″شمالی ۵۰°۰۵′۳۵″شرقی / ۳۱٫۸°شمالی ۵۰٫۰۹۳°شرقی |
| آغاز ساخت | ۱۳۷۳ |
| گشایش | ۱۳۸۳ |
| سد و سرریزها | |
| گونه سد | بتنی دوقوسی |
| بر روی رود | کارون |
| ارتفاع از پی | ۲۰۵ متر |
| طول تاج | ۴۶۲ متر |
| گونه سرریز | ۳ نوع سرریز دریچه‌دار، آزاد و روزنه‌ای |
| مخزن | |
| حجم کل مخزن | ۲٬۹۷۰ میلیون متر مکعب |
| مساحت مخزن | ۴۸٫۲ کیلومتر مربع |
| درازای مخزن | ۶۰ کیلومتر |
| سد پایین‌دست و سرریزها | |
| گونه سد | بتنی دوقوسی |
| بلندترین سد ساخته‌شدهٔ ایران | |
ساختگاه سد کارون ۳، در۲۰ کیلومتری شهر دهدز در فاصله ۶۱۰ کیلومتری مصب رودخانه کارون در شرق استان خوزستان است. این طرح در حدود ۱۲۰ کیلومتری بالادست سد شهید عباسپور (کارون ۱) قرار دارد. فاصله هوایی طرح کارون ۳ از اهواز، تقریباً ۱۴۰ کیلومتر و فاصله زمینی آن ۲۱۰ کیلومتر است. ارتفاع بدنه سد ۲۰۵ متر و حجم مخزن سد ۳ میلیارد متر مکعب است. عملیات اجرایی این طرح در سال ۱۳۷۳ آغاز و در سال ۱۳۸۳ به پایان رسیده‌است. از زمان آبگیری سد کارون ۳ تاکنون بیش از ۸ سیلاب با دبی آب بیش از ۲۰۰۰ مترمکعب بر ثانیه توسط این سد مهار شده‌است که از آن جمله می‌توان به دو سیلاب ۶۵۰۰ و یک سیلاب ۴۳۰۰ مترمکعب بر ثانیه اشاره کرد.
از جمله پروژه‌های مهمی که در حین ساخت سد کارون ۳ اجرا شد احداث جاده جایگزین محور شهرکرد-اهواز بود. در هنگام آبگیری سد، این جاده ارتباطی به زیر آب می‌رفت. جهت برقراری ارتباط دوباره، ۷ کیلومتر جاده، سه رشته تونل و دو دهنه پل بر روی دریاچه سد با طول عرشه ۳۳۶ و ۲۱۴ متر ساخته شد. پل بزرگ کارون۳ با دهانه ۲۶۴ متر دارای طویل‌ترین دهانه پل در ایران است که توسط ماشین‌سازی اراک ساخته شده‌است.
اهداف طرح
- کنترل سیلاب‌های فصلی رودخانه کارون.
- بالا بردن قدرت تنظیم آب برای مصارف شرب و کشاورزی.
- تولید انرژی برق‌آبی.
ویژگی‌های شاخص سد کارون ۳
- بیشترین حجم بتن‌ریزی در بدنه سدهای دوقوسی کشور؛
- بیشترین حجم حفاری و تزریق در ایران وسومین در جهان؛
- دارای بزرگترین مغار نیروگاه در کشور و از جمله ده مغار بزرگ نیروگاهی جهان؛
- بزرگترین حوضچه استغراق در کشور؛ و
- احداث بزرگترین پل فلزی زیر قوسی، و بزرگترین پل کابلی کشور (در زمان افتتاح).
فعالیت‌های طرح در حوزه توسعه منطقه‌ای
- احداث بخشی از راه شهرکرد به اهواز، سه دهانه تونل و دو دستگاه پل عظیم؛
- شناسایی بخشی از میراث فرهنگی منطقه حین طرح نجات بخشی طرح کارون۳؛
- احداث یک باب مدرسه و تکمیل چند باب مدرسه دیگر؛
- احداث ساختمان مرکز بهداشت شهری دهدز؛
- احداث ساختمان فرمانداری دزپارت؛
- جابه‌جایی مرقد امامزاده شهپر و بنای بارگاه جدید برای امامزاده؛
- احداث ۱۷ کیلومتر جاده سادات به بارز
- بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه.
اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
در طی دوران احداث سد و نیروگاه کارون ۳، پیامدهای احداث سد و تشکیل دریاچه آن مورد توجه بوده‌است. در طول این دوران نیروهای شاغل در کارگاه کارون ۳ در زمان اوج فعالیت‌ها نزدیک به ۷ هزار نفر بوده‌اند. این در حالی است که فرصت‌های اشتغال به وجود آمده در طرح کارون ۳ (اشتغال مستقیم و غیرمستقیم) بالغ بر ۲۲ هزار نفر بوده‌است. در حریم کارگاه و دریاچه کارون ۳، تعداد ۶۳ پارچه آبادی کوچک و بزرگ واقع شده که ۳۹ روستا عرصه و اعیان خود را از دست داده و مابقی بخشی از اراضی خود را. در سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ طرحی تحت عنوان مطالعات اجتماعی، اقتصادی و طبیعی حوضه بالادست سد کارون ۳ در سازمان اجرایی طرح و توسط معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران اجرا شد. هدف از اجرای طرح مذکور بررسی ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و طبیعی حوضه بالادست سد و شناسایی راه‌های کاهش یا جلوگیری از بروز مسایل اجتماعی ناشی از احداث سد و انتقال جمعیت ساکن در روستاهای منطقه بوده‌است. بر اساس این بررسی‌ها، اطلاعات جامع و دقیقی در هر حوزه جمع‌آوری و تنظیم شده و در بخش تلفیق، مجموعه‌ای از پیشنهادهای معطوف به اشتغال ارایه شده‌است.
نیروگاه کارون۳
در کنار سد کارون ۳، نیروگاه کارون ۳- یک نیروگاه زیرزمینی- با گنجایش ۲۲۸۰ مگاوات و تولید سالیانه ۴۱۷۲ میلیون کیلووات ساعت، برق مورد نیاز ایران را در زمان اوج مصرف تأمین می‌نماید. این نیروگاه از زمان بهره‌برداری در اسفند ماه سال ۱۳۸۳ تا پایان سال ۱۳۸۶ توانسته ۱۱۳۸۲ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق تولید کند.
ابزار دقیق
در کارگاه کارون ۳ از ابزار دقیق متنوعی جهت رفتارنگاری سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌است. برخی از این ابزار دقیق در زمان اجرا، نصب و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. از این جمله ترموکوپل، ترمومتر، درزسنج و شیب‌سنج‌های بدنه سد و همچنین اکستنسومتر، نیروسنج و پین‌های همگرائی در مجموعه نیروگاه است. سایر ابزار دقیق بدنه سد همگام با پیشرفت پروژه و با توجه به پیش‌نیازهای مربوطه قبل از آبگیری مخزن نصب و قرائت صفر آن‌ها انجام شده‌است. قرائت این ابزار در دوره آبگیری بسیار فشرده بوده و کلیه ابزار به‌صورت روزانه قرائت می‌شوند. ابزار دقیق بدنه سد شامل شیب‌سنج، پاندول، ترمومتر، درزه‌سنج، پیزومترهای الکتریکی و کاساگرانده، فشار برخاستی و اکستنسومترها است که از شرکت سوئیسی «هوگنبرگر» خریداری شده‌است. در حال حاضر تمامی ابزار دقیق نصب شده در بدنه سد، رفتار بدنه و تکیه‌گاه‌ها و پرده آب‌بند را به‌خوبی مانیتور می‌کند.
منابع قرضه و مشخصات آن
منابع قرضه طرح کارون ۳ شامل بخشی از مصالح حاصله از حفاری‌های تکیه‌گاه‌ها وپی سد، حوضچه آرامش، حفاری از معادن A و B در دهزیر، معادن تنگ قاف، رکعت، باجول وشالو در فاصله ۷ تا ۱۵ کیلومتری حاشیه رودخانه کارون در بالادست سد بوده‌است.
حادثه‌ها
بی‌توجهی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بر انجام تعهدات قانونی در خصوص ترمیم راه‌های روستایی مستغرق در دریاچه سد کارون ۳، موجب غرق شدن یک مینی‌بوس و مرگ ۱۲ زن و کودک از روستائیان بختیاری بخش دهدز شهرستان ایذه در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۹۲ شد. از زمان آبگیری سد کارون ۳ در سال ۱۳۸۳ و زیر آب رفتن پل قدیمی «گدار شهپیر»، روستائیان و عشایر بختیاری ساکن روستاهای «سادات حسینی» در شمال شرقی ایذه، در بن‌بست گرفتار شده‌اند. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران (آب و نیرو) به تعهدات خود برای احداث راه‌های روستایی که در اثر عملیات سدسازی تخریب شده و به زیر آب رفته‌اند عمل نکرده و در عوض، با قرار دادن یدک‌کش، اقدام به جابجایی مینی بوس‌های حامل مسافر می‌نماید. ازسوی استاندار خوزستان یک روز عزای عمومی در ایذه اعلام شد این حادثه واکنش شدید نمایندگان مجلس را در پی داشت. حجت‌اله درویش پور نماینده مردم ایذه و باغملک از بی‌توجهی وزارت نیرو به اخطارها انتقاد و وزارت نیرو را مقصر حادثه دانست هیچ دستگاهی مسولیت این حادثه را بر عهده نگرفت و حاضر به عذر خواهی از مردم داغدیده نشد. حتی استاندار خوزستان به ایذه نرفت. پس از تناقض گویی‌های آشکار سرانجام سازمان آب و برق خوزستان راننده مینی بوس روستا را مقصر حادثه اعلام کرد. اما مسئولان انتظامی علت حادثه را «واژگونی لنج» اعلام کردند. رئیس قوه قضاییه ایران روز شنبه، ۱۲ مرداد غلامحسین محسنی اژه‌ای، دادستان کل کشور را مأمور تحقیق دربارهٔ حادثه کرد. کمال موسوی، امام جمعه ایذه در خطبه‌های نماز جمعه ۱۱ مرداد به شدت از انجام نشدن وعده مسئولان انتقاد کرد و گفت به ایذه و مردم ایذه خیانت شد و مسئولین با بی‌توجهی و بی‌مسئولیتی به ایذه خیانت کردند. همچنین وی گفت :
اسرائیل هم اینگونه غزه را در محاصره قرار نداده بود که برخی مسئولین وزارت نیرو و استانداری خوزستان و به خصوص مسئولین شرکت دولتی آب و نیرو، مردم دنباله رود و سادات برحق حسینی را در محاصره قرار دادند و هر از چند گاهی باید شاهد مرگ این عزیزان باشیم. اگر اجازه می‌دادند، امروز کفن پوش به صحنه می‌آمدم تا مسئولان در اهواز و تهران بدانند که بر مردم ایذه و دهدز چه می‌گذرد و دچار چه فلاکت‌هایی هستند.
در اقدامی بی‌سابقه کمیته‌ای مستقل و غیردولتی گزارشی از حادثه منتشر کرد که ابعاد آن را به دور از سانسورهای معمول بررسی کرد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ «وب‌گاه رسمی سد و نیروگاه کارون ۳». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ فوریه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۰۷.
- ↑ کتابچه معرفی طرح‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. تهران: روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. ۱۳۹۱.
- ↑ "ساخت بزرگترین پل کابلی کشور در سد کارون ۳". Mehr News Agency. 2015-11-04. Retrieved 2017-04-11.
- ↑ «واژگونی مینی‌بوس در آب‌های سد کارون ۳ جان ۱۲ نفر را گرفت». رادیو فردا. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «تناقض گویی دربارهٔ مرگ دلخراش ۱۲ عشایر بختیاری». الف. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «مدیرکل مدیریت بحران خوزستان اعلام کرد: نقص فنی؛ دلیل سقوط مینی بوس به دریاچه». ایسنا. ۹ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «اسامی قربانیان گدار شهپیر سد کارون 3 اعلام شد». ایبنا نیوز. ۹ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «تناقضگویی آشکار دربارهٔ قربانیان حادثه "گدار شهپیر"». ایبنا نیوز. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «یک مینی‌بوس در آب‌های سد کارون غرق شد». بی‌بی‌سی. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «12 نفر به علت سقوط مینی بوس در دریاچه سد کارون3 غرق شدند». مهر. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «تعهداتی که هیچ‌وقت در 10 سال گذشته عملی نشد / وزارت نیرو پاسخگو باشد». ۹ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «مرگ دلخراش 12 روستایی در دریاچه سد کارون 3». ایبنا نیوز. ۹ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «عزای عمومی در ایذه». ایسنا. ۹ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «نمایندگان مجلس مسئله سقوط مینی‌بوس در سدکارون 3 را بررسی می‌کنند/ بارها هشدار داده‌ایم». فارس. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «وزارت نیرو به تعهدات خود در قبال سد کارون3 عمل نکرد/ حادثه قابل پیش بینی بود». خبرگزاری مهر. ۱۲ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «سخنان تکان دهنده امام جمعه ایذه دربارهٔ کارون 3». تابناک. ۱۱ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «چه کسی مقصر مرگ مردم در دریاچه پشت سدهای کارون است؟ /جدول اظهار نظر». خبرآنلاین. ۱۴ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «تناقضگویی در مورد علل مرگ ۱۲ نفر در سانحه سد کارون۳». دوی چه وله فارسی. ۲ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «تناقض گویی آشکار دربارهٔ قربانیان حادثه "گدار شهپیر"». تابناک. ۱۰ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «محسنی اژه‌ای مأمور تحقیق دربارهٔ حادثه کارون ۳ شد». رادیو فردا. ۱۲ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «امام جمعه ایذه دربارهٔ حادثه سد کارون: به شهر ما خیانت شد». رادیو فردا. ۱۲ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «مسئولان آب نیرو و استاندار مقصران حادثه کارون 3 هستند/ 10 سال مردم مصیبت می‌کشند». فارس نیوز. ۱۲ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «گزارش کمیته حقیقت یاب حادثه گدارشهپیر کارون3». ایبنا نیوز. ۱۲ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۳.