کاپادوکیه
کاپادوکیه یا کَتپَتوکه (فارسی باستان: 𐎣𐎫𐎱𐎬𐎢𐎣 (Katpatuka)) یا هاسپادوجا یا کاپادوسیه در پارسی باستان: Haspaduja، به معنای «جای اسب‌های زیبا») یونانی: Καππαδοκία) نام سرزمین باستانی پهناوری در آسیای کوچک (ترکیه کنونی) است. نام کاپادوکیه پس از روزگار باستان در زمان چیرگی مسیحیت بر این بخش پایدار ماند و امروزه هم در زمینه گردش‌گری بدین بخش تاریخی کاپادوکیه گفته‌می‌شود. توریستی‌ترین بخش کاپادوکیه استان نوشهر ترکیه کنونی را دربرمی‌گیرد.
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
| معیار ثبت | Mixed: i, iii, v, vii |
| شمارهٔ ثبت | ۳۵۷ |
| تاریخ ثبت | ۱۹۸۵ (طی نشست 9th) |
نام این منطقه در متون اسلامی به صورت قبدوقیه آمده‌است.
کاپادوکیه سرزمینی است در مرکز آناتولی (خود آناتولی به معنای محل برآمدن خورشید بزبان یونانی می‌باشد و از اینجهت می‌توان برابر با خراسانش دانست) و محوطه‌ای را در بر می‌گرفت که امروز میان نوشهیر، نیغده، آکسرای، کرشهیر و قیصریه قرار دارد. از نامی‌ترین قسمت‌های این سرزمین امروزه بنام گورمه یاد می‌گردد که مجسمه‌های باستانی را در دل خود جای داده‌است. این محوطهٔ باستانی از سال ۱۹۸۵ از طرف یونسکو جزو میراث فرهنگی جهان شناخته شده و ثبت گردیدند. از دیگر دیدنیهای باستانی این دیار شهر زیرزمینی است که در درین کویو واقع است و هرساله گردشگران زیادی را بسوی خود جلب می‌کند و بر شهرت خویش میفزاید.
در سال ۹۰ تا ۸۸ پیش از میلاد، فتح کاپادوکیه در آسیای صغیر به وسیله مهرداد ششم پنتوس روی می‌دهد.
نام
نام این ساتراپی در کتیبه‌های فارسی باستان کَتپَتوکَه (Katpatuka) آمده‌است، این واژه در یونانی باستان به صورت Kappadokia (Καππαδοκία) درآمده‌است و بعدتر از یونانی وارد زبان‌های منطقه شده‌است. ازجمله در کتیبه‌های ساسانی فارسی میانه kpwtkyʾy یا kpwtkydʾy و پارتی kpwtkyʾ آمده‌است (تلفظ احتمالاً Kappōdakiyā). یونانیان همچنین به این سرزمین لئوکُسوریوی (Leukosurioi) یا سوریوی (Surioi) می‌گفتند، که اولی به معنی «سوری‌های سفیدپوست» است. طبق نوشتهٔ هرودوت، نام یونانی این بوده‌است و Katpatuka نامی بوده که پارس‌ها روی آنها گذاشته‌اند.
پیشینه
روزگاری همهٔ سرزمین گسترده میان دو رود هالیس و فرات را کاپادوسیه می‌گفتند. بعدها بخش شمالی را پونتوس و بخش میانه و جنوبی را کاپادوسیه بزرگ خواندند. از زمان مادها کاپادوسیه بخشی از شاهنشاهی ایران بوده‌است. در تاریخ برای نخستین بار در پایان سده ششم پیش از میلاد است که نامی از کاپادوکیه می‌رود و آن هم در سنگنبشته‌های سه‌زبانه دو تن از پادشاهان هخامنشی، داریوش بزرگ و خشایارشا. از دیر باز فرهنگ و آیین ایرانی آنچنان در ارمنستان و کاپادوسیه پذیرفته و گسترش یافته بود که می‌توان گفت که مردمان این نواحی در زمان هخامنشیان و اشکانیان دیگر انیرانی شمرده نمی‌شدند. پرستش ایزدان ایرانی به ویژه مهر و آناهیتا در کاپادوسیه رواج داشت و نویسندگان یونانی چگونگی برگزاری مراسم مذهبی ایرانی را در آنجا گزارش کرده‌اند. از زمان هخامنشیان تا قرون اولیه میلادی کاپادوسیه سرزمین اختلاط و آمیزش فرهنگ‌ها و دین‌های گوناگون بوده‌است. روایات مورخان یونانی مخصوصاً استرابو دربارهٔ هم آمیختگی آیینهای ایرانی و انیرانی در کاپادوسیه و دیگر کشورهای باختری ایران از لحاظ تاریخ دین‌های ایرانی اهمیت خاصی دارد.
نامگذاری ماه‌های سال با نامهای ایزدان مزدیسنا که در سدهٔ پنجم پیش از میلاد در کاپادوسیه انجام گرفته، باستانی‌ترین گواهی تاریخی دربارهٔ رواج و گسترش کیش زرتشتی در باختر ایران است. نوشته و اسناد یونانی و لاتینی مربوط به گاه‌شماری کاپادوسی در جلد اول کتاب معروف کامون به نام متون و آثار نگاره‌های مربوط به راز آیینهای مهر، جمع‌آوری و گزارش شده‌است. ایران شناسان زمان ما هر کدام دربارهٔ اهمیت گاه‌شماری ایرانی- کاپادوسی و تاریخ آغاز و رواج آن در آسیای صغیر، بحث‌ها کرده و رأی‌های گوناگون داده‌اند.
شهرهای زیر زمینی کاپادوکیه
در کاپادوکیه تعداد ۳۶ شهر زیرزمینی شناخته شده وجود دارد که بزرگترین آن کایمالکی نام دارد شما می‌توانید با بازدید از آنها به زمان باستان سفر کنید. این ۳۶ شهر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در تابستان و زمستان دمای مناسبی برای افراد فراهم کنند و شامل تعدادی کلیسای زیر زمینی نیز می‌شوند این کلیساها برای اعمال و عبادات روزانه افراد این شهر ساخته شده‌اند و برخی از آنها به صورت مجللی رنگ آمیزی و سنگ‌تراشی شده‌اند. برخی از این شهرها تا ۸ طبقه زیر زمین نیز ادامه دارند و تا امروز حدس زده می‌شود که تعداد زیادی شهر زیرزمینی نیز همچنان کشف نشده باشند.
موزه مو در کاپادوکیه
در کاپادوکیه یک استاد سفالگری زندگی می‌کرده‌است به اسم چز گالیپ. وقتی معشوق این آقا قصد ترک شهر را داشته‌است آقای گالیپ از وی خواهش می‌کند که یادگاری به او بدهد، او نیز دسته ای از موهایش را به آقای گالیپ می‌دهد. او نیز موها را در مغازه اش آویزان می‌کند و با ورود گردشگرها و سوالات آنها به تدریج این مغازه تبدیل موزه مو در کاپادوکیه می‌شود.
نگارخانه
پانویس
- ↑ دانشگاه فرانکفورت آلمان. "Old Persian Corpus, Part No. 8, Text: DB1". http://titus.uni-frankfurt.de (به انگلیسی).
- ↑ تارنمای شهرداری نوشهیر
- ↑ Clive Foss, The Persians in Asia Minor and the End of Antiquity. The English Historical Review 90, No. 357, 1975, 722
- ↑ امام شوشتری
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ مدخل CAPPADOCIA در Encyclopædia Iranica
- ↑ دین ایرانی، ص ۱۴۲
- ↑ دین ایرانی، ص ۱۴۴
- ↑ شیرین تنگ شکر. «کاپادوکیا کجاست؟». 2تخته.
منابع
- بنونیست، امیل. دین ایرانی بر پایهٔ متن‌های مهم یونانی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۴
- Photos of Cappadocia: http://www.cevatzade.com/english/index.php?cat=254
- امام شوشتری، سید محمدعلی، مجله بررسی‌های تاریخی، فروردین و اردیبهشت ۱۳۴۸، شمارهٔ ۱۹