کفش ملی

رحیم ایروانی در یکی از سال‌های دهه ۱۳۳۰ پس از سفر به کشور چکسلواکی، دو کارشناس و یک دستگاه اتوکلاو با خود به ایران آورد و تولید کفش را تنها با ۳۵ نفر کارگر آغاز نمود. بهای این کفش تولیدی در ایران حدود نصف مشابه وارداتی آن بود. ایروانی بعدها زمینی به وسعت ۷۰۰ متر مربع در منطقه مهرآباد خرید که ۴۰۰ متر مربع بنای ساختمانی داشت. سپس با خرید ماشین دوخت، از پارچه‌های ایرانی استفاده کرد و شرکتی خارجی به نام ولکو نیز حاضر به سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری به ایران شد. این کارخانه «کفش ملی» نام گرفت و در آغاز ۱۵۰ محصول مختلف تولید می‌کرد.

رحیم ایروانی با خرید زمین‌ها و املاک منطقه مهرآباد کارخانه خود را گسترش داد. علاوه بر گسترش ساختمان‌های کارخانه کفش ملی، او در یکی از زمین‌هایی که خریده بود مسجدی را نیز احداث کرد. تا سال ۱۳۳۷ در ایران کفش‌های چرمی تولید نمی‌شد، اما به دنبال تأسیس کارخانه‌های چرم و دباغی، تولید کفش چرم نیز در کفش ملی آغاز شد.

در این دوران رقبای عمده کفش ملی کفش‌هایی بودند که عمدتاً از چکسلواکی وارد می‌شدند. از سال ۱۳۴۷ به بعد، کفش ملی در کنار تولید کفش محصولاتی مثل جوراب، توید آستر و بند کفش و محصولات دیگر را آغاز نمود. در همین سال، گسترش کارخانجات کفش ملی با ساخت و ساز در کیلومتر ۱۸ جاده قدیم کرج پی گرفته شد. ایروانی زمینی به مساحت ۴۰۰ هزار متر مربع خرید و پارک صنعتی کفش ملی فعالیت خود را رسماً در سال‌های آغازین دهه ۱۳۵۰ آغاز نمود. در این زمین برای ساخت ۴۰۰ واحد خانه سازمانی برای کارگران برنامه‌ریزی شد تا با اسکان کارگران، هزینه رفت و آمد و ترابری را کاهش دهد.

در کارخانه کفش ملی تا سال ۱۳۵۰ گونه‌های مختلفی از کفش مثل کفش ورزشی، کفش برای روزهای بارانی، چکمه، پوتین، دمپایی، کفش کتانی، کفش‌های بچه‌گانه و کفش ایمنی تولید می‌شد. با افزایش تدریجی گنجایش کارخانه مهرآباد، روزانه ۱۲٬۵۰۰ جفت کفش در کارخانه کفش ملی توسط ۲۵۰۰ کارگر تولید می‌شد.

در سال ۱۳۵۷ سرمایه شرکت در مقایسه با سال ۱۳۵۵ به میزان ۷۴۱ میلیون ریال افزایش یافت. ایروانی علاوه بر تأسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای کفش ملی در سراسر کشور و یکسان‌سازی قیمت‌ها، توانست به کشورهای اروپای شرقی و شوروی نیز کفش صادر کند.

کفش ملی برای تامین نیازهای خود به قالبهای جدید و تعمیر ماشین الات موجود اقدام به ایجاد یک شرکت قالبسازی بنام دسما ایران نموده بود که از بیرون هم سفارشات قبول میکرد.

وقوع انقلاب ۱۳۵۷، شرکت کفش ملی و بیش از ۵۰ شرکت در ارتباط با آن مصادره شدند. پس از آن کفش ملی به سازمان صنایع ملی منتقل گشت، اما چندی بعد بابت رفع بدهی دولت به سازمان بازنشستگی کشوری واگذار شد. تا به امروز ماشین‌آلات این کارخانه تماماً فروخته شده‌است و محل کارخانه‌ها (پارک صنعتی کفش ملی) به انبار تبدیل شده که بخشی از آن در اختیار شرکت خودروسازی سایپا است و بخش دیگر آن تبدیل به انبار کفش شده‌است. هم‌اکنون برخی تولیدکنندگان کفش در کشور محصولات خود را با نشان کفش ملی از طریق فروشگاه‌های کفش ملی به فروش می‌رسانند. دو شرکت بزرگ کفش‌سازی ایران یعنی کفش بلا و کفش وین هم همین فرجام را داشتند.

اکنون فروشگاه‌های کفش ملی به عرضه تولیدات صنایع کوچک و دیگر کارخانه‌ها تبدیل شده‌اند. هم‌اکنون بعد از ۳۲ سال، از پرسنل ۱۰ هزار نفری گروه کفش ملی تنها ۷۰۰ نفر باقی مانده‌اند که در کفش گنجه و بخش‌های بازرگانی مشغول به کار هستند. کفش ملی و کفش بلا پس از انقلاب به هیچ کشوری صادرات نداشته اند.

• مصادره اموال پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران
• کفش بلا
• کفش وین
• کفش پاما
• کفش مهشید
• کفش سه ستاره

• «انقلاب و سرمایه داری؛ آسیب‌های ملی شدن صنایع بخش خصوصی». وب‌گاه بی‌بی‌سی. ۱۹ بهمن ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۶ شهریور ۱۳۸۸.
• «وبگاه رسمی شرکت کفش ملی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ آوریل ۲۰۱۶.
• «وبگاه رسمی فروش آنلاین شرکت کفش ملی». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ آوریل ۲۰۱۶.