کوش‌نامه
کوش‌نامه منظومه‌ای حماسی اساطیری است که در قرن ششم هجری (سال‌های ۵۰۰ تا ۵۰۴ هجری) توسط ایرانشاه بن ابی الخیر به زبان فارسی نوشته شده‌است.
کوش‌نامه که در نخستین سال‌های سدهٔ ششم هجری و به سبک شاهنامه سروده شده از تاریخ‌نامه‌های ملّی افسانه‌ای منظوم فارسی است که بخشی از رویدادهای تاریخ داستانی ایران باستان را به روایتی متفاوت با شاهنامهٔ فردوسی و شاهنامه‌های پیش از آن بازمی‌گوید. این اثر که پیداست بر پایهٔ روایاتی جز آنچه که مایهٔ کار فردوسی بوده سروده شده دارای نظمی زیبا و کم‌وبیش استوار است.
شاید بتوان گفت که کوش‌نامه، کتابی است یگانه به زبان فارسی که اشاره‌های قابل توجه دربارهٔ چین و ماچین دارد. در کوش‌نامه از چند افسانه و داستان که منشأ رومی دارد یاد شده و شرحی دربارهٔ هریک آمده‌است. از نه پارهٔ کتاب که مانوش رومی به هدیه برای کوش می‌فرستد، پنج دفتر آن داستان‌های شاهان روم است، که کوش‌نامه از آنان با عنوان پادشاهی افریقیس، داستان دقیانس (دقیانوس)، داستان پلاطس، پادشاهی اسطلیناس، و سرانجام داستان اسکندر یاد کرده‌است.
دست‌نوشته منحصر به فرد شناخته شده از کوش‌نامه به شمارهٔ 2780. OR در مجموعه‌ای مرکّب از چهار منظومه، در کتابخانهٔ موزهٔ بریتانیا محفوظ است. ویراستار این کتاب، جلال متینی استاد و رئیس پیشین دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه فردوسی است که مقدمه‌ای مفّصل برای آن نوشته‌است.
موضوع داستان
داستان کوش‌نامه مربوط به کوش پیل دندان است که برادرزاده ضحاک است که سال‌ها در کشورهای چین و افریقا و مغرب زمین با ستمگری و بیدادگری حکومت می‌کرده‌است. او همیشه با جمشیدیان دشمنی داشته و در پی تعقیب و آزار ایشان بوده‌است. او با یک نسب نامه جعلی از سوی دارنوش مانوش امپراتور روم را به پرداخت باج و خراج مجبور می‌کند. او زمانی که کوش پدرش-برادر ضحاک-قصد چین را می‌کند از زنی چینی متولد می‌شود و به سبب زشت بودن پدر او را رها می‌سازد.آبتین او را نزد خود بزرگ می‌کند. در جنگی میان آبتین و کوش او پسرش کوش پیل دندان را باز می‌شناسد و همین موجب می‌شود که کوش پیل دندان روبروی سپاه آبتین بایستد. آبتین به ماچین(بِسیلا)[۱] پناهنده شده و کوش پسرش کوش پیل دندان را شاه چین می‌کند. فریدون قدرت می‌گیرد به جنگ ایشان باز می‌گردد کوش می‌میرد و ضحاک و کوش پیل دندان هردو اسیر و در دماوند زندانی می‌شوند. چهل سال پس از حضورش در دماوند فریدون او را برای یاری در دفع آشوب سیاهان نوبی آزاد می‌کند. او اگرچه تا آندلس برای ایران پیشروی می‌کند اما ناگهان از راه برمی‌گردد و ایرانیان سپاهش را به بند می‌کشد. با همدستی تور و سلم اقدام به کشتن ایرج می‌کند و در نهایت منوچهر برای انتقام خون ایرج با او وارد جنگ می‌شود. او تقریباً در تمام صحنه‌هایی که در شاهنامه فردوسی ذکر شده وارد شده و در متن داستان‌ها قرار گرفته‌است.
جستارهای وابسته
- بهمن‌نامه
- برزونامه
- فرامرزنامه
- شاهنامه
- گرشاسب‌نامه
- داراب‌نامه
منابع
- ↑ رجب‌زاده، هاشم، ژاپن در کوش‌نامه. در: «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا». خرداد و تیر ۱۳۸۱ - شماره ۵۶ و ۵۷. (از ص ۶۵ تا ۷۱).
- ↑ بهمن نامه
- ↑ (بیت‌های ۴۳۹ تا ۵۷۵ و پس از آن)
- ↑ (انتشارات علمی، تهران، ۱۳۷۷)
- ↑ بررسی منظومه کوش نامه و شاهنامه با توجه به شخصیتهای اساطیری و نبردها
- ↑ مجله کتاب ماه ادبیات و فلسفه - شماره ۱۹ - حماسه کوش نامه ۰
پیوند به برون
کوش‌نامه در دانشنامهٔ ایرانیکا: [۲]