کپسید

هلیکال (مارپیچی)

ساده‌ترین راه برای سازماندهی زیر واحدهای پروتئینی متعدد و یکسان، استفاده از تقارن چرخشی و چیدن پروتئین‌های نامنظم در اطراف محیط یک دایره و تشکیل یک دیسک است. سپس دیسک‌های متعدد می‌توانند روی هم چیده شده تا یک فرم سیلندری (استوانه‌ای) بسازند که در آن ژنوم ویروس توسط لایه‌های پروتئینی پوشیده شده یا اینکه در مرکز یک سیلندر تو خالی قرار گرفته‌است. البته ساختار کپسید، در واقع یک مارپیچ است تا اینکه یک توده از دیسک‌های روی هم چیده شده باشد. یک مارپیچ را در ریاضیات می‌توان با دو پارامتر تعریف کرد:

1. دامنه دامنه (فیزیک) که اندازهٔ قطر مارپیچ است.
2. درجه Pitch که برابر با فاصله پوشیده در هر دور کامل مارپیچ است.

در ساختار مارپیچ، نسبت دامنه به درجه ثابت باقی می‌ماند. در غیر این صورت، ساختار مارپیچی باعث نشت ژنوم به بیرون می‌شود.

بسیاری از ویروس‌های گیاهی، دارای کپسید هلیکال هستند. ویروس‌های جانوری هلیکال اما بدون انولوپ، وجود ندارند. این ویژگی در بسیاری از پاتوژن‌های شناخته شدهٔ انسانی مثل ویروس‌های آنفلوآنزا، اوریون، سرخک و هاری وجود دارد.

ایکوسادرال (بیست وجهی)

روش دیگر برای ساخت کپسید، چیدن زیر واحدها به شکل یک ساختار شبه کره توخالی است که ژنوم را درون خود احاطه می‌کند. در سال ۱۹۶۰، بررسی مستقیم تعدادی ویروس مشخص کرد که این ویروس‌ها به نظر دارای تقارن چندوجهی هستند و نه کره‌ای شکل. از آنجایی که مولکول‌های پروتئینی دارای شکل نامنظمی هستند، ساده‌ترین کپسیدهای ایکوسادرال با استفاده از ۳ زیر واحد همسان برای تشکیل هر وجه مثلثی ساخته می‌شوند. این بدین معنی است که برای ساختن یک کپسید کامل، ۶۰ زیر واحد همسان مورد نیاز است.

• ویروس
• پوشش ویروس

کتاب زیست‌شناسی دوره پیش دانشگاهی