تبعید

تبعید، از ریشه «ب ـ ع ـ د» و در لغت به معنای دور کردن است.

(به عربی: نَفي) واژه‌ای عربی معادل تبعید در فارسی است که در میان مفاهیم نظام حقوقی، به‌کار می‌رود. نفی يعنی بيرون کردن بزه‌کار از محلّ زندگی يا محلّ ارتکاب بزه و يا محلّ اجراي حد که از آن در باب حدود سخن رفته است.

ناپلئون تبعید شده در سنت هلن

• بعد از مرگ اسکندر، ارسطو فیلسوف یونانی به مقدونیه تبعید شد و یک‌سال بعد در ۳۲۲ق. م درگذشت.
• لوسیوس تارکوینیوس سوپربوس
• ناپلئون نخستین امپراتور فرانسه به جزیره سنت هلنا واقع در اقیانوس اطلس تبعید و زندانی شد.
• ویکتور هوگو پس از قدرت‌گیری ناپلئون، بصورت خودخواسته ۱۹ سال در تبعید بود که ابتدا به بروکسل و سپس به جزیرهٔ جرزی و سرانجام به جزیرهٔ گریزین که از جزایر دریایی مانش است، تبعید شد.
• تروتسکی سیاستمدار روسی به‌خاطر جدال وی با استالین، بر سر قدرت و شیوه اداره حکومت، از حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه اخراج و با همسرش به آلماتی و بعدها به مکزیک تبعید شد.
• در ایران رضاشاه نخستین شاهنشاه دودمان پهلوی به موریس تبعید شد.
• خمینی در سال‌های تبعید مبارز علیه حکومت پهلوی به عراق، ترکیه و فرانسه تبعید شد.
• در سال ۱۳۵۶ ژاندارمری حکومت پهلوی، خامنه‌ای را به مدت سه سال به ایرانشهر تبعید کرد.
• دنیل اورتگا در مبارزات خیابانی علیه نیروهای خاندان ساموزا شرکت کرد و ادامه این فعالیت‌ها منجر به دستگیری وی در سال ۱۹۶۷ شد. وی سپس به کوبا تبعید شد و ۷ سال از زندگی خود را در این کشور گذراند.

از دیرباز تاکنون قانون‌های بسیاری برای تبعید در نظر گرفته شده است.

نفی بلد در ایران

در مادهٔ ۱۹۰ قانون مجازات اسلامی ایران یکی از حدهای محاربه و افساد فی‌الارض، نفی بلد دانسته شده‌است.

مراد از نفی بلد در میان فقهای امامیه اخراج محارب از سرزمین محل جرمشان است به شکلی که به هر سرزمینی وارد شوند از هم‌خوارکی، هم‌نشینی، خرید و فروش، ازدواج و… با آن‌ها پرهیز شود است. از این دیدگاه نفی بلد یعنی تبعیدی که همراه با سخت‌گیری‌های دیگری در محل تبعید است. از علی بن موسی الرضا در این مورد که محارب چگونه نفی می‌شوند نقل شده که «محارب از شهری که در آن مرتکب جرم گردیده به شهر دیگری فرستاده می‌شود و به اهل آن شهر نوشته می‌شود که این شخص اخراج شده‌است، پس با او هم‌نشینی، معامله، ازدواج و نیز هم غذا نشوید و این عمل تا یک سال در مورد وی اجرا می‌گردد.» همچنین حبس‌کردن محارب در محل تبعیدشان نیز از مباحث مطرح‌شده در این زمینه است که برخی علمای معاصر شیعه زندانی‌کردن در مکان تبعید را جایز ندانسته‌اند؛ با این حال برخی هم در شرایطی که تبعیدی در تبعیدگاه ایجاد مفسده کند و کنترل و مراقبتش ممکن نباشد، زندانی‌کردن در محل تبعید را جایز شمرده‌اند.