جرب
جَرَب (به انگلیسی: Scabies) یا به فارسی گَری یک بیماری انگلی خارش‌دار و عامل آن بندپایی از گروه هیره‌ها به نام هیره خارشی است. به این بیماری گال، خارِشَک یا خارشتَک هم گفته می‌شود. هیره‌های خارشی موجوداتی شبیه کنه اما بسیار کوچک‌تر و میکروسکوپی و ماده‌های آن‌ها با طولی در حدود ۰٫۴۵ تا ۰٫۳ میلی‌متر هستند. مایت (mite) یا هیره عامل بیماری گال، بنام سارکوپت اسکیبی (sarcopt scabie) نوع انسانی است که ۸ پا دارد. نوع حیوانی باعث گال نمی‌گردد و حیوانات نقشی در انتقال گال ندارند. مایت توسط چشم دیده نمی‌شود و تنها در لایه اپیدرم یعنی سطحی‌ترین لایه پوست زندگی می‌کند و طول عمر آن ۳۰ روز است. انواع ماده مایت روزانه تا ۹۰ تخم می‌گذارند که در عرض ۱۰ روز بالغ می‌شوند و از این رو افراد بالغ مبتلا به گال به‌طور متوسط حداکثر ۱۰۰ مایت بالغ در پوست خود دارند.
| جرب | |
|---|---|
| هیره خارشی، عامل بیماری جرب | |
| تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی)  |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | B86 |
| آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام | 133.0 |
| دادگان بیماری‌ها | 11841 |
| مدلاین پلاس | 000830 |
| ئی‌مدیسین | derm/۳۸۲ emerg/517 ped/2047 |
| پیشنت پلاس | جرب |
| سمپ | D012532 |
نام گال از زبان فرانسوی گرفته شده‌است.
این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی خارش‌دار در جهان است. خارش به دلیل تراوش‌های بدن انگل است. انگل تونل‌های متعددی در داخل پوست حفر می‌نماید و در آن‌ها زندگی و تخم‌گذاری می‌کند. انگل همه جای پوست را می‌تواند درگیر سازد ولی شایع‌ترین نواحی پشت و کف دست‌ها، فضاهای بین انگشتان، مچ، آرنج، زیر بغل، کشاله ران و نوک پستانها هستند. خارش معمولاً شب‌ها شدیدتر است.
انتقال معمولاً از راه تماس مستقیم پوست فرد بیمار با پوست فرد سالم است؛ البته از راه استفاده از لباس زیر آلوده یا رختخواب آلوده نیز بیماری منتقل می‌شود. عامل انتقال به دیگران مایت ماده است که از طریق تماس نزدیک در اعضای خانواده یا از طریق تماس جنسی منتقل می‌گردد. در خصوص انتقال از طریق وسایل، اختلاف نظر وجود دارد ولی این روش انتقال در خصوص گال نروژی مورد توافق همگان است. دوره کمون بیماری به‌طور متوسط ۶–۲ هفته است و لذا ۶–۲ هفته بعد از آلوده شده بیمار، علایم ظاهر می‌گردد هرچند ممکن است این زمان به کوتاهی چند روز یا به بلندی چند ماه باشد.
مایت به‌طور مستقیم باعث صدمه به بیمار نمی‌گردد بلکه این واکنش سیستم ایمنی خود فرد است که سبب بروز علایم می‌شود. سیستم ایمنی فرد مبتلا نسبت به خود انگل یا محصولات آن مثل تخم یا مدفوع و بزاق مایت، حساس شده و به آن‌ها واکنش می‌دهد و سبب ایجاد خارش یا ضایعات پوستی می‌شود. از همین رو است که در بار اول ممکن است تا ایجاد حساسیت و بروز علایم مدت زمانی سپری گردد در حالیکه وقتی فرد برای بار دوم مبتلا به گال می‌گردد به دلیل حساسیت قبلی و وجود سلول‌های خاطره‌ای واکنش ایمنی از نوع یک (تیپ فوری) بروز کرده و شخص بلافاصله دچار علامت می‌گردد.
درمان
درمان با پماد پرمترین، شامپو لیندان، پماد کروتامیتون و محلول گامابنزن هگزاکلراید می‌باشد. معمولاً همه اعضای خانواده باید همزمان درمان شوند. علاوه بر بیمار باید تمامی افراد خانواده یا هر کسی که با وی تماس نزدیک داشته نیز درمان گردد. بعلاوه باید تمامی لباس‌ها و وسایل خواب وسایل حمام از جمله لیف و حوله‌ها و هر آنچه که با بدن بیمار تماس طولانی داشته نیز همزمان با درمان پاکسازی گردند. برای این امر وسایل گفته شده باید با آب داغ شست‌وشو داده شوند و سپس در حرارت بالا خشک گردند. گروهی نیز قرار دادن وسایل فوق در آب آغشته به لیندان به مدت ۱۲ ساعت و سپس شستشوی آن را توصیه می‌نمایند. اگر امکان این اقدامات فراهم نبود می‌توان وسایل و البسه یادشده را در یک کیسه پلاستیکی قرار داد و درِ آن را به مدت ۱۰ روز بست.
باید توجه داشت که درمان گال موضعی است و از این رو باید نهایت دقت را بکار برد که هیچ نقطه‌ای از بدن نباید بدون دارو بماند و بیمار باید دقت کامل در مالیدن دارو به نقاط مخفی مثل زیر ناخن‌ها و زیر حلقه ازدواج و نواحی چین‌دار بدن مثل زیر پستانها و کشاله ران‌ها داشته باشند و در عین حال باید نواحی که در دسترس قرار ندارند مثل بین کتف توسط فرد دیگری به درمان آغشته گردد. گال در بزرگسالان سر و صورت را مبتلا نمی‌سازد و لذا اقدامات فوق از گردن به پایین انجام می‌شود ولی در شیرخواران و افراد پیر و کسانی که مبتلا به نقص ایمنی هستند باید از فرق سر تا نوک پا دارو مالیده شود.
کرم پرمترین ۵٪ ۱۲–۸ ساعت روی بدن باقی بماند و یک هفته بعد یعنی روز هشتم درمان مجدداً تکرار شود. این دارو در شیرخواران کمتر از دو ماه توصیه نمی‌شود و در این محدوده سنی توسط FDA تأیید نشده‌است هر چند گزارش‌هایی از کاربرد موفقیت‌آمیز آن در این طیف سنی وجود دارد. این دارو در زنان حامله ممنوع نیست ولی مدت ماندن آن در روی پوست زن حامله به‌جای ۱۲–۸ ساعت تنها ۲ ساعت است.
لوسیون لیندان ۱٪ یا گاما بنزن هگزاکلراید داروی قدیمی‌تری است که به دلیل عوارض مغزی و عصبی به‌خصوص در سن زیر ۲ سال و در طی حاملگی و شیر دهی و هچنین به دلیل بروز مقاومت به آن، در حال حاضر داروی خط اول نیست و در بعضی مناطق کاربرد آن ممنوع شده‌است.
پماد کروتامیتون را باید بیشتر یک داروی کمکی دانست تا درمانی. این دارو در بعضی منابع برای کودکان توصیه شده ولی بنا به اظهارات CDC اداره FDA آن را برای مصرف در کودکان تأیید نکرده‌است.
پماد گوگرد یا سولفور با غلظت ۱۰٪-۵٪ و اغلب به صورت ۶٪ در نوزادان که داروی پرمترین توصیه نشده‌است، کاربرد دارد. در شیرخواران کمتراز ۲ماه درمان سولفور ۶٪ در وازلین که برای سه‌دورهٔ متوالی ۲۴ ساعته به‌کار می‌رود.
باید توجه داشت که درجاتی از خارش و ضایعات پوستی علی‌رغم درمان مناسب ممکن است تا ۴–۲ هفته پس از درمان همچنان باقی بماند و این امر نباید به منزله شکست درمان تلقی گردد.
روند بیماری
منابع
- ↑ Sarcoptes scabiei
- ↑ انوری، حسن: فرهنگ روز سخن، تهران: سخن، ۱۳۸۳. ص۲۶۷.
- ↑ Bolognia Jean L, Jorizzo Joseph L, Schaffer Julie V, Dermatology 3rd ed (2012) Elsevier, ISBN 978-0-7234-3571-6 Ebook ISBN 978-0-7020-5182-1 pp: 1424-1426
- ↑ Habif Thomas P. , Dinulos James G. H. , Chapman M. Shane, Skin Disease Diagnosis and Treatment 4rd ed (2018) Elsevier, ISBN 978-0-323-44222-0 E-ISBN 978-0-323-44223-7 pp: 329-333
- ↑ Griffiths Christopher E. M. , Barker Jonathan, Bleiker Tanya, Chalmers Robert, Creamer Daniel, Rook’s Textbook of Dermatology 9rd ed (2016) John Wiley & Sons, ISBN 978-1-118-44119-0 pp: 34.39-34.47
- ↑ لغتنامه دهخدا: گال.
- ↑ مرتضوی حسین، فیروز علیرضا، شهیدی محمد، درسنامه بیماری‌های پوست، چاپ اول ویرایش دوم 1395، سپید برگ، صص: 144-138
- ↑ Quarterman MJ1, Lesher JL Jr. «Neonatal scabies treated with permethrin 5% cream».
- ↑ Hay RJ (2009). "Scabies and pyodermas—diagnosis and treatment". Dermatol Ther. 22(6): 466–74. doi:10.1111/j.1529-8019.2009.01270.x. PMID 19889132.
- ↑ "FDA Public Health Advisory: Safety of Topical Lindane Products for the Treatment of Scabies and Lice". Fda.gov. 2009-04-30. Archived from the original on 2010-11-26. Retrieved 2010-11-14.
- ↑ Humphreys, EH; Janssen, S; Heil, A; Hiatt, P; Solomon, G; Miller, MD (March 2008). "Outcomes of the California ban on pharmaceutical lindane: clinical and ecologic impacts". Environmental Health Perspectives. 116 (3): 297–302. doi:10.1289/ehp.10668. PMC 2265033. PMID 18335094.
- ↑ http://www.greendept.com/maximpulse/permethrin/treatingchildrenandinfant.html
- ↑ https://www.cdc.gov/parasites/scabies/health_professionals/meds.html