سهیل
ستارهٔ سُهَـیل (به انگلیسی Canopus)، با نام باستانی پَرَک، اَگَست درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی شاه‌تخته در نیمکرهٔ جنوبی آسمان است. سهیل پس از شباهنگ دومین ستارهٔ پرنور آسمان شب است. ستاره سهیل یک ابرغول سفید است و با ۹ جرم خورشیدی و قطر ۷۰ برابری خورشید از نزدیکترین نامزدهای ابرنواختر به‌شمار می‌رود. این ستاره در فاصله ۳۰۹ سال نوری از زمین قرار دارد و درخشندگی آن حدود ۱۰۰۰۰ برابر خورشید تخمین زده شده.
| اطلاعات رصدی مبدأ J2000 اعتدال J2000 | |
|---|---|
| صورت فلکی | شاه‌تخته |
| بعد | 06 23 57.1099 |
| میل | ۴۴٫۳۷۸″۴۱′−۵۲° |
| قدر ظاهری (ع) | −۰٫۷۲ |
| مشخصات | |
| نوع طیف | F0 Ia |
| شاخص رنگ U−B | ۰٫۰۴ |
| شاخص رنگ B−V | ۰٫۱۵ |
| نوع متغیر | None |
| اخترسنجی | |
| سرعت شعاعی (Rv) | ۲۰٫۵ ک.م./ث |
| حرکت خاص (μ) | بعد: ۱۹٫۹۹ mas/yr میل: ۲۳٫۶۷ mas/yr |
| اختلاف‌منظر (π) | ۱۰٫۴۳ ± ۰٫۵۳ mas |
| فاصله | ۳۱۰ ± ۲۰ سال نوری (۹۶ ± ۵ پارسک) |
| قدر مطلق (MV) | −۵٫۵۳ |
| جزئیات | |
| شعاع | ۶۵ R☉ |
| درخشندگی | ۱۳۶۰۰ L☉ |
| گرانش سطحی (log g) | ۱٫۵۰ cgs |
| درجه حرارت | ۷٬۳۵۰ کلوین |
| فلزینگی | ۹۰% Sun |
| نام‌گذاری‌های دیگر | |
| ارجاعات پایگاه‌های داده | |
| سیمباد | اطلاعات |
نام ستاره
سهیل نامی عربی بوده و در کاربرد به معنای «درخشان» است. نام ایرانی این ستاره پرک، اگست و نام کردی گلاویژ است. در کشورهای اسلامی از واژهٔ سهیل، برای نام‌گذاری پسران استفاده می‌شود.
رؤیت پذیری
سهیل معمولاً در نیمه دوم سال خورشیدی قابل رویت خواهد بود. در ۷ دیماه به اوج نیمه شبی می‌رسد و در نیمه دوم بهمن ماه مناسب رصد شامگاهی (ساعت ۲۱) است.
سهیل از آسمان ایران تنها در مدارهای شمالی قابل دیدن نیست. برای نمونه در شهر تهران تنها یک درجه از افق بالا می‌آید و بعد از حدود ۳ ساعت غروب می‌کند و در شهری مانند بندرعباس نیز بعد از حدود ۶ ساعت بعد از طلوع قابل مشاهده می‌شود. برای دیدن آن باید به مناطق با عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر سفر کرد، دلیل ورود نام این ستاره به فرهنگ فارسی به شکل ضرب‌المثل همین کم پیدا بودن آن است.
در ادبیات فارسی
قدیمیان دربارهٔ آن می‌گفتند که ستاره‌ای است در جانب جنوب که اهل یمن نخست آن را می‌بینند و با برآمدن آن میوه‌ها می‌رسند.
خواجه عمید لوبکی گوید
طاسک مه شکسته شد بر سز پای هر مهی
غور محیط بسته شد گرد ستاره پرک
سنائی می‌گوید:
| در دیار تو نتابد آسمان هرگز سهیل | گر همی باید سهیلت، قصد کن سوی یمن |
و فردوسی می‌گوید:
| ز سر تا بپایش گلست و سمن | به سرو سهی بر سهیل یمن |
برای یونانیان باستان و نیز رومیان قدیم ستارهٔ سهیل ستاره‌ای ناشناخته بود ولی در مصر باستان، و ناواهو که این ستاره را «ما یی بی زو» می‌خوانند ستاره‌ای شناخته بود. ایرانیان و عرب‌ها در ستاره‌شناسی در دوران اسلامی از نام سهیل از بیش از ۱۴ سده پیش برای این ستاره استفاده کرده‌اند.
در ادبیات فارسی «ستاره سهیل شدن» به عنوان ضرب‌المثل استفاده می‌شود و بدین معناست که فرد کم‌پیدا است و به آسانی پیدا نمی‌شود.
جستارهای وابسته
- فهرست ستارگان نامزد ابرنواختر
- یونانیان باستان امپراتوری روم
منابع
- ↑ "Database entry for Canopus", SIMBAD, Centre de Données astronomiques de Strasbourg (به انگلیسی) Retrieved on 2008-02-05.
- ↑ http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=675
- ↑ لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ سهیل.
- فهرست ستارگان درخشان (ترجمه از ویکی‌پدیای هلندی)