آیه آمن الرسول
|
آیه آمن الرسول به خط نسخ اثر مهرناز قربان‌پور | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آمن الرسول |
| واقع در سوره | بقره |
| شماره آیه | ۲۸۵ و ۲۸۶ |
| جزء | ۳ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | دلداری به صحابه و آموزش راه و رسم ایمان |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | راه و رسم بندگی خدا؛ ایمان به خدا، پیامبران و معاد |
| سایر | آسان بودن دین اسلام، تکلیفندادن به بندگان فراتر از قدرت آنها |
آیه آمَنَ الرّسول یا آیات آمن الرسول (سوره بقره: ۲۸۵-۲۸۶) به ایمان به خدا، تصدیق پیامبران، ایمان به معاد، رعایت حق عبادت خدا، ایمان قلبی و اطاعت عملی مؤمنان، آمرزش خدا و تکلیفندادن به بندگان فراتر از میزان قدرتشان اشاره دارد. به گفته مفسران این آیات برای اطمینان قلب دادن به مسلمانان و آموختن راه و رسم ایمان به خداوند نازل شد.
این آیات نزد مسلمانان اهمیت ویژه دارند و در روایات شیعه و سنی، خواندن آیه مذکور در شب و در برخی از نمازهای مستحب سفارش شده است. در برخی مساجد پس از نماز عشاء این آیات را می‌خوانند. به گفته برخی از مفسران، غرض کلی از سوره بقره در این آیات گنجانده شده و تأکید بر معارف و اعتقاداتی است که از ابتدای سوره به آنها پراخته شده است.
متن و ترجمه
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّـهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ ﴿٢٨٥﴾ لَا يُكَلِّفُ اللَّـهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۚ أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ﴿٢٨٦﴾
|
پیامبر بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است، ایمان آورده است، و مؤمنان همگی به خدا و فرشتگان و کتاب‌ها و فرستادگانش ایمان آورده‌اند [و گفتند:] «میان هیچ یک از فرستادگانش فرق نمی‌گذاریم» و گفتند: «شنیدیم و گردن نهادیم، پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و فرجام به‌سوی تو است.» خداوند هیچ‌کس را جز به‌قدر توانایی‌اش تکلیف نمی‌کند. آنچه [از خوبی] به دست آورده به سود او، و آنچه [از بدی] به دست آورده به زیان اوست. پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر [دوش] ما مگذار همچنان که بر [دوشِ] کسانی که پیش از ما بودند نهادی. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن و از ما درگذر و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور. سرور ما تویی پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.
|
فضیلت و محتوا
آیات ۲۸۵ و ۲۸۶ سوره بقره را به‌جهت آنکه با عبارت «آمَنَ الرَّسُولُ» آغاز می‌شوند، آیات آمَنَ الرَّسول نامیده‌اند. درباره فضلیت این دو آیه، روایاتی در منابع شیعه و سنی آمده است. برای نمونه از پیامبر(ص) نقل شده که دو آیه آخر سوره بقره از گنجی در زیر عرش به او بخشیده شد. همچنین بر قرائت آن در برخی از نمازهای مستحب و آخر شب، قبل از خواب سفارش شده است.
بر پایه حدیثی که در منابع اهل‌سنت به نقل عبدالله بن عمر از پیامبر روایت شده است، دو بار قرائت این آیات پس از نماز عشاء، از نماز شب کفایت می‌کند. در برخی از مساجد پس از نماز جماعت عشاء، این آیه را می‌خوانند.
علامه سید محمدحسین طباطبائی براین باور است که سوره بقره با بیان ویژگی های متقین شروع شد که ایمان به غیب و اقامه نماز وانفاق و...است و این که آنان مشمول هدایت و نعمت شدند و در ادامه به عناد و سرکشی اهل کتاب و به خصوص یهودیان در برابر حق و در نتیجه گرفتارشدنشان به انواع عذاب وبلا و...اشاره شده است و در پایان سوره به تبیین حال پیامبر و مومنان به او پرداخته که بر خلاف اهل کتاب در برابر حق تسلیم و به عجز خویش معترفند.و این دو آیه مانند خلاصه مطالب مفصلی است که در سوره بقره تبیین شده است.
سیدِ قطب، مفسر مصری، معتقد است چکیده و غرض کلی از سوره بقره در قالب ایمان به خدا و ملائکه، ایمان به پیامبران و کتاب‌های آنها، ایمان به معاد و آمرزش طلبی از ساحت خداوند، در این آیات گنجانده شده است. ازاین‌رو مضمون آیات مذکور را تأکید بر بخشی از معارف و اعتقادات اسلامی دانسته‌اند که سوره بقره با آن آغاز می‌شود.
شأن نزول
در خصوص شأن نزول اين آيات گفته‌اند هنگامى كه آيه ۲۸۴ سوره بقره مبنی بر اینکه: «اگر چيزى در دل پنهان داريد يا آشكار كنید، خدا حساب آن را میرسد» نازل شد، گروهى از صحابه نگران این مسئله شدند که آنها نیز مانند امت‌های پیشین عصیان کنند. ازاین‌رو به پیامبر (ص) گفتند: «هیچ‌یک از ما از وسوسههاى باطنى و خطورات قلبى خالی نیست». به همین علت، آیات فوق نازل شد و راه و رسم ایمان، تضرع، استغفار به درگاه خداوند و اطاعت و تسلیم را به آنان آموخت.
نکات تفسیری
برخی از نکات تفسیری آیات آمن الرسول عبارت‌اند از:
- مؤمنان به همه آنچه پیامبران آورده‌اند، بدون فرق‌گذاشتن میان آنان، ایمان دارند.
- از امتیازات پیامبران این بوده است که آنها خود به مکتبشان ایمان داشتند و در اعتقاداتشان تزلزل راه نداشت. آنها قبل از همه، به آنچه از سوی خداوند می‌آوردند، ایمان داشتند و بیش از همه بر آن استقامت می‌ورزیدند.
- تکالیف خدا بالاتر از میزان توانایی افراد (مالایُطاق) نیست و با همین آیات، احکام مقید می‌شوند.
- از عبارت «سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا» برداشت می‌شود که مؤمنان با ایمان قلبی و اطاعت عملی تکالیفشان را انجام می‌دهند.
- این آیات بر حق خدا بر بندگان و حق بندگان بر خدا دلالت دارد. عبادت، حق خدا بر بندگان است و آمرزشِ بندگان حقی است که خدا بر خود واجب کرده است.
پانویس
- ↑ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۳۹؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۹۵.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۶۹-۵۷۳.
- ↑ ابوعبید الهروی، فضائل القرآن، دمشق، ص۲۳۳.
- ↑ ابن‌طاووس، اقبال‌الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۶۷، ۶۶۸، ۶۹۱، ۷۲۲.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۶۹.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۴۳۳.
- ↑
- ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، ج۲، ص۴۴۰، نشر اعلمی، بیروت، ۱۳۹۳ق.
- ↑ سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۴۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۹۷.
- ↑ واحدی، اسباب النزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۹۷-۹۸؛ شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۵۱۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۴۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۹۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۴۰۰-۴۰۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۴۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۴۳.
منابع
- ابن‌طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلامية، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌كثير، اسماعيل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، محقق محمدحسين شمسالدين، بیروت، دارالكتب العلمية، ۱۴۱۹ق.
- ابوعبید الهروی، فضائل القرآن، دمشق، دار ابن‌کثیر، بی‌تا.
- خبرگزاری بین‌المللی قرآن، انتشار: ۳ شهریور ۱۳۸۷ش، مشاهده: ۸ بهمن ۱۳۹۸ش.
- سید قطب، فى ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق، ۱۴۲۵ق.
- شاه‌عبدالعظیمی، حسین، تفسير اثنى‌عشرى، تهران، میقات، ۱۳۶۳ش.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مركز فرهنگى درس‌هايى از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
- قمى، على بن ابراهيم، تفسیر القمی، تصحیح طيّب موسوى جزائرى، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۱ق.