حضین بن منذر رقاشی
| از راویان حدیث و یاران امام علی(ع) | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابومحمد • ابوحَفْص |
| لقب | ابوساسان انصاری |
| تولد | سال سوم هجری |
| صحابی | امام علی(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام علی(ع) |
| مشایخ | عثمان • مُجاشِع بن مسعود • ابوموسی اشعری |
| راویان از او | فرزندش یحیی • حسن بصری • عبدالعزیز بن معمر |
| اعتبار | ثقه |
| سایر | حاکم اصطخر در دوران امام علی(ع) • شاعر • حضور در جنگ جمل و صفین |
حُضَین بن مُنْذِر رَقاشی معروف به ابوساسان انصاری از یاران امام علی (ع)، راویان حدیث، و از اشراف و بزرگان قبیله بَکر بن وائل است. وی در جنگ جمل و صفین حضور داشت و امیرالمومنین (ع) در دوران حکومت خود وی را حاکم اصطخر کرد. در منابع اهل سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است.
زندگی نامه
در منابع، نام او به صورت حُصَین نیز آمده، اما صورت صحیح آن حُضَین است. او به نام یکی از مادربزرگ‌هایش، رِقاشه دختر ضَبیعه، منسوب است. کنیه‌های وی را ابومحمد، ابوحَفْص و در بیشتر منابع، ابوساسان ضبط کرده‌اند. ابن مَنْجَوَیه (متوفی ۴۲۸) گفته که ابوساسان لقب او و ابومحمد کنیه اوست.
در منابع اهل سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است. حضین را شاعری زبان‌آور معرفی کرده‌اند. ابیات پراکنده‌ای از او در منابع آمده است.
ولادت و درگذشت
از تاریخ تولد وی اطلاعی نیست. امین احتمال داده است که در سال سوم هجری به دنیا آمده باشد. درباره تاریخ مرگ او، اختلاف اندکی در منابع وجود دارد. به نوشته بخاری او بعد از سال یکصد هجری، و به نوشته ابن منجویه در سال ۹۹هجری درگذشت.
در صحت دو روایتی که در آن حضین یکی از نخستین کسانی ذکر شده که پس از واقعه سقیفه بنی ساعده به امام علی(ع) پیوسته، به دلیل سن کم حضین در آن هنگام، تردید شده است.
همراهی با حضرت علی (ع)
برقی حضین را از یاران و برگزیدگان علی علیه‌السلام یاد کرده است. حضرت علی (ع) در جنگ جمل حضین را به فرماندهی پیاده نظام قبیله بکر بن وائل برگزید.
باتوجه به فتح سمرقند در سال ۹۳ به دست قُتَیبَة بن مُسْلِم و حضور حضین بن منذر در مجلس قتیبه در این سال و نیز تصریح حضین به نود سالگی خود در آن سال در یکی از سروده هایش، حضین احتمالا در جنگ صفّین ۳۴ ساله بوده و بر این اساس گفته ابویقظان سُحَیم بن حفص (متوفی ۱۹۰)، که حضین را در نبرد صفّین نوزده ساله ذکر کرده، نادرست است.
در جنگ صفّین، پرچم علی (ع) در دست وی بود و او به سرپرستی قبیله بکر بن وائل نیز گماشته شد. این کار یکی از تدبیرهای ارزنده علی (ع) دانسته شده است. دلیری و پایداری حضین در جنگ صفّین و اهتزاز موزون پرچمی که در دست داشت، علی (ع) را به سرودن اشعاری برانگیخت که در منابع مضبوط است. رنگ پرچمی که در دست حضین قرار داشته، سرخ یا سیاه بوده است. به هنگام دسیسه برافراشتن قرآن‌ها بر نیزه‌ها و بروز اختلاف میان یاران علی (ع) در جنگ صفّین، حضین از نخستین کسانی بود که با سخنانی کوتاه و شیوا از علی (ع) دفاع کرد و مردم را به فرمان برداری بدون قید و شرط از ایشان فراخواند.
امام علی(ع)، در دوران حکومت خود، حضین را حاکم اصطخر کرد.
با این حال گفته شده است امیران اموی نیز در کارهای خود با حضین رایزنی می‌کردند و در برخی موراد از او یاری می‌خواستند؛ حضین در برخی سروده‌های خود به این موضوع اشاره کرده است.
روایت حدیث
حضین از امام علی(ع)، عثمان، مُجاشِع بن مسعود و ابوموسی اشعری روایت کرده است و از او فرزندش یحیی، حسن بصری، و عبدالعزیز بن معمر روایت کرده‌اند.ابن حجر عسقلانی، به نقل از ابن سعد، آورده که حضین کم حدیث بوده اما این مطلب نادرست است و گفته ابن سعد درباره ابوسعید قیس رقاشی، غلام حضین، است. ابوالحسن مداینی گفته حضین را درباره مسموم شدن امام حسن(ع) با دسیسه معاویه، نقل کرده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۶ـ۳۹۷؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۹۸۲م، ص۳۱۷.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۱۵م، ج۲، ص۳۶۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۶، ص۵۱۱.
- ↑ ابن منجویه ج۱، ص۱۳۹
- ↑ ر.ک: مِزّی، ج۶، ص۵۵۶؛ خویی، ج۶، ص۱۲۶
- ↑ ر.ک: ابن ماکولا، ج۲، ص۴۸۱؛ مزّی، ج۶، ص۵۵۸
- ↑ ر.ک: جاحظ، البیان والتبیین، ج۲، ص۱۹؛ ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۴۴
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۴
- ↑ بخاری، صحیح، ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ ابن منجویه، ج۱، ص۱۳۹
- ↑ ر.ک: کشی، ص۷، ۱۱
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۵؛ شوشتری، ج۳، ص۵۶۸
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۳.
- ↑ مفید، الجمل، ص۳۲۰؛ ر.ک: مزّی، ج۶، ص۵۵۸
- ↑ ر.ک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۹ـ۴۰۰.
- ↑ ر.ک:امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۴.
- ↑ ر.ک: ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ ر.ک: مزّی، ج۶، ص۵۵۷
- ↑ ر.ک: جاحظ، البیان والتبیین، ج۳، ص۱۰۸.
- ↑ ر.ک: نصربن مزاحم، ص۲۸۹ـ۲۹۰؛ ابن ابی الحدید، ج۵، ص۲۲۶ـ ۲۲۷
- ↑ ر.ک: مفید، الجمل، ص۳۲۰؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ نصربن مزاحم، ص۴۸۵ـ۴۸۶؛ اسکافی، المعیار، ص۱۶۷.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۶؛ مزّی، ج۶، ص۵۵۷
- ↑ ر.ک: طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۶، ص۳۹۵ـ۳۹۶.
- ↑ مزّی، ج۶، ص۵۵۵ ـ۵۵۶
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۱۵م، ج۲، ص۳۶۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲
- ↑ ر.ک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۱۷.
منابع
- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، بی‌نا، ۱۹۸۲م.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، (بیروت).
- ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱ق/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱م.
- ابن قتیبه، عیون الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت، ۱۹۸۵م.
- ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت، بی‌تا.
- ابن مَنْجَوَیه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
- ابن منظور.
- محمدبن عبداللّه اسکافی، المعیار و الموازنة فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (صلوات اللّه علیه)، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۱.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین.
- محمدبن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- احمدبن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران، ۱۳۸۳ش.
- عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت، ۱۳۶۷/۱۹۴۸.
- خویی.
- شوشتری.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث العربی، بی‌تا.
- محمدبن عمرکشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی أسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- محمدبن محمد مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، بیروت، ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
- نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲، چاپ افست قم، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: