سوره فیل
| < همزه - قریش > | |
|---|---|
|
| |
| شماره سوره | ۱۰۵ |
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۱۹ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۵ |
| تعداد کلمات | ۲۳ |
| تعداد حروف | ۹۷ |
سوره فیل، صد و پنجمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام جای گرفته است. این سوره به این دلیل سوره فیل نامیده شده که به داستان اصحاب فیل می‌پردازد؛ کسانی که به قصد خراب‌کردن کعبه از سرزمین خود حرکت کردند و خداوند مرغان ابابیل را به سوی آنان فرستاد و مرغان با باریدن کلوخ‌های سنگی بر سر آنان هلاکشان کردند. بنابر نظر برخی از مراجع تقلید، اگر کسی بخواهد سوره فیل را در نمازهای واجب یومیه بعد از سوره حمد بخواند، بنابر احتیاط باید سوره قریش را به همراه آن بخواند؛ زیرا این دو سوره در حکم یک سوره‌اند. در فضیلت تلاوت سوره فیل از امام صادق(ع) نقل شده است خواندن آن در نمازهای واجب موجب می‌شود در روز قیامت تمامی موجودات عالم شهادت دهند كه او از نمازگزاران بوده است؛ پس خداوند شهادت آنان را می‌پذیرد و دستور می‌دهد او را وارد بهشت کنند.
معرفی
- نامگذاری
به این مناسبت این سوره را سوره فیل می‌نامند که داستان اصحاب فیل را توصیف می‌کند. گاهی نیز این سوره را سوره «الم تر» می‌نامند، به این مناسبت که با این عبارت آغاز می‌شود.
- ترتیب و محل نزول
سوره فیل جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، نوزدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و پنجمین سوره است و در جزء ۳۰ قرآن جای دارد.
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره فیل ۵ آیه، ۲۳ کلمه و ۹۷ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های کوتاه و از سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) قرآن است. سوره فیل از سوره‌هایی است که همه آیات آن یک‌جا بر پیامبر(ص) نازل شده است.
محتوا
خداوند در این سوره به داستان اصحاب فیل اشاره می‌کند که به قصد خراب‌کردن کعبه از سرزمین خود حرکت کردند و خداوند با فرستادن مرغان ابابیل آنان را هلاک کرد. مرغان با باریدن کلوخ‌های سنگی بر سر آنان هلاکشان کردند، به گونه‌ای که همچون برگ جویده‌شده شدند.این واقعه در عام الفیل که همان سال ولادت پیامبر(ص) است رخ داده است
| شکست اصحاب فیل؛ نشانه قدرت خدا در سرکوب دشمنان دین | |||||||||||||||
| مطلب دوم؛ آیه۳-۵ روش خدا در سرکوب اصحاب فیل | مطلب اول؛ آیه۱-۲ ناتوانی اصحاب فیل در برابر قدرت خدا | ||||||||||||||
| نکته اول؛ آیه۳ استفاده از پرندگان کوچک | نکته اول؛ آیه ۱ ناکارآمدی ساز و برگ نظامی اصحاب فیل | ||||||||||||||
| نکته دوم؛ آیه۴ استفاده از سنگ‌های گلی | نکته دوم؛ آیه ۲ بی‌اثرشدن نقشه‌ها و تدبیرهای اصحاب فیل | ||||||||||||||
| نتیجه؛ آیه۵ درهم شکسته‌شدن اصحاب فیل با قدرت الهی | |||||||||||||||
شأن نزول
درباره شأن نزول سوره فیل از امام سجاد(ع) نقل شده است: ابوطالب به پیامبر(ص) گفت: آیا تو برای همه مردم مبعوث شده‌اى، یا تنها قوم خودت مخاطب تو هستند؟ پیامبر پاسخ داد: «نه، برای همه انسان‌ها مبعوث شده‌ام، از سفید و سیاه، عرب و عجم؛ من تمام کسانی را که بر قله کوه‌ها و دریاها هستند، به این آیین فرا می‌خوانم، من تمام فارس و روم را دعوت میکنم». این سخن پیامبر(ص) به گوش قُرَیش رسید و موجب تعجب و حیرت آنان شد. قریش به ابوطالب گفتند: آیا گوش به سخنان فرزند برادرت نمی‌دهى که چه می‌گوید؟ به خدا سوگند اگر مردم فارس و روم این سخنان را بشنوند، ما را از سرزمین‌مان می‌ربایند و سنگ‌هاى کعبه را قطعه قطعه جدا می‌کنند. اینجا بود که خداوند درباره این سخنِ آنان که مردم فارس و روم خانه کعبه را متلاشى می‌کنند، سوره فیل را نازل کرد.
قرائت سوره فیل در نماز
بنابر نظر برخی از مراجع تقلید اگر کسی بخواهد سوره فیل را در نمازهای واجب یومیه بعد از حمد بخواند، بنابر احتیاط باید این سوره را به همراه سوره قریش بخواند؛ چراکه این دو سوره در حکم یک سوره‌اند.
فضیلت و خواص
در فضیلت تلاوت سوره فیل از جمله از امام صادق(ع) نقل شده است خواندن آن در نمازهای واجب موجب می‌شود در روز قیامت تمامی موجودات عالم شهادت دهند كه او از نمازگزاران بوده است و ندا دهنده در روز قیامت ندا می‌دهد كه درباره بندهٔ من به‌راستی شهادت دادید. شهادت شما را درباره او پذیرفتم. او را وارد بهشت كنید و او از كسانی است كه خداوند او و كارهایش را دوست می‌دارد.
در برخی از روایات، برای خواندن سوره فیل خواصی بیان شده است، از جمله رهایی از شر دشمن و مبتلانشدن به مسخ و تهمت.
متن و ترجمه
سوره فیل
| مـتـن | ترجمه |
|---|---|
| بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَ‌بُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ ﴿١﴾ أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ ﴿٢﴾ وَأَرْ‌سَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرً‌ا أَبَابِيلَ ﴿٣﴾ تَرْ‌مِيهِم بِحِجَارَ‌ةٍ مِّن سِجِّيلٍ ﴿٤﴾ فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ ﴿٥﴾ | به نام خداوند رحمتگر مهربان مگر نديدى پروردگارت با پيلداران چه كرد؟ (۱) آيا نيرنگشان را بر باد نداد؟ (۲) و بر سر آنها، دسته دسته پرندگانى «اَبابيل» فرستاد. (۳) [كه] بر آنان سنگهايى از گل [سخت] مى‌افكندند. (۴) و [سرانجام، خدا] آنان را مانند كاه جويده‌شده گردانيد. (۵) |
| سوره پیشین: سوره همزه | سوره فیل سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی | سوره پسین: سوره قریش |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۸.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۶۱.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص ۵۴–۵۵.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش. ج۱، ص۶۹۳، بنابر نظر آیت‌الله خویی، سیستانی، صافی و وحید خراسانی.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۶.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۲۰.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، توضیح المسائل مراجع: مطابق با فتاوای شانزده نفر از مراجع معظم تقلید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی ، ج۲، به کوشش بهاء الدین خرمشاهی، تهران: دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، تحقیق: صادق حسن‌زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به تصحیح فضل‌الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
پیوند به بیرون