سوره ناس
| < فلق - > | |
|---|---|
|
| |
| شماره سوره | ۱۱۴ |
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۲۱ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۶ |
| تعداد کلمات | ۲۰ |
| تعداد حروف | ۷۸ |
سوره ناس، صد و چهاردهمین (آخرین) سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام جای گرفته است. سوره ناس جزو چهارقل است. خداوند در این سوره به پیامبر(ص) دستور می‌دهد در مقابل وسوسه‌گرانِ پنهان به خدا پناه ببرد. در برخی از تفاسیر اهل سنت آمده است این سوره هنگامی نازل شد که مردی یهودی، پیامبر(ص) را سِحر کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد. پس از آمدن جبرئیل و نزول سوره فلق و ناس، آیات آن بر پیامبر(ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان شیعه به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر(ص) اثر نمی‌کند.
سوره ناس و فلق را مُعَوَّذتین گویند؛ چراکه برای تعویذ خوانده می‌شوند. در فضیلت تلاوت سوره ناس، از جمله نقل شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده است. همچنین نقل شده است پيامبر(ص) دو سوره ناس و فلق را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست.
معرفی
- نامگذاری
این سوره را سوره ناس نامیده‌اند. ناس به معنای «مردم» است و از آیه اول گرفته شده است. سوره ناس را «مُعَوِّذه» نیز می‌گویند. این نام به سبب آن است که انسان با خواندن این سوره خود را از وسوسه‌های شیطان محافظت (تعویذ) می‌کند و در پناه خدا قرار می‌دهد. همچنین به جهت اینکه انسان در مواقع احساس خطر، این سوره را می‌خواند تا پناه و نجات یابد، این سوره را مُشَقْشَقه نام نهاده‌‌اند. دو سوره ناس و فلق را مشقشقتین و معوذتین گویند.
- ترتیب و محل نزول
سوره ناس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، بیست و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، صد و چهاردهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد. علامه طباطبایی نویسنده المیزان سوره را مانند سوره فلق مدنی می داند و بر اساس روایات نازل شده بر این باور است که سوره فلق و ناس با هم نازل شده‌اند. جوادی آملی مفسر شیعی معاصر بر این باور است که سوره هم می‌تواند مکی باشد و هم مدنی زیرا خصائص مدینه را ندارد و از خصائص مکه هم برخوردار است.
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره ناس ۶ آیه، ۲۰ کلمه و ۷۸ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) است. سوره ناس جزو چهارقل است؛ چهار سوره‌ای که با کلمه «قُل» آغاز می‌شوند.
محتوا
خداوند در سوره ناس به رسول خود دستور می‌دهد از شر وسواس خَنّاس (وسوسه‌گر نهانى) به خدا پناه ببرد. محتوای این سوره شبیه سوره فلق است. هر دو درباره پناه بردن به خدا از شـر و آفت‌ها سخن می‌گویند، با این تفاوت که در سوره فلق انواع مختلف شرور مطرح شده است؛ ولی در این سوره فقط بر روی شر وسوسه‌گران ناپیدا (وسواس خناس) تکیه شده‌است.
سلسله مراتب در نظام هستی
جوادی آملی مفسر مشهور معاصر در تفسیر سوره و تکرار واژه ربّ می گوید که انسان وقتی مشکلی پیدا کرد اول به ولیّ خود و به راهنمای خود و به سرپرست و مدیر و مدبّر خود پناهنده می‌شود(ربّ الناس) و اگر مشکل او از آن راه حل نشد به حاکم مملکت، سلطان مملکت، امین مملکت، امیر مملکت پناهنده می‌شود(مَلِک الناس) و اگر کاری از مسئولان و مدیران و مدبّران زمینی به ثمر نرسید، به «ربّ العالمین» (اِله الناس) پناهنده می‌شود.
ناس‌های سه گانه در سوره ناس
برخی از مفسران معتقدند که ناسی که در صدر این سوره آمده است یعنی مطلق مردم، این ناسی که در وسط آمده است( الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ )افرادی که دشمنان جنّ و انس به او حمله می‌کنند، این ناسی که در پایان آمده است(مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ) در ردیف جن، ناسی است که خودش وسوسه‌گر است و این سوره و نیز سوره فلق ضلع‌های سه‌گانه استعاذه را نشان می‌دهند.
مأموریت وسواس خناس
شیخ صدوق در کتاب امالى صدوق از امام صادق (ع) روایت کرده که وقتى آیه (و الذین اذا فعلوا فاحشه او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم ) نازل شد ابلیس به بالاى کوه ثویر در مکه رفت و به بلندترین آوازش عفریت‌هاى (فرزندان وسوسه‌گر و فریبکار) خود را صدا زد، همه نزدش جمع شدند، پرسیدند اى بزرگ ما مگر چه شده که ما را نزد خود خواندى ؟ گفت : این آیه نازل شده ، کدام یک از شما است که اثر آن را خنثى سازد، عفریتى از شیطان‌ها برخاست و گفت : من از این راه آن را خنثى مى کنم . شیطان گفت : نه ، این کار از تو بر نمى آید. عفریتى دیگر برخاست و مثل همان سخن را گفت ، و مثل آن پاسخ را شنید. وسواس خناس گفت : این کار را به من واگذار، پرسید از چه راهى آن را خنثى خواهى کرد؟ گفت : به آنان وعده مى دهم ، آرزومندشان مى کنم تا مرتکب خطا و گناه شوند، وقتى در گناه واقع شدند، استغفار را از یادشان مى برم . شیطان گفت : آرى تو، به درد این کار مى خورى ، و این کار را تا روز قیامت به او واگذار کرد.
| پناه‌بردن به خدا از شر وسوسه‌های شیطانی | |||||||||||||||
| نکته دوم: آیه ۴-۶ ویژگی‌های وسوسه‌گران | نکته اول: آیه ۱-۳ دلایل پناه‌بردن به خدا | ||||||||||||||
| ویژگی اول: آیه ۴ وسوسه‌گران همیشه در کمین‌اند | دلیل اول: آیه ۱ خدا پرورش‌دهنده انسان‌هاست | ||||||||||||||
| ویژگی دوم: آیه ۵ وسوسه‌گران در دل انسان وسوسه می‌کنند | دلیل دوم: آیه ۲ خدا فرمانروای انسان‌هاست | ||||||||||||||
| ویژگی سوم: آیه ۶ وسوسه‌گران از دو گروه جن و انس هستند | دلیل سوم: آیه ۳ خدا معبود انسان‌هاست | ||||||||||||||
شأن نزول
درباره شأن نزول این سوره، روایتی در منابع اهل سنت نقل شده است که عالمان شیعه آن را نپذیرفته‌اند. در کتاب «الدر المَنثور» از کتاب‌های تفسیری اهل سنت آمده است مردى يهودى، پیامبر(ص) را سِحر كرد. جبرئیل نزد پيامبر(ص) آمد و مُعَوِّذتین (سوره فلق و ناس) را آورد و گفت مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر او در فلان چاه است. پیامبر(ص) علی بن ابی‌طالب را فرستاد تا سِحر را بياورد؛ سپس دستور داد گره‌هاى آن را باز کند و براى هر گره، یک آيه از مُعَوِّذتين را بخواند. چون گره‌ها باز و اين دو سوره تمام شد، پيامبر اسلام(ص) سلامتى خود را باز يافت.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد دلیلی وجود ندارد که پيامبر(ص) از نظر جسمی در برابر سِحر و جادو مقاوم باشد و جادو نتواند در بدن او مریضی ایجاد کند؛ بلکه آیات قرآن بر این دلالت دارند که دل و جان، و عقل و انديشه پيامبر(ص) از سحر و نفوذ شياطين در امان است.
فضیلت و خواص
از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های پیامبران الهی را قرائت کرده باشد. از امام باقر(ع) نیز نقل شده است هر كسی در نماز وَتْر ، سوره های مُعَوَّذَتین (سوره ناس و فلق) و اخلاص را بخواند، به او گفته می‌شود كه ای بنده خدا مژده باد بر تو كه خداوند نماز تو را قبول كرد. نقل شده است پيامبر(ص) دو سوره فلق و ناس را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند معرفی می‌کرد.
درباره خواص سوره ناس نقل شده است پیامبر(ص) با خواندن سوره ناس و فلق، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را تعویذ می‌کرد. در نقلی دیگر از پیامبر(ص) آمده است هر کس سوره‌های توحید و ناس و فلق را هر شب ۱۰ مرتبه بخواند، مانند این است که تمام قرآن را قرائت کرده و از گناهانش خارج می‌شود مانند روزی که از مادر متولد شده و اگر در آن روز یا شب بمیرد به مرگ شهادت مرده است.
متن و ترجمه
سوره ناس
| بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ | به نام خداوند رحمتگر مهربان |
|---|---|
| قُلْ أَعُوذُ بِرَ‌بِّ النَّاسِ ﴿١﴾ مَلِكِ النَّاسِ ﴿٢﴾ إِلَـٰهِ النَّاسِ ﴿٣﴾ مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ﴿٤﴾ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ ﴿٥﴾ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ ﴿٦﴾ | بگو: «پناه مى‌برم به پروردگار مردم، (۱) پادشاه مردم، (۲) معبود مردم، (۳) از شرّ وسوسه‌گر نهانى؛ (۴) آن كس كه در سينه‌هاى مردم وسوسه مى‌كند، (۵) چه از جنّ و [چه از] انس.» |
| سوره پیشین: سوره فلق | سوره ناس سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی | سوره پسین: ' |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۹۵.
- ↑
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۵.
- ↑ مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص ۵۳۸ و ۶۳۲.
- ↑
- ↑ شیخ صدوق، امالی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۵۱.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۴.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۱۷.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۹۷۴م، ج۲۰، ص۳۹۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص ۴۹۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص ۴۹۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق ، ج۹۲، ص۳۶۸.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص ۱۲۷۱-۱۲۷۲.
- ↑ عاملی کفعمی، البلد الامین، ص۳۳.
- ↑ و آنان كه چون كار زشتى كنند، يا بر خود ستم روا دارند، خدا را به ياد مى‌آورند و براى گناهانشان آمرزش مى‌خواهند. سوره آل‌عمران، آیه ۱۳۵
- ↑ فقال الوسواس الخناس: أنا لها. قال: بماذا؟ قال: أَعدهم وأُمنّيهم حتى يُواقعوا الخطيئة، فإذا واقعوا الخطيئة أنسيتُهم الاستغفار، فقال: أنت لها، فَوَكله بها إلى يوم القيامة.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، ج۲، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- سیوطی، الدرالمنثور، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- صدوق، الامالی، قم، نشر بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، الميزان فی تفسیر القرآن،بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
- طبرسی، مجمع البیان، تهران، مکتبة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۳۸ش.
- عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی، البَلَد الأمین و الدَرْعُ الحَصین.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، احمد علی‌بابایی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
پیوند به بیرون