عمره
عُمره مجموعه‌ای از اعمال است مانند مناسک حج که در زیارت کعبه انجام می‌شود. انجام‌دادن عمره درصورت وجود شرایطش، یک بار در عمر، واجب و بیشتر از آن مستحب است. عمره دو قِسم دارد: عمره تَمَتُّع و عمره مُفرَده. عمره تمتع بخشی از اعمال حج است و در ماه‌های حج انجام می‌شود.
عمره مانند حج، با چهار شرطِ عقل، بلوغ، آزادبودن (برده‌نبودن) و استطاعت واجب می‌شود. اِحرام، طواف، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه و تقصیر از مناسک عمره‌اند. عمره مفرده و عمره تمتع در برخی مناسک با هم تفاوت دارند.
برپایه احادیث، عمرهٔ ماه رجب، از عمره دیگر ماه‌ها بافضیلت‌تر است.
تعریف فقهی و اقسام
عُمره به اعمال شرعی خاصی گفته می‌شود که در مکه و میقات به‌منظور زیارت خانه خدا انجام می‌شود. عمره به دو نوعِ عمره تَمَتُّع و عمره مُفرَده تقسیم می‌شود.
عمره تمتع، عمره‌ای است که همراه با حج تمتع انجام می‌شود و از اجزای آن است. عمره مفرده هم به عمره‌ای می‌گویند که به‌صورت جدا از حج انجام می‌شود.
حکم فقهی
به‌فتوای فقیهان، انجام‌دادن عمره، مانند حج، بر هر مسلمانی که شرایطش را داشته باشد، یک بار در طول عمر، واجب است. وجوب عمره از نوعِ واجب فوری است. انجام‌دادن عمره بیش از یک بار، مستحب است.
صاحب‌جواهر نوشته است که فقیهان بر واجب‌بودن عمره اِجماع دارند. به‌گفته وی وجوب عمره هم در احادیث و هم در قرآن بیان شده است که از آن میان، آیه ۱۹۶ سوره بقره است: «و برای خدا حجّ و عمره را به‌پایان رسانید.»
بر کسی که حج تَمَتُّع انجام داده که همراه آن عمره تمتع نیز انجام می‌شود، واجب نیست که عمره مفرده هم انجام دهد.
شرایط وجوب عمره
شرایط وجوب عمره، مانند شرایط وجوب حج است؛ یعنی عمره زمانی واجب می‌شود که انسانْ عاقل، بالغ و آزاد باشد (برده نباشد)، و همچنین استطاعت داشته باشد. استطاعت یعنی برخورداری از توانایی جسمی و مالی، داشتن زمان کافی و بازبودن مسیر.
مناسک عمره
عمره مُفرَده و عمره تَمَتُّع در برخی مناسک مشترک‌‌اند و در برخی دیگر با هم تفاوت دارند. در هر دو عمره به‌ترتیب این اعمال انجام می‌شوند: اِحرام، طواف، نماز طواف، سعی بین صفا و مروه و تقصیر. تفاوت‌های آنها هم به‌شرح زیر است:
- در عمره مفرده بعد از موارد فوق، طواف نساء و نماز طواف نساء هم باید انجام شود.
- احرام در عمره تمتع تنها در ماه‌های مخصوص حج (شوال، ذی القعده، ذی‌الحجه) انجام می‌شود، ولی در عمره مفرده منحصر به زمان خاصی نیست.
- در عمره مفرده، می‌توان به‌جای تقصیر (چیدن مقداری از مو یا ناخن) عمل حلق (تراشیدن سر) را انجام داد؛ اما در عمره تمتع فقط باید تقصیر انجام داد.
- میقات عمره تمتع الزاماً یکى از مواقیت پنج‌گانه است؛ اما میقات عمره مفرده، علاوه‌بر مواقیت پنج‌گانه می‌تواند «اَدنَى‌الحِلّ» (نزدیک ترین محل در خارج از حرم) باشد.
عمره ماه رجب
به‌گفته فقیهان، عمرهٔ ماه رجب نسبت به عمره در دیگر ماه‌ها فضیلت بیشتری دارد. روایاتی هم در این زمینه نقل شده است؛ ازجمله در وسایل‌الشیعه، به‌نقل از پیامبر(ص) و امام صادق(ع) آمده است که بافضیلت‌ترین عمره، عمرهٔ ماه رجب است.
اصطلاح‌شناسیِ عمره
عُمرةالاسلام، عمره تَحَلُّل یا فَوات، عمره مَبتوله، عمره قِران و عمره اِفراد ازجمله اصطلاحات درباره عمره‌اند که توضیحشان در زیر می‌آید:
- عمرةالاسلام: عمرهٔ بار اول را که به‌خودی‌خود واجب است، عمرةالاسلام می‌گویند. این عمره در مقابل عمره مستحب و همچنین عمره‌ای قرار دارد که با نذر و مانند آن واجب می‌شود.
- عمره تَحَلِّل یا فَوات: عمره‌ای است که در آن حج‌گزار پس از احرام‌بستن بنابه علتی نمی‌تواند، حجش را تمام کند. برای همین، انجام‌دادن اعمال حج از عهده او برداشته می‌شود و باید با گزاردن این عمره از احرام خارج شود.
- عمره مَبتوله: نام دیگر عمره مفرده است. به‌علت آنکه عمره مفرده جدا از اعمال حج است، به آن مبتوله (بریده‌شده) می‌گویند.
- عمره قِران عمره کسی ست که وظیفه‌اش حج قِران است.
- عمره اِفراد به عمره کسی می‌گویند که باید حج اِفراد انجام دهد.
پانویس
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۱.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۹۶؛ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۱.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۷۹.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۱.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۴؛ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۱.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۷.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۹۷؛ گروه پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، منتخب مناسک حج، ۱۴۲۶ق، ص۵۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۱.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۱.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۲۰، ص۴۴۹.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۴.
- ↑ محمودی، مناسک حج، ۱۳۸۷ش، ص۲۰.
- ↑ گروه پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، منتخب مناسک حج، ۱۴۲۶ق، ص۲۱.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۵.
- ↑ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۵و۲۷۶.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۳۷؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ حر عاملی، وسایل‌الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۳۰۲.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۰.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۰.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۵.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۵.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲، ج۵، ص۴۸۵.
منابع
- حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- شهید اول، محمد بن مکی العاملی، الدروس الشرعیه فی الفقه الامامیه، قم، نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، تحقیق و تصحیح سیدمحمدتقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- گروه پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، منتخب مناسک حج، تهران، نشر مشعر، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق و تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- محمودی، محمدرضا، مناسک حج مطابق با فتاوای امام خمینی و مراجع معظم تقلید، تهران، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
- مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السّلام، قم، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- نجفى، محمدحسن، جواهر الكلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.