قیام دایکندی

قیام دایکُندی جنبش شیعیان هزاره در بهار ۱۳۵۸ش علیه دولت کمونیستی کابل (۱۳۵۷ش ـ ۱۳۷۱ش) در منطقه دایکندی بود. در نتیجه این قیام، کنترل منطقه هزارستان به دست شیعیانِ افغانستان افتاد.

محمدحسین صادقی نیلی(۱۳۱۸ ـ ۱۳۶۹ش) فرماندهی این قیام را به‌عهده داشت و زمینه‌ساز تشکیل گروه مجاهدین به نام شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان شد که تا چند سال، اداره مناطق شیعه‌نشین را به‌دست گرفت.

زمان و مکان

در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷ش، حزب کمونیست‌های افغانستان به نام حزب دموکراتیک خلق افغانستان، محمدداوود، رئیس دولت افغانستان و خانواده‌اش را کشتند و اعلام جمهوری خلق افغانستان کردند. در آخر این سال، همزمان با انقلاب اسلامی ایران (ماه بهمن/دلو)، در مناطق شیعه‌نشین هزاره ازجمله در دره‌صوف (ولایت سمنگان)، دهنَه‌غوری (ولایت بغلان)، چهار کِنت و شولگَره (ولایت بلخ)، سنگ‌چارک (ولایت سرپل) و بِهسود (ولایت میدان وردک) قیام‌هایی علیه دولت کمونیستی رخ داد. شهر هرات نیز در ۲۴ اسفند/حوت، شاهد قیامی بود که شیعیان بسیاری در آن کشته شدند.

این قیام‌ها تا نیمه فروردین/حمل ۱۳۵۸ش به‌صورت محدود ادامه داشت.در ۱۸ فروردین، شیعیان هزاره در خِدیر، مرکز دایکندی جمع شده و ادارات دولتی را محاصره و پس از دو روز، تصرف کردند.

افراد مؤثر

در گزارش‌های مربوط به قیام دایکندی، از یک روحانی به نام محمدحسین صادقی نیلی (۱۳۱۸ش ـ ۱۳۶۹ش) به عنوان فرمانده مبارزان شیعه نام برده شده است. صادقی نیلی مدتی را در منطقه سنگتخت، از توابع دایکندی و نیز در نجف درس خوانده بود. او بعدها به فرماندهی نظامی حزب وحدت اسلامی افغانستان رسید و اندکی بعد، ترور شد.

نتایج

مجاهدین دایکندی، به فرماندهی محمدحسین صادقی و همراهی نیروهای بومی، کنترل مناطق شیعه‌نشین لعل و سرجنگل (ولایت غور)، پنجاب، وَرَس، یَک‌اَولَنگ و بامیان (ولایت بامیان) را با ده‌ها شهید و مجروح به‌دست گرفتند. هم‌چنین صادقی به مجاهدین سُنی پشتون برای فتح شهر تِرین‌کوت، مرکز ولایت اُرُزگان، پیشنهاد یاری داد که آنان قبول نکردند.

آزادسازی مناطق هزارستان، در ولایت‌های غزنی، میدان وردک و پروان نیز ادامه یافت و شهرهای دای‌میرداد، بهسود، سرخ‌پارسا، شَیخ‌علی، جاغوری، جِغَتو، ناوور و مالِستان نیز به‌دست مجاهدان شیعه افتاد. در شهریور/سنبله ۱۳۵۸ش، با گردهمایی نمایندگان مناطق مختلف هزارستان در ورس، شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان برای اداره این مناطق به وجود آمد و سید علی بهشتی و صادقی نیلی به‌عنوان دبیرکل و معاون اول آن انتخاب شدند. گفته شده پس از این قیام، نورمحمد تَره‌کی، رئیس وقت دولت کمونیستی، در سخنان خود، تظاهر به اسلام کرده بود.

پانویس

منابع

• محقق، قربان‌علی، ریشه‌های تاریخی تشیع در افغانستان، قم، آشیانه مهر، ۱۳۹۱ش.
• ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در ا فغانستان، قم، نشر المصطفی، ۱۳۹۰ش.
• یزدانی، حسین‌علی، دفاع هزاره‌ها از استقلال و تمامیت ارضی افغانستان، قم، احسانی، ۱۳۶۹ش.