محمد بن جعفر بن نمای حلی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن جعفر بن نما |
| لقب | نجیب الدین |
| نسب | خاندان ابن نما |
| تاریخ تولد | حدوداً ۵۶۵ق |
| تاریخ وفات | ذیحجه ۶۳۶ یا ۶۴۵ق/۱۲۳۹ یا ۱۲۴۸م |
| محل دفن | کربلا |
| شهر وفات | حلّه |
| خویشاوندان سرشناس | جعفر بن محمد بن نما حلی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | علی بن سعید راوندی، ابن ادریس حلی، محمد بن جعفر مشهدی، برهان الدین محمد قزوینی و پدرش |
| شاگردان | سید بن طاووس، عبدالکریم بن احمد ابن طاووس، ابن علقمی، محقق حلی، یوسف بن علی حلی، یحیی بن سعید حلی |
محمد بن جعفر بن نَما (متولد حدوداً ۵۶۵ق) از عالمان شیعه در خاندان ابن نما و استاد محقق حلی است. او نزد استادانی چون ابن ادریس حلی، برهان‌الدین محمد قزوینی و جعفر بن نما علم‌آموزی کرد. سید بن طاووس، عبدالکریم بن احمد ابن طاووس، ابن علقمی وزیر، محقق حلی، یوسف بن علی حلی از شاگردان او محسوب می‌شوند.
خاندان
آل نما از جمله خاندان‌های بزرگ حله است. نسبت این خاندان به قبیله ربیعه می‌رسد و از این‌رو آنان را رَبَعی نیز می‌گویند.
زندگی‌نامه
ابوابراهیم (ابوجعفر) محمد بن جعفر بن محمد (هبةالله) ابن نما، ملقب به نجیب‌الدین از معروف‌ترین عالمان خاندان ابن نما است و پدرش جعفر از فقهای سرشناس حله بود. از جزئیات زندگی و تحصیل ابن نما آگاهی دقیقی در دست نیست، اما از آنجا که سن وی را در هنگام مرگ، ۸۰ سال بیان کرده‌اند، احتمالاً در حدود سال ۵۶۵ق متولد شده است. اگر در متون فقهی، ابن نما به‌صورت مطلق بیاید، منظور محمد بن جعفر است که اندیشه‌هایش در میان فقها معروف است.
وفات
ابن نما در ذیحجه سال ۶۴۵ق یا ۶۳۶ق در حلّه درگذشت و در کربلا به‌خاک سپرده شد. برخی نیز درگذشت و دفن او را در نجف ذکر کرده‌اند.
جایگاه علمی
دوره ابن ادریس و شاگردش ابن نما، دوره بازنگری در اجتهاد و برون‌رفت از رکود و تقلید از آرای فقهی شیخ طوسی بود. یکی از مهم‌ترین منتقدان مکتب شیخ طوسی و تقلید از آن در این دوره، نجیب الدین محمد بن جعفر بن هبه اللَّه بن نما بود که دو شاگردش علامه حلی (متوفای ۶۶۵ق) و أحمد بن طاوس حلی (متوفای ۶۷۳ ق) مشی استاد را پی گرفتند.
استادان و مشایخ
بر اساس اسناد برخی روایات، وی از بزرگان زیر بهره برده است:
- ابوالفرج علی بن سعید راوندی،
- ابن ادریس حلی؛ ابن نما از وی اجازه نقل روایت دریافت کرده بود.
- محمد بن جعفر مشهدی، عبدالرؤساء؛ ابن نما اجازه نقل تمام کتاب‌های سید مرتضی(متوفای۴۳۶ق) و سید رضی(متوفای۴۰۶ق) را از ابن شهرآشوب(متوفای۵۸۸ق) از طریق محمد بن مشهدی(متوفای۶۱۰ق) دریافت می‌کند.
- هبة الله بن حامد،
- برهان‌الدین محمد قزوینی
- پدرش، جعفر بن هبة الله.
- شیخ کمال‌الدین ابوالحسن علی بن شرف‌الدین بن حماد لیثی واسطی؛ شیخ نجم‌الدین از او نقل روایات می‌کند.
- فخّار بن معد موسوی؛ ابن نما از او اجازه نقل روایت دریافت کرده است.
شاگردان
- سید بن طاووس؛ بهگفته خود از نجیب‌الدین اجازه روایت داشته و نزد او فقه آموخته است.
- عبدالکریم بن احمد ابن طاووس،
- ابن علقمی وزیر،
- جعفر بن حسن مشهور به محقق حلی،
- یوسف بن علی حلی،
- یحیی بن سعید حلی
- فرزندش جعفر بن محمد بن نما حلی
تألیفات
گرچه در منابع گفته شده که وی دارای تألیفاتی بوده است،، اما نه خود آن تألیفات در دسترس است و نه حتی نام آنها.
تأسیس حوزه علمیه حله
در سال ۶۳۶ق نجیب‌الدین بن نما، کلاس‌های درسی را که نزدیک به مکان منسوب به امام زمان بود، تعمیر کرد و جمعی از فقها را در آن سکنی داد. از این زمان به تدریج حوزه علمیه حله اوج گرفت. بسیاری از بزرگان عصر تجدید اجتهاد، نیز از حله برخاسته‌اند. چون مغولان به سوی عراق یورش بردند، گروهی از اهل حله نزد هلاکو، فرمانده لشکریان مغول رفته و از او امان گرفتند، لذا جلسات بحث و تدریس کلام و فقه دایر ماند.
فرزندان
- جعفر؛ لقبش نجم‌الدین است و فقیه بود. مزار او در حله مقبره‌ای معروف است به مزار ابن نما.
- أحمد؛ او نزد پدر کسب علم کرد و اجازه نقل روایت گرفت. وی ملقب به نظام‌الدین است.
- ابو محمد اسماعیل؛ وی نیز از جمله فقهاء بود.
پانویس
- ↑ ابن فوطی، مجمع الآداب، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ امین،أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۰۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۰۳.
- ↑
- ↑ امین،أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۰۳.
- ↑ حرعاملی، وسایل الشیعه، ج۲، ص۳۱۰.
- ↑ ابن نما، مثیر الاحزان، مقدمه طریحی، ۱۴۰۶ق، ص۹-۱۰.
- ↑ تأریخ الفقه و تطوراته (المنتخب)، بی‌تا، ص۳۸
- ↑ ابن طاووس، فتح الابواب، ۱۴۰۹ق، ص۱۳۱، ۱۳۴.
- ↑ ابن طاووس، فرحة الغری، ۱۳۶۸ق، ص۴۸، ۷۲، ۸۷.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ ابن طاووس، الدروع الواقیه، ص۱۱۲.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۱۰ق، ج۱۰۶، ص۴۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۴۷، ۵۲؛ نوری، مستدرک الوسایل، ۱۳۲۱ق، ج۳، ص۴۷۷.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۲۲۶
- ↑ اعرجی، مناهل الضرب فی أنساب العرب، ۱۴۱۹ق، ص۴۷۵
- ↑ ابن طاووس، الدروع الواقیه، ص۷۵.
- ↑ ابن طاووس، فرحه الغری، ۱۳۶۸ق، ص۴۸؛ ابن فوطی، تلخیص...، ج۴، جزء۱، ص۳۳۲-۳۳۳؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۳۱۰؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۵، ص۴۴، ج۱۰۶، ص۲۱.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۳۱۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۴۲۴
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها،۱۴۲۱ق، ص۲۲۷
- ↑ قمی، الکنی و الألقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۴۴۲
- ↑ حر عاملی٬أمل الآمل فی علماء جبل عامل، بی‌تا، ج۲، ص۲۴
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۷، ص۳۲۹
منابع
- ابن‌نما، جعفر بن محمد، مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان، قم، مدرسة الإمام المهدی، ۱۴۰۶ق.
- ابن‌طاووس، فرحه الغری، نجف، ۱۳۶۸ق.
- ابن‌طاووس، علی بن موسی، الدروع الوافیه، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
- ابن‌طاووس، فتح الابواب، به کوشش حامد خفّاف، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن‌فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، به‌کوشش احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- پاک‌نیای تبریزی، عبدالکریم، «آشنایی با منابع معتبر شیعه: مقتل مثیر الأحزان و منیر سبل الأشجان»، مجله مبلغان، دی و بهمن ۱۳۸۹، ش۱۳۶.
- جمعی از بزرگان، تأریخ الفقه و تطوراته (المنتخب)، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، به‌کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، چ۱، ۱۳۹۰ ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- قمی، عباس، الکنی و الألقاب، تهران، مکتبة الصدر، چاپ پنجم، ۱۳۶۸ش.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، تهران، مؤسسه سمت، چاپ سوم، ۱۴۲۱ق.
- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، اول، ۱۴۱۰ق.
- همو، بحار الانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۲۱ق.
- ابن‌فوطی، عبدالرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الألقاب، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- جمعی از بزرگان، تأریخ الفقه و تطوراته (المنتخب)، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت،دار المورخ العربی، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- اعرجی، جعفر بن محمد، مناهل الضرب فی أنساب العرب، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل فی علماء جبل عامل، بغداد، مکتبة الأندلس، چاپ اول، بی‌تا.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: