محمدابراهیم جوهری هروی
|
طوفان البکاء اثر محمد ابراهیم جوهری | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | محمدابراهیم بن محمدباقر جوهری هروی |
| لقب | افصح‌الشعراء |
| محل زندگی | هرات، قزوین، اصفهان |
| وفات | ۱۲۵۳ق |
| محل دفن | گورستان آب‌بخشان، از محلات قدیمی اصفهان |
| مذهب | شیعه |
| هم زمان با | قاجاریه |
| دیوان اشعار | طوفان البكاء فی مقاتل الشهداء |
محمدابراهیم بن محمدباقر جوهری هروی، (درگذشته پس از ۱۲۴۰ یا ۱۲۵۳ق) ملقب به افصح‌الشعراء، شاعر و مرثیه‌سرای فارسی‌زبان قرن سیزدهم است. کتاب طوفان البکاء او مورد توجه ذاکران و مداحان اهل بیت بوده است. جوهری هروی در قزوین به خدمت رکن الدوله در آمد، و لقب افصح الشعراء را از او دریافت کرد. او در پایان عمر در اصفهان نزد محمد باقر شفتی رفت و در همانجا درگذشت.
زندگی و لقب
نام جوهری در برخی از چاپ‌های اثر مشهورش، طوفان‌البکاء، ابراهیم ذکر شده است. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست. به گفته خودش در مقدمه طوفان البکاء پدرش محمد باقر مَروَزی بوده است. ابراهیم در هرات فنون علم و ادب را از عبدالله خان شهاب ترشیزی آموخت. جوهری در مقدمه طوفان البکاء نوشته که به علت ناسازگاری روزگار از موطن خود هجرت کرده است. او مدتی به سیاحت پرداخت، سپس سال‌ها در قزوین اقامت گزید. از این‌رو، بعضی او را قزوینی دانسته‌اند. وی در قزوین به درگاه رکن‌الدوله، نواده فتحعلی‌شاه و حاکم صائین قلعه، پیوست و شش سال در خدمت او بود و ضمن مدح او، به قصیده‌گویی و غزل‌سرایی پرداخت و از او لقب افصح‌الشعرا گرفت. احوال وی در قزوین در خاتمه طوفان البکاء آمده است.
طوفان البکاء
جوهری به تشویق ملامحمد صالح و آقاصالح خانبان، از اعیان قزوین، کتاب طوفان‌البکاء را درباره مصائب اهل بیت، در مدت دو سال نوشت. او در آغاز و پایان کتابش، آن دو را ستوده است.
طوفان‌البکاء، یکی از مقتل‌های فارسی معروف و دارای نثر و نظمی روان است. با این حال غیر مستند بودن بعضی مطالب آن مورد انتقاد محققان بوده است اگرچه سال های زیادی مورد توجه ذاکران و مداحان اهل‌بیت قرار داشته است. یازده آتشکده این کتاب اختصاص به معصومین دارد که از این میان آتشکده هفتم با بیشترین حجم در ذکر مصائب امام حسین (ع) است.
دیگر آثار
آقا بزرگ طهرانی از دیوان جوهری یاد کرده، اما در فهرست‌های کتابهای خطی و چاپی ذکری از این دیوان نشده است.
درگذشت
وی در اواخر عمر به اصفهان رفت و از یاران نزدیک سیدمحمد باقر شَفْتی، گردید و در ۱۲۵۳ق همانجا درگذشت و در گورستان آب‌بخشان، از محلات قدیمی اصفهان، به خاک سپرده شد. خوانساری درگذشت او را چندی پس از ۱۲۴۰ق دانسته است. بر سنگ قبر وی اشعاری در سوگش و متضمن مادّه تاریخ وفاتش، سروده میرزابهاء، حک شده بود.
| میرزا بها | ||
| در نود بعد از هزار و دوصد هجری طلب | از بها تاریخ فوتش کردی از دانشوری | |
| کلک سحر انگیز او بنوشت این مصرع تمام | همره سلطان دین آید به محشر جوهری | |
پانویس
- ↑ رجوع کنید به منزوی، ج۳، ص۱۷۱۷ـ۱۷۱۸
- ↑ جوهری، ص۴.
- ↑ وفا زواره‌ای، تذکره مآثرالباقریه، نسخه خطّی، ص۱۶۹-۱۷۲؛محمود میرزا قاجار، سفینةالمحمود، ج۲، ص۵۸۱؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۲، ص۴۹
- ↑ جوهری، ص۴-۵
- ↑ مهدوی، ص۴۵
- ↑ جوهری هروی، ص۵، ۳۰۰
- ↑ رجوع کنید به جوهری هروی، ص۷
- ↑ رجوع کنید به جوهری هروی، ص۶-۷، ۳۰۰
- ↑ حبیب‌آبادی، ج۴، ص۱۴۳۹
- ↑ رجوع کنید به جوهری هروی، ص۷
- ↑ آقا بزرگ، ج۹، قسم ۱، ص۲۱۱
- ↑ خوانساری، ج۲، ص۴۹؛ مهدوی، ص۴۵
- ↑ حبیب‌آبادی، ج۴، ص۱۴۴۰؛ مهدوی، ص۴۵
- ↑ خوانساری، ج۲، ص۴۹ و قمی، ص۱۳۸؛ آقابزرگ، ج۹، قسم ۱، ص۲۱۱
- ↑ حبیب‌آبادی، ج۴، ص۱۴۴۰ـ۱۴۴۱؛ مهدوی، ص۴۵-۴۶
منابع
- آقابزرگ طهرانی، الذریعة، چاپخانه مجلس، طهران، چ: الأولی، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۳م/۱۳۳۲ش.
- محمدابراهیم‌بن محمدباقر جوهری هروی، طوفان البکاء، چاپ سنگی تهران، ۱۳۲۳ق.
- محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الا´ثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، اصفهان، ۱۳۵۲ش.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، مکتبة اسماعیلیان، قم.
- عباس قمی، هدیه الاحباب فی ذکر المعروفین بالکنی و الالقاب و الانساب، تهران، ۱۳۶۳ش.
- محمود میرزاقاجار، سفینه المحمود، چاپ عبدالرسول خیامپور، تبریز، ۱۳۴۶ش.
- خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۰-۱۳۵۵ش.
- احمد منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۴ش.
- مصلح‌الدین مهدوی، تذکره القبور، یا، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: