محمدکاظم کاظمی

محمدکاظم کاظمی شاعر، نویسنده و فعال فرهنگی (تولد:۱۳۴۶ش)، اهل افغانستان و مقیم ایران است. فعالیت‌های او در سرودن شعر، نوشتن مقاله و کتاب و کارهای فرهنگی متمرکز است. بخشی از آثار کاظمی، به موضوعات دینی مانند مدح و رثای امامان شیعه، مراسم مذهبی و ادبیات رایج دین‌داران اختصاص دارد.

کاظمی درباره نقد و تحلیل شعر در افغانستان و ایران، پدیده‌های دینی و مذهبی، و مسائل اجتماعی پناهجویان مقیم ایران، سروده‌ها، گفتگوها و نوشته‌های متعددی دارد. او در نخستین جشنواره شعر فجر ایران (۱۳۸۵ش)، برگزیده شد و در ۱۳۹۵ش، دبیری آن را برعهده گرفت. کاظمی بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ش، عضو غیرایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران بود.

زندگی‌نامه

کاظمی در سال ۱۳۴۶ش در هرات به دنیا آمد. در ۱۳۵۴ش همراه خانواده به کابل رفت و در ۱۳۶۳ش به ایران سفر کرد. او از دانشگاه فردوسی مشهد، در رشته راه و ساختمان، مدرک کارشناسی دریافت کرد. کاظمی به همراه همسر و سه فرزندش در مشهد ساکن است. او چنانکه خودش گفته در زمینه سرایش شعر، نوشتن مقاله و کتاب، ویراستاری، گرداندن جلسات ادبی و ارتباط با مطبوعات و داوری مسابقات شعر فعالیت می‌کند.

فعالیت

محمدکاظم، اولین شعرش را در ۱۳۶۱ش سرود و نخستین مرکز فعالیتش، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی مشهد بود. او در ۱۳۶۹ش به همراه چند شاعر هم‌وطنش، دفتر و هنر ادبیات انقلاب اسلامی افغانستان را در سازمان تبلیغات اسلامی مشهد تأسیس کرد و مسئولیت بخش شعر آن را تا ۱۳۷۵ش به دست گرفت. او در این زمان نیز، به تدریس و داوری شعر در آموزش و پرورش استان خراسان مشغول بود.

کاظمی در نخستین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در ایران (۱۳۸۵ش)، به همراه لطیف پدرام، برگزیده بخش فارسی‌زبانان غیر ایرانی شد. او و سرور مولایی، پژوهشگر ادبیات، در ۱۳۹۱ش، به‌عنوان دو عضو افغان و غیر ایرانی، در فرهنگستان ادب و زبان فارسی ایران پذیرفته شدند. کاظمی به همراه سیدابوطالب مظفری و سیدفضل‌الله قدسی، آثار اولین کنگره شعر عاشورایی افغانستان در کابل با عنوان «همایش ادبی واژه‌های تشنه»، آذر/قوس ۱۳۹۲ش داوری می‌کرد. کاظمی همچنین دبیری علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر (۱۳۹۵ش) را به‌عهده گرفت. او در نشریه‌های دُر دَری (و مؤسسه آن)، خط سوم، هَری و نینوا نیز قلم زده است. در ۱۷دی ۱۳۹۲ش، مجلس بزرگداشت کاظمی از سوی سازمان هنری اوج در تهران برگزار شد.

آثار

موضوع سروده‌ها، گفتگوها، نوشته‌ها و سخنرانی‌های کاظمی، درباره نقد و تحلیل شعر و ادبیات افغانستان و ایران، پدیده‌های دینی و مذهبی و مسائل اجتماعی جامعه مهاجر افغانستان مقیم ایران است. او بیشتر در قالب‌های مثنوی و غزل سروده است.

موضوعات دینی

• شعر

کاظمی در شهریور ۱۳۶۸ش، شعر کوتاهی را بنام هفتاد و دو تیغ، درباره واقعه عاشورا سرود.

او سروده‌های دیگری نیز در موضوعات دینی داشته است:

1. مثنوی «غدیر» (شهریور ۱۳۷۶ش) درباره واقعه غدیر
2. «ستاره احمد» (اردیبهشت ۱۳۹۵ش) در سالروز میلاد حضرت محمد (ص) و با تاکید بر وحدت شیعه و سنی
3. «گمشده» (خرداد ۱۳۹۵ش) در سالروز درگذشت حضرت خدیجه (س)
4. «شب قدر» (تیر ۱۳۹۵ش)
5. «آمد و رفت» (خرداد ۱۳۹۶ش) در سالروز شهادت امام علی (ع)

• مقاله

1. «انقلاب اسلامی و شعر مذهبی در ایران»، نشریه کیهان فرهنگی، ش۱۶۰، بهمن ۱۳۷۸ش.
2. «درنگی بر شعر حوزویان مهاجر»، ۱۳۸۰ش، نشر در سایت رسمی کاظمی.
3. «از کهن بوم و بر تا امت واحده»، نشریه شعر، ش ۳۴، زمستان ۱۳۸۲ش.
4. «شعر جنگ، شعر پایداری»، نشریه شعر، ش ۳۹، زمستان ۱۳۸۳ش.
5. «حادثه ای در شعر عاشورایی»، نشریه شعر، ش ۴۱، بهار ۱۳۸۴ش.
6. «شعر مذهبی: بایدها و نبایدها»، نشریه شعر، ش۶۳، آذر ۱۳۸۷ش.
7. «علی(ع) و شاعران فارسی»، نشر در سایت رسمی کاظمی.
8. «نگاهی کوتاه به کربلا و عاشورا در شعر فارسی»، نشر در سایت رسمی کاظمی.

سروده‌ها

در شعرهای کاظمی نگرانی و بیم، اندوه غربت و هجرت، امید و بشارت و مقاومت و تلاش برای صلح و آرامش دیده می‌شود. اولین اثر شعری او بنام «پیاده آمده بودم، پیاده خواهم رفت» در ۱۳۷۱ش نشر شد. مثنوی «بازگشت» در این مجموعه شعر، باعث همدلی یا پاسخ تعدادی از شاعران ایرانی با سرودن شعر شد. غزلی از کاظمی با نام «مسافر» در کتاب درسی ادبیات فارسی، پایه دوم دبیرستان ایران افزوده شد. این غزل، درباره شهید سروده شده است. کاظمی در خرداد ۱۳۹۵ش، شب شعر سالانه آیت‌الله خامنه‌ای در سالروز میلاد امام حسن (ع)، شعری برای نوجوانان هموطن مهاجرش خواند.

مجموعه شعر چاپ شده:

• «پیاده آمده بودم، پیاده خواهم رفت»، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی (سوره مهر)، ۱۳۷۱ش.
• «کفران»، تهران، تکا (مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران)، ۱۳۸۸ش.
• «شمشیر و جغرافیا»، مشهد، سپیده‌باوران، ۱۳۹۲ش.

نوشته‌ها و گفتگو‌ها

• کتاب

1. «این قند پارسی»، فارسی دری در افغانستان امروز، تهران، عرفان، ۱۳۸۹ش.
2. «ده شاعر انقلاب»، تهران، سوره مهر، ۱۳۹۰ش.
3. «همزبانی و بی زبانی»، تهران، نشر عرفان، ۱۳۹۰ش.
4. «روزنه»، آموزش شعر، مشهد، سپیده‌باوران، ۱۳۹۱ش.
5. «شعر پارسی»، مشهد، سپیده‌باوران، ۱۳۹۷ش.

• مقاله

1. «به نیت اصلاح و تکمیل‌»، نشریه دُر دَری‌، ویژه دانشنامه زبان و ادب فارسی در افغانستان، ش۹و۱۰، بهار و تابستان ۱۳۷۸ش.‌
2. «نگاهی به دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در افغانستان»، فصلنامه هری‌، ش دوم و سوم‌، تابستان و خزان ۱۳۷۹ش.
3. «تأملى در شعر و شخصیت شعرى علامه شهید سیداسماعیل بلخى»، در کتاب ستاره شب دیجور (یادمان سید اسماعیل بلخی)، به‌کوشش سیداسحاق شجاعی، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۳ش.
4. «فریادهای موزون» (شعر مقاومت در افغانستان)، نشریه سوره، ش۲۴، ۱۳۸۵ش.

• مصاحبه

1. «گفتگو با هنرمندان واهل قلم»، مصاحبه‌کننده: شیرین بینا، نشریه نگاه حوزه نوروز، ش ۷۷ و ۷۸، ۱۳۸۱ش.
2. «دوست دارم شعرم معترض باشد»، مصاحبه‌کننده: محمدمهدی خالقی، نشریه سوره، ش ۱۳، ۱۳۸۳ش.
3. «آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی»، ماه‌نامه زمانه، ش۹، بهمن ۱۳۸۹ش.
4. «شعر انقلاب؛ مصلحت اصلی، گفتن حقایق است.»، مصاحبه‌کننده: محمدجواد آسمان، نشریه شعر، ش۷۳، آذر ۱۳۹۳ش.
5. «ما اتباع بیگانه نیستیم»، مصاحبه‌کننده:الناز محمدی، روزنامه شهروند، ش ۱۰۴۱، سه‌شنبه ۲۸ دی ۱۳۹۵ش.

• ویرایش و تصحیح

1. «اخلاق نیکوماخوس»، ارسطو، ترجمه: صلاح‌الدین سلجوقی، تهران، نشر عرفان (شریعتی)، ۱۳۸۶ش.
2. «افغانستان در پنج قرن اخیر»، میرصدیق فرهنگ، تهران، نشر عرفان (شریعتی)، ۱۳۸۸ش.
3. «دیوان خلیل‌الله خلیلی»، خلیل‌الله خلیلی، تهران، نشر عرفان (شریعتی)، ۱۳۸۹ش.

• گردآوری

1. «دفتر شعر مقاومت افغانستان»، (با همکاری محمدآصف رحمانی)، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹ش.
2. «گزیده دیوان بیدل»، مشهد، به‌نشر (آستان قدس رضوی)، ۱۳۹۲ش.

پانویس

منابع