فرانسه
|
| |||||
| اطلاعات عمومی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| جمعیت کل | ۶۷.۱۶۱.۱۰۶ نفر | ||||
| مساحت | ۶۴۳.۸۰۱ کیلومتر | ||||
| حکومت | جمهوری | ||||
| پایتخت | پاریس | ||||
| ادیان(درصد) | مسیحیت (۶۳-۶۶ درصد)، اسلام (۷-۹ درصد)، بی‌دین (۲۳-۲۸ درصد)، سایر ادیان (۲ درصد) | ||||
| زبان رسمی | فرانسوی | ||||
| اسلام | |||||
| جمعیت مسلمانان | ۳.۵۵۴.۰۰۰ نفر | ||||
| آمار شیعیان | |||||
| جمعیت | حدود ۱۰۰ هزار نفر | ||||
| درصد به جمعیت کشور | کمتر از ۱ درصد | ||||
فرانسه کشوری در غرب اروپا که مسلمانان از قرون اولیه و به دنبال حضورشان در اندلس، در فرانسه نیز حضور دارند. شیعیان نیز در این کشور حضور فعالی دارند و بنابر برخی آمار، جمعیتی بیش از ۳۵۰.۰۰۰ نفر شیعه در این کشور فعال است. شیعیان لبنان، ایران، عراق، پاکستان و همچنین فرانسوی الاصل از مهم‌ترین گروه‌های شیعی این کشور هستند.
جغرافیا و سیاست
فَرانسه با عنوان رسمی جمهوری فرانسه یکی از کشورهای واقع شده در اروپای غربی می‌باشد که دارای چند منطقه تحت حاکمیت نیز است. فرانسه یکی از سه کشوری است که دارای سواحی هم در دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس دارد (دو کشور دیگر عبارتند از اسپانیا و مراکش). بخاطر ظاهر این کشور، در زبان فرانسوی به آن لقب l’Hexagone (معنی: شش‌ضلعی) را داده‌اند.
بر اساس مساحت، فرانسه بزرگترین کشور اروپای غربی و اتحادیه اروپا و همچنین سومین کشور بزرگ در کل قاره اروپا بشمار می‌آید. جمعیت فرانسه در حال عبور از مرز ۶۷ میلیون نفر است که با این رقم، فرانسه در رتبه دومین کشور پرجمعیت اتحادیه اروپا قرار می‌گیرد. مرکز فرانسه، شهر پاریس است. پاریس بزرگترین شهر این کشور و مرکز اصلی تجارت و فرهنگ فرانسه است.
مسلمانان در فرانسه
اولین حضور اسلام و مسلمانان در کشور فرانسه به قرن هشتم میلادی باز می‌گردد. در آن روزگار مسلمانان تا مرکز پواتیه پیشروی کردند، اما حضور مسلمانان در اروپا و اطراف آن، بیشتر از همه در اسپانیا و مغرب بزرگ (الجزایر، مراکش، تونس) بوده است. با توجه به حضور فاطمیان در مغرب، گرایش‌ها به مکتب اهل بیت(ع) در آن منطقه قوی بوده و همیشه تمایلات شیعی کم و بیش وجود داشته است.
اکثر مهاجران مسلمان فرانسه نیز از مغرب بزرگ هستند. در سده اخیر موج بزرگی از مهاجرت مغربی‌ها پس از جنگ جهانی اول و دوم صورت پذیرفته است. اسلام مغربی با توجه به گرایش‌های تصوف و عرفان و مکتب اهل بیت(ع)، در خود زمینه‌های تشیع را در بر داشته است.
مسجد بزرگ پاریس در سال ۱۹۲۶ میلادی به افتخار مسلمانانی که در جنگ جهانی اول جانِ‌شان را از دست دادند، ساخته شد و در این مسجد همیشه مجالس ذکر تصوف و محبین اهل بیت(ع) برقرار بوده است.
شیعیان
شیعیان کنونی فرانسه، به ترتیب تعداد جمعیت، متشکل از سه گروه هستند:
- مهاجران شیعه: مهاجرت ایرانیان پس از انقلاب اسلامی ایران، مهاجران لبنانی در زمان جنگ‌های داخلی لبنان، مهاجران عراقی در دوران دیکتاتوری صدام و جنگ‌های عراق، مهاجران افغانستانی.
- مغربی‌هایی که با توجه به زمینه‌های محبت به خاندان پیامبر، به برکت انقلاب اسلامی ایران رسما شیعه شدند.
- فرانسویانی که مسلمان شده و سپس شیعه شدند و یا از همان آغاز، همزمان با گرویدن به اسلام، مذهب شیعه را پذیرفته‌اند.
با توجه به اینکه به استناد لاییک بودن جمهوری فرانسه، در آمارگیری‌ها و سرشماری‌های رسمی هرگونه پرسش در زمینه اعتقادات افراد ممنوع می‌باشد، آمار دقیقی از مسلمانان فرانسه، وجود ندارد. تعداد مسلمانان از سه میلیون تا هفت میلیون ذکر شده است. آمار شیعیان نیز، مثل آمار مسلمانان غالبا بر مبنای ملیت‌های اصلی و کشورهای مبدأ آنان محاسبه می‌شود. البته از سوی برخی مراکز آماری از شیعیان ارائه شده است.
| جمعیت کل | جمعیت مسلمانان | جمعیت شیعیان | درصد شیعیان | منبع | سال |
|---|---|---|---|---|---|
| ۶۳.۵۸۷.۷۰۰ | ۳۵۸.۸۰۰ | ۰.۵ درصد | مجمع جهانی اهلبیت(ع) | ۲۰۰۸ | |
| در حدود ۶۴.۰۰۰.۰۰۰ | ۳.۵۵۴.۰۰۰ | ۱۰۶.۰۰۰ - ۷۱.۰۰۰ | ۲ - ۳ درصد | انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW» | ۲۰۰۹ |
گروه‌های شیعه در فرانسه غالبا به نام شهر و منطقه‌ای که مرکز اجتماعات و مراسم آنان هست، نامیده می‌شوند و گاهی این جمعیت‌ها به نام ملیت و کشور مبدأشان مشهور می‌شوند.
از جهت پراکندگی جغرافیایی شیعیان، آنان تابع پراکندگی مسلمانان و مهاجران هستند. در پاریس با توجه به حضور غالب مهاجران، شیعیان حضور بیشتری داشته و اکثر مراکز آنان در این شهر و حومه آن قرار دارد. البته در شهرهای دیگر نیز به صورت کمرنگ تری حضور دارند.
مراکز عمده تجمع شیعیان
لبنانی‌ها (الغدیر)
حضور لبنانی‌ها در فرانسه از قدمت تاریخی برخوردار است و عمدتا به دلیل فرانکوفون (فرانسه زبان) بودن لبنانی ها، آنان ارتباط قوی و تنگاتنگی با فرانسه داشته‌اند. لبنان پایگاه عمده فرانسه در منطقه خاورمیانه و پل ارتباطی آنان با جهان تشیع بوده است، گرچه آنان بیشتر با مارونی‌ها در ارتباط بوده‌اند. موج مهاجرت لبنانی‌ها در دهه‌های اخیر، پس از جنگ‌های داخلی لبنان بوده است.
اولین اجتماعات شیعیان لبنانی در پاریس، با اجاره کردن سالن کلیسایی در پورت شوازی (porte de choisy) انجام شد که مراسم دعای کمیل و مناسبت‌های مذهبی در آنجا برگزار می‌گردید. در ابتدا، این جماعت توسسط برادر علامه فضل الله و سپس خواهرزاده وی (سیدصدرالدین فضل الله) هدایت شد.
در سالیان اخیر این جماعت، محلی را در حومه شرقی پاریس (Montreuil) خریداری کرده و مراسم مذهبی را در آنجا برگزار می‌کنند. در کنار سالن بزرگ اجتماعات، کلاس‌هایی نیز جهت آموزش قرآن و زبان عربی و اسلام دایر است. این گروه، تقریبا رسمی‌ترین و باسابقه‌ترین تشکل شیعیان در فرانسه می‌باشند که سابقه فعالیت آنان به بیش از دو دهه می‌رسد.
پاکستانی‌ها (مسجد شاه نجف)
شیعیان پاکستان ساختمانی در حومه شمالی پاریس (La Courneuve) به نام مسجد شاه نجف دارند. مراسم آنان به زبان اردو برگزار می‌شود. رهبری آنان به صورت شورایی هدایت و اعضای شورا توسط هیئت امنا انتخاب می‌شوند. آنان روحانی ثابتی ندارند و در ایام محرم و رمضان از روحانی اردو زبانی از پاکستان و یا از میان روحانیون اردو زبان ساکن در اروپا دعوت به عمل می‌آورند. در سایر ایام، مراسم مذهبی برگزار شده و کلاس قرآن جهت نوجوانان دایر است. در سالیان اخیر با توجه به موج مهاجرت افغان‌ها، این مسجد میزبان شیعیان افغانستانی نیز می‌باشد.
خوجه‌ها (امامباره محمدی)
خوجه که مشهور به گجراتی هستند، اصالتا از منطقه گجرات می‌باشند که در قرون گذشته به آفریقا مهاجرت کردند. اینان تاجرانی حرفه‌ای و جدی در امر تجارت می‌باشند. در ابتدا از شیعیان اسماعیلیه بوده‌اند و سپس امامی شده‌اند. برخی از مهاجران آنان به کشورهای مستعمره سابق فرانسه، در دهه‌های اخیر به فرانسه آمده‌اند و برخی از آنان به هنگام استقالال این مستعمرات، با توجه به داشتن تابعیت فرانسه، فرانسه را جهت اقامت برگزیدند و برخی نیز در ایام بازنشستگی از فعالیت‌های تجاری، راهی فرانسه می‌شوند. البته عمده آنان به انگلیس می‌روند و مرکز اصلی آنان در انگلیس است. اینان گروهی کاملا تشکیلاتی با محوریت مرکزی هستند که به صورت تشکیلاتی از دستورالعمل‌های رهبری مرکزیت تبعیت می‌کنند. امام جمعه آنان، روحانی همزبانی از آنان است که با قراردادی قانونی برای مدتی محدود تحت استخدام مرکز در می‌آید و مجری دستورات مدیران مرکز است.
باتوجه به وضع مالی این تجار، مرکز زیبا و مدرنی در محله (Bagneux) در حومه جنوبی پاریس ساخته‌اند و مراسم مذهبی در این مرکز برقرار می‌شود. و کلاس‌های آموزشی نیز در طبقات آن دایر است. البته این مرکز، تقریبا نیمه خصوصی می‌باشد و مدیران تمایلی به استقبال از سایر ملیت‌ها در این مرکز ندارند.
ماداگاسکاری‌ها (محفل زینب)
این مرکز در حومه شمالی پاریس (La Courneuve) و در نزدیکی مسجد شاه نجف، می‌باشد. این گروه از خوجه‌ها همانند خوجه‌های امامباره محمدی هستند. بسیاری از آنان از اقشار متوسط محسوب می‌شوند. البته این مرکز فعالیت بیشتری داشته و از جذب دیگران نیز استقبال می‌کنند و درب مرکز به روی دیگران نیز باز است. امام آنان (شیخ معز) در سالیان اخیر فرد ثابتی است که با توجه به آشنایی با زبان جوانان، دیگران را نیز جذب این مرکز می‌کند. علاوه بر کلاس‌های آموزشی، دعای کمیل و نماز جمعه نیز برگزار می‌شود.
عراقی‌ها (مؤسسه امام خویی)
این مرکز در حومه شرقی پاریس (Les Lilas) توسط بنیاد امام خویی خریداری شده است. این بنیاد بعدا به نام مؤسسه امام خویی تغییر نام داد. این مرکز تحت نظر مرکز امام خویی در لندن اداره می‌شود و محل تجمع عراقی‌ها می‌باشد. مدیریت آن از همان ابتدا با دکتر ابوعلی بوده است. این مرکز نیز سایر مسلمانان را جذب می‌کند و حتی برای فرزندان اهل تسنن کلاس اموزشی قرآن برقرار می‌کند.
ایرانی‌ها (مکان متعلق به سفارت)
در میان شیعیان مقیم فرانسه، ایرانیان بزرگترین گروه شیعه را تشکیل می‌دهند. اما هیچگاه تشکل ثابتی نداشته و حتی فاقد ساختمان و سالن مراسم می‌باشند. برخی از ایرانیان مقیم، گاهی با اجاره سالنی، مراسم مذهبی خودجوشی برگزار می‌کنند. اما این مراسم کاملا مقطعی و شخصی می‌باشد. زیرا شیعیان ایرانی به عنوان یک گروه با هویت شیعی فاقد یک تشکیلات می‌باشند.
تا چند سال گذشته هیچ محل خاصی برای مراسم ایرانیان نبود و مراسم مذهبی دعای کمیل و اعیاد و وفیات در محل ساختمان سفارت ایران برگزار می‌شد. اما چند سال قبل ساختمانی جهت فعالیت‌های رسمی اداری جمهوری اسلامی خریداری شد که به دلایلی مورد استفاده قرار نگرفت و از آن پس، سالن‌های این ساختمان، محل برگزاری مراسم مذهبی گردید.
جوانان نسل جدید (سارترویل)
گروهی از جوانان حومه پاریس مغربی الاصل که غالبا از نسل دوم و سوم مهاجرین هستند و فرانسوی محسوب می‌شوند، همراه با برخی از جوانان فرانسوی الاصل به برکت انقلاب اسلامی ایران در دو ده اخیر به شیعه گرویدند. در ابتدا به دلیل نداشتن محل اجتماعات ثابت، در آپارتمان‌های خویش برای برگزاری مراسم مذهبی اجتماع می‌کردند. به دلیل وجود این آپارتمان‌ها در منطقه سارترویل (Sartrouville) در حومه شمال غربی پاریس، این جوانان غالبا به نام این محله شناخته می‌شوند.
در سال‌های اخیر سالنی در حومه پاریس اجاره کرده‌اند و مراسم را آنجا برگزار می‌کنند. اینان گرایش قوی به انقلاب اسلامی ایران داشته و دلیل عمده گرایش شیعی آنان، آشنایی با تشیع از طریق انقلاب اسلامی ایران می‌باشد.
مسجد ژیور
در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به همت یک فرد شیعه مغربی، گروهی از جوانان مغربی الاصل در منطقه جنوب لیون که غالبا از نسل دوم مهاجرین بودند، به انقلاب اسلامی ایران و شیعه گرایش پیدا کردند.
آنان مسجدی را که در شهر ژیور (Givors) متعلق به پدرانشان (از اهل تسنن) بود، تعمیر و آباد کردند. پس از شیعه شدن، نمایشی عملی از وحدت شیعه و سنی را در این مسجد پیاده کردند.
شب‌های ماه رمضان پدران سنی، نماز تراویح می‌خوانند و پسران شیعه، مراسم احیاء برگزار کرده و قرآن بر سر می‌گیرند. امروز جماعت آنان گسترده شده و فرزندانشان نیز به آنان پیوسته‌اند. دلیل عمده گرایش شیعی گروه اول (جوانان عصر انقلاب اسلامی ایران) آشنایی آنان با تشیع از طریق انقلاب ایران بوده است. ولی گرایش فرزندان آنان به دلیل آموزش و انتقال از نسل قبل می‌باشد. این مرکز اولین مسجد شیعیان در فرانسه می‌باشد.
جوانان حومه لیون (وینیسیو)
اینان نیز شبیه جوانان سارت ویل و جوانان مسجد ژیور، جوانانی مغربی الاصل همراه با برخی از جوانان فرانسوی الاصل می‌باشند که همان راه را طی کرده‌اند. ولی گروه آنان محدودتر بوده و به دلیل نداشتن محل اجتماعات ثابت، در آپارتمان‌های خویش مراسم مذهبی را برگزار می‌کنند. محل برگزاری مراسم آنان در حومه شهر لیون در وینیسیو (Venissieux) می‌باشد. لذا این گروه به نام همین شهر مشهور شده‌اند.
مرکز فاطمه الزهرا (دانکرک)
در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در شمال فرانسه، چند خانواده اصالتا مغربی به انقلاب اسلامی ایران و شیعه گرایش پیدا کردند. البته تا چند سال گذشته این افراد، مرکز و تشکلی نداشتند. سپس فردی را از نسل جوان جهت آموختن شیعه به لبنان فرستادند و وی پس از چند سال تحصیل به آنجا بازگشت و امام آنان شد. البته رهبری آنان توسط مردان نسل قبل است که در عصر انقلاب اسلامی ایران به حامیان و هواداران تشیع پیوستند.
در سال‌های اخیر، اینان در شمال فرانسه و در دانکرک (Dunkerque) در شهرک گراند سنت (Grande-Synthe)، ساختمانی برای این مرکز تهیه کردند و مراسم مذهبی و نمازجمعه برگزار می‌کنند. ویژگی عمده آنان، این است که تلاش می‌کنند تا با ابزارهای مدرن و امروزی تشیع را تبلیغ کنند.
فدراسیون شیعیان فرانسه
فدراسیون شیعیان فرانسه (Federation chiite de France) در ابتدای سال ۲۰۰۷ میلادی در همین مرکز شکل گرفت و به ثبت رسید. هرچند این فدراسیون تلاش می‌کند تا در برابر نهادهای رسمی اسلام سنی، سخنگوی اسلام شیعی شود، ولی هنوز نوپا بوده، و با توجه به فعال شدن آن در سال‌های اخیر، و کم سابقه‌تر بودن آن نسبت به سایر مراکز شیعی، در میان شیعیان و نهادهای شیعی ریشه ندوانیده است. این فدراسیون هرچند در محل این مرکز قرار دارد و مؤسسان و سخنگویان آن، از این مرکز هستند، ولی عملا توسط بخشی از مدیران قدیمی‌تر مرکز الغدیر پاریس هدایت می‌شود.
شیعیان سایر شهرها
از جهت پراکندگی حضور شیعیان در فرانسه، می‌توان اظهار داشت که در بسیاری از شهرهای فرانسه گروه‌های شیعه حضور دارند. این شیعیان اکثر قریب به اتفاق از مهاجران کشورهای اسلامی هستند؛ هرچند بسیاری از آنان با هویت شیعی شناخته نمی‌شوند.
در برخی از شهرها مثل مونپولیه، تولوز، کلرمون فران، لیون و... در سالیان اخیر انجمنی تشکیل داده‌اند، ولی فاقد مرکز و مسجد و ساختمان می‌باشند. در برخی از مناطق (مثل منطقه آردن) گروه‌هایی از شیعیان فرانسوی الاصل وجود دارند که به صورت یک گروه خانوادگی و عقیدتی، اجتماعاتی دارند.
پیوند به بیرون
پانویس
منابع
- منبع اصلی: کتاب اطلس شیعه رسول جعفریان