آیه مواریثآیه ۱۱ نساء، درباره تعیین سهم الارث طبقه اول وارثان می باشد. ۱ - تعریفآیه ۱۱ سوره نساء که آیه اصلی در تشریع فرایض یا سهم الارث هر یک از بازماندگان متوفا است "آیه مواریث" یا "آیه میراث" یا "آیه ارث" نام گرفته است. ۲ - آیه مربوطه(یوصیکم الله فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین فان کن نساء فوق اثنتین فلهن ثلثا ما ترک وان کانت واحدة فلها النصف ولابویه لکل واحد منهما السدس مما ترک ان کان له ولد فان لم یکن له ولد وورثه ابواه فلامه الثلث فان کان له اخوة فلامه السدس من بعد وصیة یوصی بها او دین آبآؤکم وابناؤکم لا تدرون ایهم اقرب لکم نفعا فریضة من الله ان الله کان علیما حکیما)؛ "خداوند به شما درباره فرزندانتان سفارش می‌کند سهم پسر چون سهم دو دختر است و اگر (همه ورثه ) دختر (و) از دو تن بیشتر باشند سهم آنان دو سوم ماترک است و اگر (دختری که ارث می‌برد) یکی باشد نیمی از میراث از آن اوست و برای هر یک از پدر و مادر وی (متوفی) یک ششم از ماترک (مقرر شده) است این در صورتی است که (متوفی) فرزندی داشته باشد ولی اگر فرزندی نداشته باشد و (تنها) پدر و مادرش از او ارث برند برای مادرش یک سوم است (و بقیه را پدر می‌برد) و اگر او برادرانی داشته باشد مادرش یک ششم می‌برد (البته همه اینها) پس از انجام وصیتی است که او بدان سفارش کرده یا دینی (که باید استثنا شود) شما نمی‌دانید پدران و فرزندانتان کدام یک برای شما سودمندترند (این) فرضی است از جانب خدا زیرا خداوند دانای حکیم است". ۳ - تثبیت اصل ارثچون قانون ارث ریشه فطری در بشر دارد، به اشکال گوناگون میان ملت‌ها و اقوام گذشته و همچنین میان ملت‌های صاحب کتاب و شریعت مانند یهود و نصارا و نیز میان مشرکان عرب صدر اسلام وجود داشته است. قرآن کریم ضمن تایید اصل قانون ارث، شکل خاصی به این قانون داده، برای آن اسباب و شرایطی ذکر کرده است. ۴ - طبقات وارثان در اسلامطبقه اول: پدر، مادر و فرزندان؛ طبقه دوم: اجداد، جده‌ها، برادران، خواهران و فرزندان آنان؛ طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آن‌ها. ۵ - ارث زوجینگفتنی است که ارث زوجین، کنار هریک از طبقات سه گانه و در عرض آن‌ها جاری است، نه در طول آن‌ها، و نیز با هریک از این طبقات جمع می‌شود؛ اما ارث طبقات سه گانه، طولی است؛ یعنی با وجود یک نفر از وراث طبقه قبل، نوبت به ارث بردن طبقه بعدی نمی‌رسد. در آیه شریفه میراث، تنها ارث طبقه اول بیان شده است. [۳]
منصور، عبدالحمید یوسف، نیل الخیرات فی القراءات العشرة، ج۴، ص۲۰۷.
[۵]
زرقانی، محمد عبد العظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۹۶.
[۶]
خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، ص۳۳۶.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه مواریث». |