دختردختر دو معنا دارد یکی به معنای فرزند مونث است که در مقابل پسر می باشد و دیگری به معنای دوشیزه و باکره است فهرست مندرجات۲ - موارد کاربرد واژه دختر در ابواب فقه ۳ - احکام ۳.۱ - دختر از محارم نسبی است ۳.۲ - عدم وجوب قضای نماز و روزه والدین بر دختر ۳.۳ - عدم مالکیت انسان بر دختر خود ۳.۴ - استحباب نهادن نام فاطمه بر دختران ۳.۵ - استحباب ختنه دختر ۳.۶ - ازدواج با مادر دختر موجب حرمت ازدواج با ربیبه ۳.۷ - کراهت ازدواج با دختر قابله خود ۳.۸ - حضانت دختر تا هفت سالگی با مادر است ۳.۹ - دختر و مساله ارث ۴ - موارد کاربرد معنای دوم دختر در فقه ۵ - جواز و عدم جواز غسل دادن دختر بچه توسط نامحرم ۶ - ادرار دختر بچه شیر خوار ۷ - بلوغ دختر ۸ - نشانه های رشد دختر ۹ - بوسیدن دختر بچه شش ساله توسط نامحرم ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - معانی اصطلاحی دختردختر یعنی فرزند اناث، که مقابل پسر و انسان مؤنث که مقابل مذکر است یا دوشیزه و باکره. ۲ - موارد کاربرد واژه دختر در ابواب فقهاز دختر به معناى نخست در بابهاى صلات، جهاد، نکاح و ارث سخن گفته‌اند. و از دختر به معناى دوم در باب طهارت، حجر و نکاح سخن گفته‌اند. ۳ - احکام۳.۱ - دختر از محارم نسبى استدختر از محارم نسبی است. و ازدواج با او حرام است حتی اگر از زنا باشد، زیرا «ظاهراً بلکه قطعاً موضوع حرمت ازدواج اعم از سبب شرعی است پس سبب غیرشرعی را هم شامل می‌شود، بنابراین اگر با زنی زنا کند و پسر و دختری از او متولد شود ازدواج نمودن بین آن‌ها حرام است. و همچنین بین هر یک از آن‌ها و بین اولاد زانی و زانیه که با ازدواج صحیح یا با زنا با زن دیگری، پیدا شده‌اند. و همچنین زن زانیه و مادرش و مادر مرد زانی و خواهر آن‌ها بر پسر حرام می‌شوند و دختر بر مرد زانی و پدرش و اجداد و برادرها و عموهایش حرام می‌شود. [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۸۴، کتاب النکاح، فصل فی اسباب التحریم، القول فی النسب، مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳.۲ - عدم وجوب قضای نماز و روزه والدین بر دختربنابر قول مشهور، نماز و روزه قضاى پدر و مادر بر دختر واجب نیست، هرچند فرزند ارشد باشد و میت پسرى نداشته باشد. ۳.۳ - عدم مالکیت انسان بر دختر خودانسان مالک دختر خود نمى‌شود؛ از این رو، نمى‌تواند او را به بردگی بگیرد و به محض خریدن وى، به طور قهرى آزاد مى‌شود ۳.۴ - استحباب نهادن نام فاطمه بر دختراننهادن نام زنان صالح- با ترجیح نام «فاطمه» بر دیگر نامها- بر نوزاد دختر بر ولىّ او مستحب است ۳.۵ - استحباب ختنه دخترچنان که ختنه دختر بویژه در هفت سالگى بر ولی او مستحب مى‌باشد ۳.۶ - ازدواج با مادر دختر موجب حرمت ازدواج با ربیبهازدواج و آمیزش با زنى موجب حرام شدن دختر زن بر مرد مى‌شود امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: «اگر زنی را عقد نماید دختر آن زن هرچند پایین برود، بر او حرام می‌شود درصورتی‌که به مادر ولو در دُبُر او دخول نموده باشد. و اما اگر دخول به او ننموده باشد دختر آن زن عیناً بر او حرام نمی‌شود ولی جمعاً بر او حرام است؛ یعنی آن دختر مادامی‌که مادرش در حباله مرد است بر مرد حرام می‌باشد، پس اگر زن با موت یا طلاق یا غیر این‌ها از زوجیت خارج شود ازدواج آن مرد با آن دختر جایز است.» [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
پس تا زمانی که مادر در عقد مرد است محرمیت با دختر او هم باقی است حتی اگر دخول نشده باشد. امام خمینی در پاسخ به شخصی که از راه شرعی محرم شدن به زن پدر همسرش سؤال می‌نماید، می‌فرماید: می‌توانید با عقد کردن مادر او با زن پدر همسر محرم شوید و تا وقتی عقد باقی است با او محرم هستید؛ مگر اینکه دخول با مادر او محقّق شود که در این صورت بعد از مدت عقد هم محرمیت باقی است. [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۴۰، استفتائات، ج۹، ص۱۳۷، سؤال۱۰۳۸۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «در حرمت دختر زوجه، فرقی نیست بین اینکه در زمان زوجیت مادر، موجود باشد یا بعد از خروج زن از زوجیت، متولد شود؛ پس اگر زنی را عقد نماید و به او دخول نماید، سپس او را طلاق دهد و بعداً ازدواج نماید و از شوهر دوم دختری متولد شود، این دختر بر شوهر اول حرام است.» [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳.۷ - کراهت ازدواج با دختر قابله خودازدواج شخص با دختر قابله خود بنابر مشهور مکروه است. ۳.۸ - حضانت دختر تا هفت سالگى با مادر استبنابر مشهور، حضانت دختر تا هفت سالگی با مادر است و پدر حق جلوگیرى و مخالفت ندارد ۳.۹ - دختر و مساله ارثدختر از طبقه اوّل ارث به شمار مى‌رود و سهم او نصف سهم پسر است؛ البته اگر میت در طبقه اوّل وارثى جز دختر نداشته باشد، تمامى ارث به او مى‌رسد ۴ - موارد کاربرد معنای دوم دختر در فقهاز دختر به معناى دوم در باب طهارت، حجر و نکاح سخن گفته‌اند. ۵ - جواز و عدم جواز غسل دادن دختر بچه توسط نامحرمبنابر قول مشهور، مرد نامحرم مى‌تواند بدن دختر بچه مرده‌اى را که بیش از سه سال ندارد، بدون لباس غسل دهد. [۱۷]
مصباح الهدى، ج ۵،ص ۴۳۹- ۴۴۱
برخى قدما جواز آن را مقید به عدم وجود هم جنس و برخى دیگر به عدم وجود محرم کرده‌اند. [۱۹]
المقنعة،ص ۸۹.
برخى قدما غسل دادن دختر بچه کمتر از پنج سال را نیز جایز دانسته‌اند. [۲۰]
المقنع،ص ۶۲.
برخى معاصران گفته‌اند: مرد مى‌تواند دختر بچه غیر ممیز را غسل دهد. [۲۱]
توضیح المسائل مراجع، ج۱،ص ۳۲۰ م ۵۶۰.
۶ - ادرار دختر بچه شیر خوارادرار دختر بچه شیرخوار بنابر مشهور در صورت ملاقات با لباس، همچون ادرار انسان بالغ باید آب کشیده شود و غساله آن با فشردن خارج گردد؛ برخلاف ادرار پسر بچه شیرخوار که صرف آب ریختن روى آن کفایت مى‌کند و نیازى به فشردن و اخراج غساله ندارد. ۷ - بلوغ دختربنابر قول مشهور، دختر وقتى نه سال قمرى‌اش تمام شد بالغ مى‌گردد، مگر آنکه دیگر نشانه‌هاى بلوغ، از قبیل روییدن موى درشت بر شرمگاه، قبل از آن تحقق یافته باشد ۸ - نشانه های رشد دخترحفظ مال از تبذیر و اسراف و روى آوردن به کارهایى از قبیل بافندگی و تولید و غیر آن از فعالیتهاى مناسب زنان، از نشانه‌هاى رشد دختر است. از دیگر راههاى ثبوت رشد وى، شهادت دو مرد عادل یا چهار زن عادل و یا یک مرد و دو زن عادل است ۹ - بوسیدن دختر بچه شش ساله توسط نامحرمبوسیدن دختر بچه شش ساله و نشاندن او بر دامن توسط نامحرم، بدون شهوت مکروه است. [۲۸]
مبانى العروة (النکاح)، ج۱،ص ۹۰- ۹۳.
برخى معاصران احتیاط واجب را در ترک آن دانسته‌اند. [۲۹]
هدایة العباد (گلپایگانى)، ج۲،ص ۳۰۸. .
[۳۰]
وسیلة النجاة،ص ۶۹۹.
۱۰ - پانویس۱۱ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص ۵۸۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |