اسبتاریهاِسْبِتاریّه، عنوانی که در منابع اسلامی بر فرقه‌ای دینی - نظامی از صلیبیان موسوم به مهمان نوازان در دوران جنگهای صلیبی اطلاق می‌شد. فهرست مندرجات۲ - سال تأسیس فرقه اِسْبِتاریّه ۳ - اسبتاریه در طول تاریخ ۴ - در تاریخ تاریخ۴۴۰قمری ۴.۱ - نحوه تأسیس ۴.۲ - ورود به امور نظامیگری ۴.۳ - نقش اساسی در جنگهای صلیبی ۴.۴ - امتیاز دهی پاپ به اسبتاریه ۴.۵ - اتکاء فرمانروایان صلیبی به اسبتاریه ۴.۶ - قدرت اسبتاریه در قلمرو صلیبیان ۴.۷ - انعقاد معاهدات مستقل با دولتها ۴.۸ - دخالت در عزل و نصبها ۴.۹ - ظهور فرقه‌های دینی - نظامی جدید ۴.۱۰ - فعالیت فرقه اسبتاریه در منابع مختلف ۵ - در تاریخ۵۵۲قمری ۵.۱ - فعالیت اسبتاریه از نگاه ابن قلانسی ۶ - در تاریخ ۵۳۱قمری ۶.۱ - واگذاری دژهای مهم به اسبتاریه ۷ - در تاریخ ۵۳۶ قمری ۷.۱ - واگذاری دژ حصن الاکراد به اسبتاریه ۷.۲ - شرکت مستقیم در حملات صلیبیان به قلمرو مسلمانان ۸ - در تاریخ ۵۴۸ قمری ۸.۱ - هجوم به عسقلان ۹ - در تاریخ ۵۵۲ قمری ۹.۱ - واگذاری شهر تبنین به اسبتاریه ۱۰ - در تاریخ ۵۵۳ قمری ۱۰.۱ - علت پیروزی لشگر مصر ۱۱ - در تاریخ ۵۵۵ قمری ۱۱.۱ - تأثیر پیروزی نورالدین زنگی بر صلیبیان بر اسبتاریه ۱۲ - در تاریخ ۵۵۸ قمری ۱۲.۱ - واگذاری دژهای مهم توسط امیر انطاکیه به اسبتاریه ۱۳ - در تاریخ ۵۵۹ قمری ۱۳.۱ - لشکر کشی بر ضد ضد اسدالدین شیرکوه ایوبی ۱۴ - در تاریخ ۵۶۳ قمری ۱۴.۱ - تلاش برای تسلط به مصر ۱۴.۲ - خسارت دیدن اسبتاریه در حمله به مصر ۱۵ - در تاریخ ۵۶۵ قمری ۱۵.۱ - واگذاری قلعه مهم عکا و شهر عرقه به اسبتاریه ۱۶ - در تاریخ ۵۶۹ قمری ۱۶.۱ - به قدرت رسیدن رمون، کنت ۱۶.۲ - اختلاف بر سر جانشینی بالدوین ۱۶.۳ - سستی در لشگر کشی به مسلمانان ۱۶.۴ - علت سستی ۱۷ - در تاریخ ۵۷۵ قمری ۱۷.۱ - شکست سنگین صلیبیان ۱۸ - در تاریخ ۵۷۵ قمری ۱۸.۱ - اقدامات صلاح الدین قبل از جنگ ۱۸.۲ - تسلط دوباره اسبتاریه بر عکا ۱۸.۳ - اثرات جنگ حطین ۱۸.۴ - رفتار صلاح الدین با اسرای اسبتاریه ۱۸.۵ - حمله صلاح الدین به طبریه ۱۹ - تبدیل مقر اسبتاریه به مدرسه ۱۹.۱ - تسخیر دژ حصن کوکب ۱۹.۲ - دژکوکب دارالکفر اسبتاریه ۲۰ - اسبتاریه در دوران حکومت صلاح الدین ۲۰.۱ - عدم فرمانبرداری کامل از فرمانروایان مسیحی ۲۱ - در تاریخ ۵۹۳ هجری قمری ۲۱.۱ - دخالت در انتخاب جانشین هانری دُ شامپیون ۲۱.۲ - رقابت با سایر فرقه های صلیبی ۲۲ - در تاریخ ۶۰۱ هجری قمری ۲۲.۱ - عدم پایبندی به صلح ۲۳ - در تاریخ ۶۲۷ هجری قمری ۲۳.۱ - برقراری دوباره صلح با امیر ایوبی مصر ۲۳.۲ - خدمات اسبتاریه به پادشاه ارمنستان ۲۳.۳ - روبط دوستانه اسماعیلیان شام با اسبتاریه ۲۴ - در تاریخ ۶۲۵ هجری قمری ۲۴.۱ - حمله به قلمرو مسلمانان ۲۵ - در تاریخ ۶۳۱ هجری قمری ۲۵.۱ - تشتت بین صلیبیان ۲۶ - در تاریخ ۶۳۷ هجری قمری ۲۶.۱ - مخالفت با صلح میان صلیبیان و دمشق ۲۷ - در تاریخ ۶۴۷ هجری قمری ۲۷.۱ - جنگ میان مصریان و صلیبیان ۲۷.۲ - شکست سنگین اسبتاریه ۲۷.۳ - دسته بندی داخلی میان صلیبیان ۲۸ - در تاریخ ۶۵۴ - ۶۵۶ هجری قمری ۲۹ - روابط اسبتاریه با مسلمانان در عصر ممالیک ۲۹.۱ - عدم کشمکش جدی میان مسلمانان و صلیبیان ۳۰ - در تاریخ ۶۵۸ هجری قمری ۳۰.۱ - جنگ سخت میان بیبرس و اسبتاریه ۳۰.۲ - نبرد بیبرس با مغولان ۳۰.۳ - صلح سیاسی با صلیبیان ۳۱ - در تاریخ ۶۶۴ هجری قمری ۳۱.۱ - جنگ بیبرس با صلیبیان ۳۱.۲ - قتل عل عام اسبتاریه ۳۲ - در تاریخ ۶۶۵ هجری قمری ۳۲.۱ - حمله صلیبیان به طبریه ۳۲.۲ - شکست صلیبیان ۳۲.۳ - صلح میان بیبرس و اسبتاریه حصن‌الاکراد ۳۳ - در تاریخ ۶۶۹ هجری قمری ۳۳.۱ - اخراج اسبتاریه از القرین ۳۳.۲ - درخواست صلح از بیبرس ۳۳.۳ - شروط بیبرس برای صلح ۳۳.۴ - تصرف حصن الاکراد ۳۳.۵ - روایت قلبشندی از صلح اسبتاریه ۳۳.۶ - مفاد صلح ۳۴ - ایجاد اتحاد بین مصر و شام ۳۴.۱ - تصرف دژهای دیگر صلیبیان ۳۵ - در تاریخ عصر سلطان قلاوون ۳۵.۱ - معاهده صلح بین سلطان قلاوون و اسبتاریه ۳۶ - در تاریخ ۶۸۴ هجری قمری ۳۶.۱ - تصرف دژهای مَرَقیّه و بلنیاس ۳۶.۲ - وفات سلطان قلاوون ۳۷ - در تاریخ ۶۹۰ هجری قمری ۳۷.۱ - تسخیر عکا ۳۷.۲ - تصرف شهر های مهم دیگر ۳۷.۳ - کوچ اجباری اسبتاریه به قبرس ۳۷.۴ - مقر فرماندهب اسبتاریه ۳۷.۵ - خاتمه جنگ صلیبی ۳۷.۶ - شهسواران رودس ۳۷.۷ - هجوم به سواحل مصر و شام ۳۸ - در تاریخ ۷۷۶ هجری قمری ۳۸.۱ - تصرف ازمیر ۳۹ - در تاریخ ۸۱۸ هجری قمری ۳۹.۱ - باز پس گیری ازمیر ۳۹.۲ - مقر جدید فرماندهی اسبتاریه ۴۰ - در تاریخ ۸۴۶ هجری قمری ۴۰.۱ - جنگ سیف‌الدین خوشقدم ناوگانی با اسبتاریه ۴۱ - در تاریخ ۸۴۸ هجری قمری ۴۱.۱ - جنگ دوباره اظاهر با اسبتاریه ۴۲ - در تاریخ ۸۴۶ هجری قمری ۴۲.۱ - هجوم عثمانیان به رودس ۴۳ - در تاریخ ۹۲۹ هجری قمری ۴۳.۱ - تصرف رودس توسط سلطان سلیم ۴۳.۲ - مالت مقر جدید اسبتاریه ۴۴ - فهرست منابع ۴۵ - پانویس ۴۶ - منبع ۱ - مفهوم کلمه اِسْبِتاریّهاین کلمه معرب و مأخوذ از واژه لاتین «هُسپیتالیس۴» است و به شکلهای تحریف و تصحیف شده دیگری چون استباریه، استبالیه و همچنین ترکیب بیت الاسبتار و اخوة الاسبتاریه نیز در این منابع آمده است. ۲ - سال تأسیس فرقه اِسْبِتاریّهاین فرقه در نیمه‌های سده ۵ق/۱۱م چند سالی پیش از آغاز جنگهای صلیبی بن یان نهاده شد. ۳ - اسبتاریه در طول تاریخ۴ - در تاریخ تاریخ۴۴۰قمری۴.۱ - نحوه تأسیسگفتهاند که در ۴۴۰ق/۱۰۴۸م یا ۴۶۳ق/۱۰۷۰م گروهی از بازرگانان آمالفی - بندری در خلیج سالرنو ، تابع ناپل - برای یاری به زائران مسیحی بیت المقدس و پرستاری از بیماران آنها، دیر و مهمان سرایی در آنجا با اجازه حاکم آن دیار یا خلیفه فاطمی، ساختند که کارگزاران آن راهبان فرقه بن دیکتی فلسطین بودند و نام یحیی تعمید دهنده، و به روایتی یوحنا قدیس مشهور اسکندریه در سده ۷م را بر گروه‌خود نهادند. [۱]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۱۸۰، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۲]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۳، موسوعه خاص، ج ۲.
[۳]
عروسی مطوی، محمد، الحروب الصلیبیة، ج۱، ص۷۰، تونس، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
آنگاه که صلیبیان به فلسطین هجوم آوردند، رئیس این گروه راهبی به نام ژرار بود که حاکم مسلمان بیت‌المقدس او را بیرون رانده بود و صلیبیان به یاری او توانستند شهر را تصرف کنند. از این رو، ژرار از سران صلیبی موقوفاتی برای این سازمان گرفت و از اطاعت فرقه بندیکت خارج شد و با تجدید تشکیلات به فرقه مستقلی تبدیل گردید. [۴]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۱۸۰، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۵]
بستانی، دائرة المعارف، ج۱۱، ص۱۴۰- ۱۴۱.
شاید به همین سبب بعضی از نویسندگان، تأسیس واقعی این فرقه را مقارن تصرف بیت المقدس به دست صلیبیان می‌دانند . [۶]
زیاده، MM X سلاطین مملوک، ج۱، ص۶۸، ۱۲۹۱-۱۵۱۷ N، همانجا، ۱۹۷۵، جلد III؛
۴.۲ - ورود به امور نظامیگریاین فرقه که در اوایل جنگهای صلیبی به مداوا و تیمار مجروحان مسیحی می‌پرداخت، به سرعت به امور نظامیگری داخل شد و رمون دوپوی جانشین ژرار، حفظ امنیت راههای قلمرو صلیبیان و آماده نگاهداشتن نیرویی دائم از شهسواران منتخب افراطی و زهدگرای مسیحی برای جنگ با مسلمانان را نیز به اهداف فرقه افزود. ۴.۳ - نقش اساسی در جنگهای صلیبیاز این پس اینان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پر نفوذترین سازمانهای دینی - نظامی مسیحی یا رهبانیت نظامی با عنوان شهسواران مهمان‌نواز نقش مهمی در دوران دراز مدت جنگهای صلیبی در سیاست داخلی و خارجی امیرنشینهای فرنگی ومملکت لاتینی فلسطین بازی کردند. ۴.۴ - امتیاز دهی پاپ به اسبتاریهپاپ و روحانیان و فرماندهان برجسته صلیبی نیز برای اینان که مردانی جنگجو و جانباز در اختیار آنان می‌گذاشتند، اهمیتی ویژه قائل بودند و امتیازاتی خاص به آنها می‌دادند؛ چنانکه بیشتر روحانیان مسیحی مملکت لاتینی عُشر درآمد خود را وقف این سازمان کرده بودند و امرا و فرمانروایان صلیبی نیز اموال، املاک و اقطاعات بسیار بدان‌ها می‌دادند [۷]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴، موسوعه خاص، ج ۲.
[۸]
یوسف، جوزف نسیم، العرب و الروم و اللاتین فی الحرب الصلیبیة الاولی، ج۱، ص۶۹، اسکندریه، ۱۹۸۹م.
[۹]
عروسی مطوی، محمد، الحروب الصلیبیة، ج۱، ص۷۰-۷۱، تونس، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
[۱۰]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۱۸۰-۱۸۱، تهران، ۱۳۶۰ش.
.۴.۵ - اتکاء فرمانروایان صلیبی به اسبتاریهدر این عصر، خاصه در فواصل جنگ‌ها که زائران جنگجو و جنگجویان موقت به سرزمینهای خود باز می‌گشتند، فرمانروایان صلیبی برای حفظ شهر‌ها و دژهای خود در شام بیشتر به اسبتاریه متکی بودند که به سبب داشتن تشکیلات سازمان یافته نظامی و دشمنی عمیق با مسلمانان، به مثابه لشکری سخت کوش و آماده نبرد کار می‌کردند. [۱۱]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، ص۵۴ لندن، ۱۹۷۳
[۱۲]
عروسی مطوی، محمد، الحروب الصلیبیة، تونس، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
۴.۶ - قدرت اسبتاریه در قلمرو صلیبیانبا اینهمه، شهسواران اسبتاریه در عصر اوج قدرت و نفوذ خود که با ضعف مملکت لاتینی قدس مقارن بود، همچون دولتی مستقل در درون قلمرو صلیبیان به حیات خود ادامه می‌دادند. ۴.۷ - انعقاد معاهدات مستقل با دولتهانیروی ثابت نظامی، ثروت و وسعت اقطاعات و املاک سران آن، [۱۳]
یوسف، جوزف نسیم، العرب و الروم و اللاتین فی الحرب الصلیبیة الاولی، ج۱، ص۹۰ -۹۱، اسکندریه، ۱۹۸۹م.
موجب می‌شد تا در بسیاری از اوقات که منافع این فرقه با اهداف و منافع سیاسی دولت لاتینی تعارض می‌یافت، به رغم آنها سیاست متضادی با امرا و دولتهای مسلمان در پیش گیرند و معاهدات مستقلی منعقد کنند.۴.۸ - دخالت در عزل و نصبهانفوذ آنان در این دوران تا بدانجا بود که گاه در عزل و نصب شاه قدس نیز مداخله مستقیم داشتند و در برابر سلطه عالی کلیسا و شخص پاپ نیز گاه سر فرود نمی‌آوردند. ۴.۹ - ظهور فرقه‌های دینی - نظامی جدیددر این عصر فرقه‌های دینی - نظامی دیگری هم به سرعت نیرومند می‌شدند و دشمنی و رقابتی که از این راه میان اسبتاریه و فرقه‌های دیگر و هسته‌های اصلی جنگجویان صلیبی ایجاد می‌شد، گاه منافع بسیاری برای مسلمانان در هجوم به فرنگان و عقب راندن ایشان داشت. [۱۴]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۴، موسوعه خاص، ج ۲.
۴.۱۰ - فعالیت فرقه اسبتاریه در منابع مختلفدرباره فعالیت این فرقه، اطلاعات بسیاری از انبوه منابع اسلامی و مسیحی معاصر جنگهای صلیبی و پس از آن می‌توان به دست آورد. افزون بر آن، کتاب‌ها و مقالات ویژه‌ای از نویسندگان معاصر درباره جنگهای صلیبی و اسبتاریه منتشر شده است که گاه حاوی اشاراتی به فعالیت اینان پس از جنگهای صلیبی نیز هست؛ اما بعضی از این آثار از نگاه و تحلیلی بیطرفانه بر این موضوع تهی است، گرچه نمی‌توان منکر شد که بعضی از نویسندگان و محققان معاصر آثار جامع و معتبری در این باب فراهم آورده‌اند. ۵ - در تاریخ۵۵۲قمری۵.۱ - فعالیت اسبتاریه از نگاه ابن قلانسیاز میان مورخان اسلامی، ظاهراً ابن قلانسی نخستین کسی است که از اسبتاریه به عنوان گروهی از جنگجویان صلیبی در نبرد سال ۵۵۲ق/ ۱۱۵۷م نزدیک بانیاس یاد کرده است. در این سال مسلمانان، پس از آنکه فرنگان در حمص و حماه به خرابی و کشتار دست زدند، گروهی از اسبتاریه و سواران معبد (داویه) را که به تقویت پادگان صلیبی بانیاس می‌رفتند، در اطراف آن دیار درهم شکستند. [۱۵]
ابن قلانسی، حمزه، ذیل تاریخ دمشق، به کوشش آمدرز، ج۱، ص ۳۳۸- ۳۳۹، بیروت، ۱۹۰۸م.
۶ - در تاریخ ۵۳۱قمری۶.۱ - واگذاری دژهای مهم به اسبتاریهاز آن سوی فرمانروایان صلیبی برای محافظت از راههای مهم قلمرو خود، دژهای مهمی را به اسبتاریه دادند. چنانکه فولک فرمانروای صلیبی قدس در ۵۳۱ق/۱۱۳۷م قلعه بیت جبرین را که بر سر راه الخلیل و عسقلان قرار داشت، برای حراست از راه یافا - قدس به ایشان واگذاشت و اسبتاریه با تقویت این دژ راه اصلی از ساحل مدیترانه تا پایتخت مملکت لاتینی را برای صلیبیان امن گردانیدند. [۱۶]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، ص۱۵۹ لندن، ۱۹۷۳
[۱۷]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ص۱۸، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۱۸]
بستانی، دائرة المعارف، ج۱۱، ص۱۴۲.
۷ - در تاریخ ۵۳۶ قمری۷.۱ - واگذاری دژ حصن الاکراد به اسبتاریهدر ۵۳۶ق/۱۱۴۲م نیز رمون، کنت طرابلس قلعه بسیار مهم و استوار حصن الاکراد یا قلعة الحصن را که از بزرگ‌ترین مراکز صلیبیان در سواحل شمالی مملکت لاتینی بود، به اسبتاریه واگذاشت. [۱۹]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۷۶- ۷۸، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۲۰]
بستانی، دائرة المعارف، ج۱۱، ص۱۴۲- ۱۴۳.
۷.۲ - شرکت مستقیم در حملات صلیبیان به قلمرو مسلمانانبدین گونه اسبتاریه نیرومند شدند و در حملات صلیبیان به قلمرو مسلمانان مستقیماً شرکت جستند؛ ۸ - در تاریخ ۵۴۸ قمری۸.۱ - هجوم به عسقلانچنانکه در ۵۴۸ق/ ۱۱۵۳م همراه بالدوین سوم فرمانروای قدس به عسقلان هجوم بردند [۲۱]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۷، موسوعه خاص، ج ۲.
[۲۲]
ابن کثیر، البدایة، ج۱۲، ص۲۴۸.
۹ - در تاریخ ۵۵۲ قمری۹.۱ - واگذاری شهر تبنین به اسبتاریهو در ۵۵۲ق پس از آنکه همفری صاحب تبنین نیمی از شهر تبنین را به اسبتاریه داد، اینان در کوششهای آموری (آمالریک) اول برای تسخیر مصر سهیم شدند و تعهد کردند که اگر او پس از تسخیر مصر امتیازات ویژه‌ای برای آنان در نظر گیرد، کمک نظامی بزرگی به او خواهند داد [۲۳]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، ص۱۶۰ لندن، ۱۹۷۳
۱۰ - در تاریخ ۵۵۳ قمری۱۰.۱ - علت پیروزی لشگر مصرشاید پیروزی لشکر مصر در ۵۵۳ق/۱۱۵۸م در عسقلان بر صلیبیان در پی همین اتحاد و هجوم به مصر بود. ۱۱ - در تاریخ ۵۵۵ قمری۱۱.۱ - تأثیر پیروزی نورالدین زنگی بر صلیبیان بر اسبتاریهمدافعات و حمله‌های فیروزمند نورالدین زنگی بر صلیبیان، اسبتاریه را در مخاطره بسیار قرار داد و بدین سبب از ۵۵۵ق/۱۱۶۰م به تجدید بنا و تقویت دژهای خود خاصه حصن الاکراد پرداختند [۲۵]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۲۱، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۱۲ - در تاریخ ۵۵۸ قمری۱۲.۱ - واگذاری دژهای مهم توسط امیر انطاکیه به اسبتاریهو با آنکه یک‌بار در ۵۵۸ق از آنجا بیرون آمده، نورالدین را به‌تنگنا افکندند، ولی پیروزیهای نورالدین سبب شد که تا بوهِمُند امیر انطاکیه و شماری از امرای دیگر صلیبی بسیاری از دژهای قلمرو خود را به اسبتاریه دادند تا از آنان دفاع کنند [۲۷]
بستانی، دائرة المعارف، ج۱۱، ص۱۴۳-۱۴۴.
۱۳ - در تاریخ ۵۵۹ قمری۱۳.۱ - لشکر کشی بر ضد ضد اسدالدین شیرکوه ایوبیچه اینان از دیگر جنگجویان صلیبی در جنگ با مسلمانان پایداری بیشتری نشان می‌دادند، چنانکه وقتی آموری شاه قدس در ۵۵۹م به دعوت شاور وزیر مصر بر ضد اسدالدین شیرکوه ایوبی بدان دیار لشکر کشید و کاری از پیش نبرد و به صلح گردن نهاد، اسبتاریه که طمع در تسخیر فَرما بسته بودند، این صلح را تقبیح کردند و آموری را به تجدید لشکرکشی برانگیختند. [۲۸]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۸۷، موسوعه خاص، ج ۲.
۱۴ - در تاریخ ۵۶۳ قمری۱۴.۱ - تلاش برای تسلط به مصرچند سال بعد نیز که صلیبیان به کوششهای جدیدی برای تسلط بر مصر دست زدند و در ۵۶۳ق/۱۱۶۸م توانستند به طور مستقیم در قاهره نفوذ کنند، اسبتاریه نقش مهمی در این حوادث داشتند. ۱۴.۲ - خسارت دیدن اسبتاریه در حمله به مصربا کوشش‌ها و تشویق ژیلبر داسایی پیشوای آنان، آموری به رغم میل باطنی خود به مصر حمله کرد و اسبتاریه خسارات سنگینی در این نبرد متحمل شدند. [۳۱]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۴۴۵-۴۴۷، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۳۲]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۴۴۹، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۳۳]
ابن اثیر، الکامل، ج۱۱، ص۳۳۵-۳۳۶.
۱۵ - در تاریخ ۵۶۵ قمری۱۵.۱ - واگذاری قلعه مهم عکا و شهر عرقه به اسبتاریهدر همین سال‌ها بود که اسبتاریه بسیاری از دژهای اطراف قلمرو فرنگان را در اختیار داشتند [۳۴]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۹، موسوعه خاص، ج ۲.
و در ۵۶۵ق هم آموری قلعه مهم عکا و شهر عرقه را به آنان داد. [۳۵]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۴۵۳، تهران، ۱۳۶۰ش.
۱۶ - در تاریخ ۵۶۹ قمری۱۶.۱ - به قدرت رسیدن رمون، کنتپس از مرگ آموری در ۵۶۹ق/۱۱۷۴م، رمون، کنت طرابلس و پیشوای اسبتاریه نایب السلطنة بالدوین چهارم شد. ۱۶.۲ - اختلاف بر سر جانشینی بالدوینبالدوین که کودکی بیمار بود، اندکی بعد درگذشت و میان سران صلیبی بر سر جانشینی او اختلاف افتاد. در این ایام حصن کوکب در جنوب دریاچه طبریه نیز از مراکز استقرار اسبتاریه بود و بدین سبب اینان در دفاع از مرکز مملکت لاتینی نقش مهمی داشتند. [۳۶]
مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، ج۱، ص۳۷۸، موسوعه خاص، ج ۲.
[۳۷]
مصطفی، شاکر، ج۱، ص۳۷۹، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، موسوعه خاص، ج ۲.
۱۶.۳ - سستی در لشگر کشی به مسلمانانچون کنت رمون بر مسند فرمانروایی قدس نشست، اسبتاریه بیش از پیش نیرومند شدند و دژهای بیشتری به دست آوردند؛ اما چنین می‌نماید که روحیه جنگجویی و دشمنی شدید با مسلمانان به تدریج در آنها سستی می‌گرفت و طرفدار سازش و پرهیز از لشکرکشیهای پرخطر بودند. [۳۸]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۴۷۲، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۳۹]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۶۴، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۴۰]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۷۲، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۱۶.۴ - علت سستیدر واقع علت این سستی را باید در ظهور قدرتی تازه نفس از مسلمانان، یعنی ایوبیان و شخص صلاح الدین دانست که پیروزیهای برق آسا و متوالی او فرمانروایان صلیبی را در بیمی عظیم فرو برده بود. ۱۷ - در تاریخ ۵۷۵ قمری۱۷.۱ - شکست سنگین صلیبیانچنانکه در ۵۷۵ق/۱۱۷۹م در جنگ مرج عیون صلیبیان را به سختی شکست داد و گروهی از جمله فرمانده اسبتاریه را اسیر کرد. [۴۱]
ابوشامه، عبدالرحمان، عیون الروضتین، ج۲، ص۵۶ -۵۷، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م.
[۴۲]
ابن کثیر، البدایة، ج۱۲، ص۳۲۳.
۱۷ - در تاریخ ۵۷۵ قمری۱۸.۱ - اقدامات صلاح الدین قبل از جنگپیش از جنگ حِطّین در ۵۸۳ق/۱۱۸۷م صلاح‌الدین پسر خود الافضل را به تسخیر عکا مأمور کرد. لشکر الافضل به فرماندهی مظفرالدین کوکبوری سپاه فرنگان و اسبتاریه را درهم شکست و فرمانده اسبتاریه که از شهسواران نامدار صلیبی بود، به قتل رسید. [۴۴]
ابوشامه، عبدالرحمان، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴، عیون الروضتین، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م.
۱۸.۲ - تسلط دوباره اسبتاریه بر عکااما گویا اسبتاریه دوباره عکا را گرفتند؛ زیرا آورده‌اند که وقتی ریچارد شیردل وارد فلسطین شد، به عکا رفت و در آنجا مستقر شد . ۱۸.۳ - اثرات جنگ حطینجنگ بزرگ حِطّین که به پیروزی صلاح‌الدین و تسخیر قدس انجامید، پایه‌های قدرت او را سخت استوار کرد. ۱۸.۴ - رفتار صلاح الدین با اسرای اسبتاریهدر این جنگ جمع کثیری از جنگجویان و سران مشهور صلیبی از جمله فرمانده اسبتاریه کشته شدند و با آنکه صلاح الدین بسیاری از اسیران را بخشید، ولی دستور داد بقیه اسبتاریه را به سبب دشمنی بسیار با مسلمانان و ضربات مهلکی که بر آنان می‌زدند، به قتل آورند. [۴۵]
عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، ج۱، ص۸۰-۸۳، به کوشش محمد محمود صبح، قاهره، دارالقومیة للطباعة و النشر.
[۴۶]
ابن شداد، یوسف، النوادر السلطانیة، ج۱، ص۷۷، به کوشش جمال شیال، قاهره، ۱۹۶۴م.
[۴۷]
ابوشامه، عبدالرحمان، عیون الروضتین، ج۲، ص۱۳۳- ۱۳۸، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م.
[۴۸]
مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۹۳، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۴۹]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۲، ص۵۳۱ -۵۳۷، تهران، ۱۳۶۰ش.
گفته‌اند که صلاح‌الدین هرگاه بر اسبتاریه دست می‌یافت، ایشان را باقی نمی‌گذاشت. [۵۰]
ابن خلدون، العبر، ج۵، ص۶۹۰ -۶۹۱.
۱۸.۵ - حمله صلاح الدین به طبریهوی پس از حطین، به طبریه تاخت و آنجا را گرفت و فرمان قتل اسرای اسبتاریه را صادر کرد و نایب خود در دمشق را نیز گفت که بر اسبتاریه ابقا نکند. [۵۱]
عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، ج۱، ص۸۶، به کوشش محمد محمود صبح، قاهره، دارالقومیة للطباعة و النشر.
۱۹ - تبدیل مقر اسبتاریه به مدرسهاو همچنین مقر اسبتاریه در قدس را به مدرسه تبدیل کرد. ۱۹.۱ - تسخیر دژ حصن کوکبدر این ایام حصن کوکب مقر اصلی اسبتاریه و انبار سلاح و ذخایر ایشان بود و از نظر نظامی چندان اهمیت داشت که فتح آنجا کلید تسخیر بسیاری از مناطق صلیبیان به شمار می‌رفت. صلاح الدین که پس از حطین به تسخیر شماری از دژهای مهم صلیبی پرداخته بود، سیف‌الدین محمود قایماز نجمی را به تصرف دژ کوکب فرستاد و اسبتاریه را از آنجا بیرون راند. ۱۹.۲ - دژکوکب دارالکفر اسبتاریهصلاحالدین در نامه‌ای که به برادرش در یمن نوشت، دژ کوکب را مرکز و دارالکفر اسبتاریه خواند. [۵۴]
ابوشامه، عبدالرحمان، عیون الروضتین، ج۲، ص۱۹۷، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م.
[۵۵]
ابوشامه، عبدالرحمان، عیون الروضتین، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م.
۲۰ - اسبتاریه در دوران حکومت صلاح الدیناز این رو اسبتاریه به‌رغم قدرت و سطوت، در این عصر نمودی نداشتند و بیشتر در دسته بن دیهای خود صلیبیان شرکت می‌جستند. ۲۰.۱ - عدم فرمانبرداری کامل از فرمانروایان مسیحیاینان در واقع هیچ گاه به طور کامل مطیع فرمانروایان و رؤسای مسیحی نبودند و بیشتر هم پیمان به شمار می‌رفتند، نه تابع آنان [۵۸]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، ص۱۶۹-۱۷۰ لندن، ۱۹۷۳
از این رو، وقتی بوهمند انطاکیه را تسخیر کرد، اسبتاریه که طرفدار رمون روپن، مدعی سلطنت قدس، بودند، ارگ انطاکیه را گرفته، به او ندادند و حتی نایب السلطنه قدس را به دست اسماعیلیه ترور کردند. [۵۹]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۳، ص۹۶، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۶۰]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۳، ص۲۰۵-۲۰۶، تهران، ۱۳۶۰ش.
۲۱ - در تاریخ ۵۹۳ هجری قمری۲۱.۱ - دخالت در انتخاب جانشین هانری دُ شامپیوندر ۵۹۳ق/۱۱۹۷م نیز در قضیه انتخاب جانشین هانری دُ شامپیون مداخله کردند و جانب کسی را گرفتند که ثروت بیشتری داشت [۶۱]
هاردویک، NN، X ایالات صلیبی، ۱۱۹۲-۱۲۴۳ نفر، تاریخ جنگ های صلیبی، اد K M Setton، ج۱، ص۵۲۹-۵۳۰، لندن، سال ۱۹۶۹، جلد II.
از همین روست که آنها را به اسماعیلیه شام مانند کرده‌اند که جز نفع خود نمی‌طلبیدند.۲۱.۲ - رقابت با سایر فرقه های صلیبیاینان در این روزگار بیشتر با سایر فرقه‌های صلیبی در رقابت و نزاع بودند [۶۲]
هاردویک، NN، X ایالات صلیبی، ۱۱۹۲-۱۲۴۳ نفر، تاریخ جنگ های صلیبی، اد K M Setton، ج۱، ص۵۳۴، لندن، سال ۱۹۶۹، جلد II.
[۶۴]
حتی، فیلیپ، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ترجمه کمال یازجی، ج۲، ص۲۴۳، بیروت، ۱۹۸۲م.
و ترجیح می‌دادند که با مسلمانان صلح کنند.==در تاریخ ۵۹۹ هجری قمری=====درخواست صلح با مسلمانان=== چنانکه در ۵۹۹ق فرقه سواران معبد را واداشتندکه میان آنها و الملک المنصور برای صلح وساطت کنند [۶۶]
ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، ج۳، ص۱۴۶-۱۴۷، به کوشش جمال‌الدین شیال، قاهره، ۱۹۵۳م.
و پس از آنکه الملک المنصور اسبتاریه حصن الاکراد و مرقب را در هم شکست، آنها صلح خواستند [۶۷]
ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، ج۳، ص۱۴۸- ۱۴۹، به کوشش جمال‌الدین شیال، قاهره، ۱۹۵۳م.
[۶۸]
ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، ج۳، ص۱۵۲، به کوشش جمال‌الدین شیال، قاهره، ۱۹۵۳م.
۲۲ - در تاریخ ۶۰۱ هجری قمری۲۲.۱ - عدم پایبندی به صلحو گویا باز کار به صلح انجامید، زیرا گفته‌اند که در ۶۰۱ق/۱۲۰۵م اسبتاریه صلح را شکستند و حماه را به باد غارت دادند [۶۹]
مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۱۶۴، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۶م.
و الملک الظاهر ایوبی سلطان حلب نیز به قلعه مرقب هجوم آورد. [۷۰]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۷۲، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۲۳ - در تاریخ ۶۲۷ هجری قمری۲۳.۱ - برقراری دوباره صلح با امیر ایوبی مصربا اینهمه، در ۶۲۷ق/۱۲۳۰م نیز میان صلاح الدین شیرکوه ، امیر ایوبی مصر با فرنگان صلح شد و سیمون فرستاده اسبتاریه مأمور ابلاغ این خبر به اشرف ایوبی گردید و ۳ سال بعد نیز همو واسطه صلح میان سواران معبد و الملک العزیز سلطان حلب بود. [۷۱]
ابن نظیف، محمد، التاریخ المنصوری، ج۱، ص۲۰۳، به کوشش ابوالعید دودو، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۷۲]
ابن نظیف، محمد، ج۱، ص۲۶۱، التاریخ المنصوری، به کوشش ابوالعید دودو، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
۲۳.۲ - خدمات اسبتاریه به پادشاه ارمنستاندر همین سال‌ها لئون دوم پادشاه ارمنستان در ازای خدمات اسبتاریه، سلوکیه را به آنها داد، ولی اسبتاریه از بیم فرو افتادن در نزاعهای داخلی ارمنستان آن را فروختند. [۷۳]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۱۰۷، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۲۳.۳ - روبط دوستانه اسماعیلیان شام با اسبتاریهدرباره روابط اسماعیلیان شام و اسبتاریه که آن دو را به هم تشبیه کرده‌اند، مآخذ حاکی از آن است که اسماعیلیه دست کم در دوره‌ای که قدرت فرمانروایان مسلمان بقای آنها را تهدید می‌کرد، با اسبتاریه روابط نیکو داشتند و حتی بدان‌ها خراج می‌دادند و به دستور آنها مخالفانشان را از میان برمی‌داشتند. چنانکه رمون، شاهزاده صلیبی و آلبرت، بطریق قدس را که از مخالفان اسبتاریه بودند، به قتل رساندند. [۷۴]
حتی، فیلیپ، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ترجمه کمال یازجی، ج۲، ص۲۴۵، بیروت، ۱۹۸۲م.
[۷۵]
حتی، فیلیپ، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ترجمه کمال یازجی، ج۲، ص۲۴۷، بیروت، ۱۹۸۲م.
[۷۶]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۳، ص۱۶۷، تهران، ۱۳۶۰ش.
[۷۷]
رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، ج۳، ص۲۰۵-۲۰۶، تهران، ۱۳۶۰ش.
نیز گفته‌اند بدان سبب که اسبتاریه حصن الاکراد و مرقب بر قلاع اسماعیلیه میان حماه و طرابلس مشرف بودند، اسماعیلیان برای حفظ راههای ارتباطی خود به آنان خراج می‌دادند. [۷۸]
یوسف، جوزف نسیم، العدوان الصلیبی علی بلاد الشام، ج۱، ص۲۳۳-۲۳۴، اسکندریه، ۱۹۸۹م.
۲۴ - در تاریخ ۶۲۵ هجری قمری۲۴.۱ - حمله به قلمرو مسلمانانبه هر حال در ۶۲۵ق/۱۲۲۸م که فردریک از آلمان به فلسطین آمد و دست به حمله به قلمرو مسلمانان گشود، اسبتاریه چندان با او موافق نبودند [۷۹]
وان کلو، توریم C، X جنگهای صلیبی فردریک دوم N، ج۱، ص۴۵۴، همانجا.
۲۵ - در تاریخ ۶۳۱ هجری قمری۲۵.۱ - تشتت بین صلیبیاندر ۶۳۱ق نزاع شدید میان اسبتاریه و سواران معبد و سایر امرای صلیبی و فردریک باعث تشتت صلیبیان شد ، و هر یک از آنان به رغم مخالفت گروههای دیگر عهدنامه‌هایی با مسلمانان تنظیم می‌کردند، ۲۶ - در تاریخ ۶۳۷ هجری قمری۲۶.۱ - مخالفت با صلح میان صلیبیان و دمشقچنانکه در ۶۳۷ق/۱۲۳۹م که میان صلیبیان و دمشق صلح شد، اسبتاریه به مخالفت برخاستند [۸۰]
وان کلو، توریم C، X جنگهای صلیبی فردریک دوم N، ج۱، ص۴۷۸-۴۷۹، همانجا.
در این ایام نزاع برخی ایوبیان فرصتی به صلیبیان داد تا قلمرو خود را گسترش دهند، ولی نزاع میان لوئی فیلیپ امپراتور فرانسه و اسبتاریه و سواران معبد مانع پیش‌روی آنها شد.==در تاریخ ۶۴۲ هجری قمری=====همدستی با امرای ایوبی بر علیه خوارزمیان=== با اینهمه، در ۶۴۲ق/۱۲۴۴م اسبتاریه با بعضی از امرای ایوبی همداستان شدند و با مصریان و خوارزمیان به جنگ پرداختند، ولی شکست خوردند و فرمانده ایشان نیز اسیر شد. [۸۱]
استریر، JR، X جنگ های صلیبی لوئی نهم N، تاریخچه جنگهای صلیبی، ج۱، ص۴۸۹، اد K M Setton، ۱۹۶۹، II.
[۸۲]
یوسف، جوزف نسیم، العدوان الصلیبی علی بلاد الشام، ص۱۷۵-۱۷۶ ، اسکندریه، ۱۹۸۹م.
۲۷ - در تاریخ ۶۴۷ هجری قمری۲۷.۱ - جنگ میان مصریان و صلیبیاندر ۶۴۷ق/۱۲۵۰م هم جنگ بزرگی میان مصریان و صلیبیان در کنار بحر اشموم درگرفت که آن را از نبردهای بزرگ صلیبی خوانده‌اند. ۲۷.۲ - شکست سنگین اسبتاریهدر این نبرد بر اسبتاریه ضربات خرد کننده‌ای وارد شد و یکی از امرای بزرگ آنان کشته شد. [۸۳]
یوسف، جوزف نسیم، العدوان الصلیبی علی بلاد الشام، ص۷۵-۷۶ اسکندریه، ۱۹۸۹م.
[۸۴]
ابن کثیر، البدایة، ج۱۳، ص۱۸۹.
۲۷.۳ - دسته بندی داخلی میان صلیبیانافزون بر آن کشمکش میان ونیزیان و دیگر بازرگانان اروپایی موجب دسته بندیهای داخلی میان صلیبیان و ضعف آنها می‌شد. ۲۸ - در تاریخ ۶۵۴ - ۶۵۶ هجری قمریچنانکه گفته‌اند در سالهای ۶۵۴-۶۵۶ق/۱۲۵۶- ۱۲۵۸م فرقه‌ها و گروههای اصلی مملکت لاتینی مانند اسبتاریه و سواران معبد هر یک در این کشمکش جانب گروهی را گرفته، به نزاع پرداختند . [۸۵]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، ص۳۵-۳۶ لندن، ۱۹۷۳
۲۹ - روابط اسبتاریه با مسلمانان در عصر ممالیک۲۹.۱ - عدم کشمکش جدی میان مسلمانان و صلیبیاندر عصر ممالیک، بیشترین روایات درباره روابط اسبتاریه با مسلمانان مربوط به عصر سلطان الظاهر بیبرس است. چه از اواخر عصر ایوبیان و داستان شجرة الدر و ایبک تا برآمدن بیبرس، نابسامانی اوضاع داخلی مصر و شام، و کشمکش ایوبیان مانع از ادامه مقابله جدی مسلمانان با فرنگان شده است، و مورخان نیز کمتر از جنگهای پراکنده این عصر یاد کرده‌اند. ۳۰ - در تاریخ ۶۵۸ هجری قمری۳۰.۱ - جنگ سخت میان بیبرس و اسبتاریهبیبرس چون به تخت نشست (۶۵۸ق/ ۱۲۶۰م) بی درنگ به جنگ پرداخت و به القرین که از دژهای اسبتاریه بود، هجوم برد و پس از جنگی سخت آنان را به تسلیم واداشت. ۳۰.۲ - نبرد بیبرس با مغولانبیبرس پس از آن مدتی را به بازگرفتن بعضی از شهرهای شام از بقایای ایوبیان، و نبرد با مغولان سپری کرد. ۳۰.۳ - صلح سیاسی با صلیبیانبه نظر می‌رسد که او در همین دوران بنا بر مقتضیات سیاسی، گاه به صلح با صلیبیان تن در می‌داد تا بتواند اوضاع را به نفع خود سامان دهد. [۸۷]
حماده، محمدماهر، وثائق الحروب الصلیبیة، ج۱، ص۲۵۵، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۳۱ - در تاریخ ۶۶۴ هجری قمری۳۱.۱ - جنگ بیبرس با صلیبیانبا اینهمه، پس از چندی دوباره به صلیبیان پرداخت و از ۶۶۴ق/۱۲۶۶م حملات مداوم و سنگینی را بر ضد اسبتاریه و صلیبیان تدارک دید. ۳۱.۲ - قتل عل عام اسبتاریهدر همین سال صفد را گرفت و اسبتاریه و سواران معبد آنجا را به انتقام کشتاری که از مسلمانان می‌کردند، گردن زد. [۸۸]
بیبرس منصوری، مختار الاخبار، ج۱، ص۳۱-۳۲، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
۳۲ - در تاریخ ۶۶۵ هجری قمری۳۲.۱ - حمله صلیبیان به طبریهدر ۶۶۵ق/۱۲۶۷م صلیبیانی که از قبرس به شام آمده بودند، به شهر طبریه حمله کردند، ۳۲.۲ - شکست صلیبیاناما سپاه بیبرس آنان را به سختی شکست داد و اسبتاریه نیز در این جنگ خسارات بسیار دیدند [۸۹]
مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۵۵۴ - ۵۵۵، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۶م.
[۹۰]
زیاده، MM X سلاطین مملوک، ۱۲۹۱-۱۵۱۷ N، ج۱، ص۵۵۵ همانجا، ۱۹۷۵، جلد III
۳۲.۳ - صلح میان بیبرس و اسبتاریه حصنالاکراددر همین سال میان بیبرس و اسبتاریه حصن‌الاکراد و مرقب و عکا و بلاد ساحلی برای ۱۰ سال متوالی صلح شد. از این صلح نامه بر می‌آید که اسبتاریه شاخه‌های متعدد داشتند که هرکدام‌در دژهای‌خودبا فرماندهی‌نسبتاًمستقلی‌می‌زیستند. [۹۲]
بیبرس منصوری، مختار الاخبار، ج۱، ص۳۶، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
۳۳ - در تاریخ ۶۶۹ هجری قمری۳۳.۱ - اخراج اسبتاریه از القریندر ۶۶۹ق بیبرس دوباره به القرین هجوم برد و اسبتاریه را بیرون راند [۹۳]
بیبرس منصوری، مختار الاخبار، ج۱، ص۴۶، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
۳۳.۲ - درخواست صلح از بیبرسدر پی این پیروزیها، اسبتاریه کسانی را به صلح نزد بیبرس فرستادند. ۳۳.۳ - شروط بیبرس برای صلحشروط وی برای قبول صلح جالب توجه، و حاکی از تسلط او بر اوضاع است. مطابق این معاهده مقرر شد که اسبتاریه از اقطاعات خود در حماه‌و بلاد ابوقبیس‌و قلمرو اسماعیلیه‌دست‌بردارندو هرگاه بیبرس‌بخواهد، بتواندصلح‌رافسخ‌کند. [۹۴]
مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۵۵۰، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۶م.
۳۳.۴ - تصرف حصن الاکراددر همین سال بیبرس فرصتی یافت و سرانجام حصن الاکراد را که سال‌ها در دست اسبتاریه بود، تصرف کرد. اسبتاریه آنجا سپس به طرابلس رفتند. [۹۵]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۷۸، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۳۳.۵ - روایت قلبشندی از صلح اسبتاریهروایت قلقشندی حاکی از صلح‌دیگری‌است که در همین‌ایام‌میان بیبرس‌و پسرش الملک‌السعید برکه با فرمانده اسبتاریه منعقد شد. ۳۳.۶ - مفاد صلحبر اساس این صلح مقرر گردید که اسبتاریه فقط انطرطوس و مرقب را در دست داشته، از دیگر حقوق خود در بلاد اسلام صرف نظر کنند و مرقب و اموال و درآمد آنجا هم میان بیبرس و اسبتاریه تقسیم شود و آنان به تجدید عمارت آنجا نپردازند. [۹۷]
عینی، محمود، عقدالجمان، ج۱، ص۷۲، به کوشش محمد محمد امین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳۴ - ایجاد اتحاد بین مصر و شامبه هرحال، بیبرس توانست اتحاد مصر و شام را دوباره برقرار کند ۳۴.۱ - تصرف دژهای دیگر صلیبیانو میان سالهای ۶۵۸ -۶۷۶ق براثر سلسله حملاتی که به دژهای صلیبیان و خاصه مراکز فرماندهی فرقه‌های نظامی اسبتاریه و توتونی انجام داد . [۹۸]
اسمیل، ر.س، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس،ص۳۸، لندن، ۱۹۷۳
افزون بر آنچه گذشت، بعضی از شهر‌ها و دژهای آنان چون ارسوف و نیز دژهای اسماعیلیان چون مصیاف، قدموس، کهف و خوابی را تصرف کرد. [۹۹]
حتی، فیلیپ، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ترجمه کمال یازجی، ج۲، ص۲۴۳- ۲۴۵، بیروت، ۱۹۸۲م.
۳۵ - در تاریخ عصر سلطان قلاوون۳۵.۱ - معاهده صلح بین سلطان قلاوون و اسبتاریهدر عصر سلطان قلاوون (۶۷۸ - ۶۸۹ق/۱۲۷۹-۱۲۹۰م) نیز نخست میان او و اسبتاریه معاهده صلحی ۱۰ ساله منعقد شد [۱۰۰]
ابن فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۲۰۴، به کوشش حسن محمد شماع، بصره، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
[۱۰۱]
زیاده، MM X سلاطین مملوک، ۱۲۹۱-۱۵۱۷ N، ج۱، ص۹۷۴ - ۹۷۵ همانجا، ۱۹۷۵، جلد III
و در ۶۸۲ق/۱۲۸۳م این صلح دوباره تأیید شد. [۱۰۲]
ابن فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۲۶۲-۲۶۳، به کوشش حسن محمد شماع، بصره، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۳۶ - در تاریخ ۶۸۴ هجری قمری۳۶.۱ - تصرف دژهای مَرَقیّه و بلنیاسآوردهاند که قلاوون در ۶۸۴ق قلعه بسیار مهم مرقب و سپس دژهای مَرَقیّه و بلنیاس را از اسبتاریه گرفت و در ۶۸۸ق قلعه یحمور را فتح کرد. [۱۰۳]
ابن حبیب، حسن، تذکرة النبیه، ج۱، ص۹۶، به کوشش محمد محمد امین، قاهره، ۱۹۷۶م.
[۱۰۴]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۶۴، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۱۰۵]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۷۲، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۳۶.۲ - وفات سلطان قلاوونقلاوون اندکی بعد درگذشت ۳۷ - در تاریخ ۶۹۰ هجری قمری۳۷.۱ - تسخیر عکاجانشین او الملک الاشرف خلیل بلافاصله لشکر به تسخیر عکا برد و پس از جنگی شدید اسبتاریه و سواران معبد چاره‌ای جز تسلیم نیافتند و عکا فتح شد (۶۹۰ق). ۳۷.۲ - تصرف شهر های مهم دیگردر پی آن الملک الاشرف شهرهای صور، عتلیت، صیدا، بیروت و حیفا را تصرف کرد ۳۷.۳ - کوچ اجباری اسبتاریه به قبرسو بقایای اسبتاریه به قبرس کوچیدند [۱۰۷]
بیبرس منصوری، مختار الاخبار، ج۱، ص۹۱ -۹۲، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
۳۷.۴ - مقر فرماندهب اسبتاریهو دژ کولوسی در لیماسول قبرس به مقر فرماندهی اسبتاریه تبدیل شد؛ سپس بقیه اسبتاریه در رودس جای گرفتند. [۱۰۸]
مولر وينر، ولفگانگ، القلاع ايام الحروب الصليبية، ترجمه محمد وليد جلاد،ص۱۲۳، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م
[۱۰۹]
عروسی مطوی، محمد، الحروب الصلیبیة، ج۱، ص۷۱، تونس، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
۳۷.۵ - خاتمه جنگ صلیبیب بدین‌گونه، جنگهای صلیبی با سقوط آخرین دژ صلیبیان در سوریه خاتمه یافت، ۳۷.۶ - شهسواران رودسولی اسبتاریه دست از کار برنداشتند و در مراکز دیگری به فعالیت پرداختند و از این پس به شهسواران رودس مشهور شدند [۱۱۰]
موسوعه عام، ج۴، ص۲۰۵.
و برای روابط ممالیک و اسبتاریه [۱۱۱]
زیاده، MM X سلاطین مملوک، ۱۲۹۱-۱۵۱۷ N،ص۷۳۵، همانجا، ۱۹۷۵، جلد III
۳۷.۷ - هجوم به سواحل مصر و شاماسبتاریه از پایگاههای جدید خود همچنان به سواحل مصر و شام هجوم می‌بردند. [۱۱۲]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۳۸، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
gt;/span ۳۸ - در تاریخ ۷۷۶ هجری قمری۳۸.۱ - تصرف ازمیردر ۷۷۶ق/۱۳۷۴م ازمیر را گرفتند و در پی تسخیر یونان بودند. ۳۹ - در تاریخ ۸۱۸ هجری قمری۳۹.۱ - باز پس گیری ازمیردر ۸۱۸ق/۱۴۱۵م عثمانیان آنها را از ازمیر راندند ۳۹.۲ - مقر جدید فرماندهی اسبتاریهاسبتاریه بندر هالیکارناسوس صغیر را در برابر دژ خود در کوس به مرکز و مقر خویش در خشکی به جای ازمیر تبدیل کردند. [۱۱۳]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۳۸- ۳۹، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۴۰ - در تاریخ ۸۴۶ هجری قمری۴۰.۱ - جنگ سیف‌الدین خوشقدم ناوگانی با اسبتاریهدر ۸۴۶ق/۱۴۴۲م سلطان الظاهر سیف‌الدین خوشقدم ناوگانی به جنگ با اسبتاریه در رودس فرستاد، اما چون توفیقی نیافت، یکی از مراکز ساحلی آنان، یعنی حصن‌الاشهب در ساحل آسیای صغیر را گرفت و ویران کرد. ۴۱ - در تاریخ ۸۴۸ هجری قمری۴۱.۱ - جنگ دوباره اظاهر با اسبتاریهدر ۸۴۸ق نیز الظاهر به رودس حمله برد و جنگی سخت درگرفت و چون راه به جایی نبرد، بازگشت. ۴۰ - در تاریخ ۸۴۶ هجری قمری۴۲.۱ - هجوم عثمانیان به رودسدر ۸۵۹ق/۱۴۵۵م عثمانیان به رودس هجوم بردند و در برابر دژهای استوار اسبتاریه ناکام ماندند و ۲۵ سال بعد نیز در تلاش مجدد کاری از پیش نبردند. ۴۳ - در تاریخ ۹۲۹ هجری قمری۴۳.۱ - تصرف رودس توسط سلطان سلیمدر ۹۲۹ق/۱۵۲۲م سلطان سلیم اول سرانجام آنجا را گرفت ۴۳.۲ - مالت مقر جدید اسبتاریهنزدیک بود که اسبتاریه را به کلی نابود کند که شارل پنجم جزیره مالت را به آنان داد و اسبتاریه به ناچار از مستملکات خود در دریای اژه دست برداشتند و به مالت کوچیدند و مرکز جدیدی تأسیس کردند [۱۱۶]
مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، ج۱، ص۳۹، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
و از این پس به فرقه مالت مشهور شدند و تاکنون دوام دارند (درباره اسبتاریه رودس) [۱۱۷]
لوترل، A، X در رودز، ۱۳۰۶-۱۴۲۱ N، ج۱، ص۳۱۳ -۲۷۸، همان، ۱۹۷۵، ج III.
[۱۱۸]
رسی، E، X Hospitallers در رودز، ۱۴۲۱-۱۵۲۳ N، ج۱، ص۳۳۹، همانجا، سال ۱۹۷۵، جلد III.
[۱۱۹]
رسی، E، X Hospitallers در رودز، ۱۴۲۱-۱۵۲۳ N، ج۱، ص۳۱۴، همانجا، سال ۱۹۷۵، جلد III.
۴۴ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، الکامل. (۲) ابن تغری بردی، النجوم. (۳) ابن حبیب، حسن، تذکرة النبیه، به کوشش محمد محمد امین، قاهره، ۱۹۷۶م. (۴) ابن خلدون، العبر. (۵) ابن شداد، یوسف، النوادر السلطانیة، به کوشش جمال شیال، قاهره، ۱۹۶۴م. (۶) ابن فرات، محمد، تاریخ، به کوشش حسن محمد شماع، بصره، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م. (۷) ابن قلانسی، حمزه، ذیل تاریخ دمشق، به کوشش آمدرز، بیروت، ۱۹۰۸م. (۸) ابن کثیر، البدایة. (۹) ابن نظیف، محمد، التاریخ المنصوری، به کوشش ابوالعید دودو، دمشق، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۱۰) ابن واصل، محمد، مفرج الکروب، به کوشش جمال‌الدین شیال، قاهره، ۱۹۵۳م. (۱۱) ابوشامه، عبدالرحمان، عیون الروضتین، به کوشش احمد بیسومی، دمشق، ۱۹۹۱م. (۱۲) اسمیل، ر س، فن الحرب عندالصلیبیین، ترجمه محمد ولید جلاد، دمشق، ۱۹۸۵م. (۱۳) بستانی، دائرة المعارف. (۱۴) بیبرس منصوری، مختار الاخبار، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م. (۱۵) حتی، فیلیپ، تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین، ترجمه کمال یازجی، بیروت، ۱۹۸۲م. (۱۶) حماده، محمدماهر، وثائق الحروب الصلیبیة، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. (۱۷) رانسیمان، استیون، تاریخ جنگهای صلیبی، ترجمه منوچهر کاشف، تهران، ۱۳۶۰ش. (۱۸) زیاده، محمد مصطفی، تعلیقات بر السلوک (هم، مقریزی). (۱۹) عروسی مطوی، محمد، الحروب الصلیبیة، تونس، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م. (۲۰) عمادالدین کاتب، محمد، الفتح القسی فی الفتح القدسی، به کوشش محمد محمود صبح، قاهره، دارالقومیة للطباعة و النشر. (۲۱) عینی، محمود، عقدالجمان، به کوشش محمد محمد امین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م. (۲۲) قلقشندی، احمد، صبح الاعشی، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م. (۲۳) مصطفی، شاکر، «فلسطین مابین العهدین الفاطمی و الایوبی»، موسوعه خاص، ج ۲. (۲۴) مقریزی، احمد، السلوک، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۵۶م. (۲۵) موسوعه عام. (۲۶) مولر وینر، ولفگانگ، القلاع ایام الحروب الصلیبیة، ترجمه محمد ولید جلاد، دمشق، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م. (۲۷) یوسف، جوزف نسیم، العرب و الروم و اللاتین فی الحرب الصلیبیة الاولی، اسکندریه، ۱۹۸۹م. (۲۸) یوسف، جوزف نسیم، العدوان الصلیبی علی بلاد الشام، اسکندریه، ۱۹۸۹م. (۲۹) هاردویک، NN، X ایالات صلیبی، ۱۱۹۲-۱۲۴۳ نفر، تاریخ جنگ های صلیبی، اد K M Setton، لندن، سال ۱۹۶۹، جلد II. (۳۰) لوترل، A، X در رودز، ۱۳۰۶-۱۴۲۱ N، همان، ۱۹۷۵، ج III. (۳۱) دایره المعارف جدید کاتولیک، سان فرانسیسکو، ۱۹۶۶، نقاش، S، X جنگهای صلیبی سوم: اورژانس Lionhearted و فیلیپ آگوستوس N، تاریخچه جنگهای صلیبی، ریچارد M K Setton، لندن، ۱۹۶۹، ج II، ID، X جنگهای صلیبی به Theobald از شامپاین و ریچارد کرن، ۱۲۳۹-۱۲۴۱ N، همانجا. (۳۲)) رسی، E، X Hospitallers در رودز، ۱۴۲۱-۱۵۲۳ N، همانجا، سال ۱۹۷۵، جلد III. (۳۳) اسمیل، RC، صلیبیون در سوریه و سرزمین مقدس، لندن، ۱۹۷۳. (۳۴) استریر، JR، X جنگ های صلیبی لوئی نهم N، تاریخچه جنگهای صلیبی، اد K M Setton، ۱۹۶۹، ج II. (۳۵) وان کلو، توریم C، X جنگهای صلیبی فردریک دوم N، همانجا. (۳۶) زیاده، MM X سلاطین مملوک، ۱۲۹۱-۱۵۱۷ N، همانجا، ۱۹۷۵، جلد III. ۴۵ - پانویس
۴۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسبتاریه»،ج۸، ص۳۲۸۲. |