انطاکیهانطاکیه، شهری عذاب شده به جهت تکذیب فرستادگان الهی می‌باشد. ۱ - تعریفاَنطاکِیه که با تای منقوط نیز خوانده شده [۱]
التعریف والاعلام، ص۱۱۱
[۲]
تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۱۱.
شهری در روم باستان [۴]
قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۵
بوده که به دست یونانیان [۷]
دائرة‌المعارف بستانی، ج۴، ص۵۰۸.
در سال ۳۰۰ قبل از میلاد [۸]
دائرة‌المعارف الاسلامیه، ج۳، ص۶۲
[۹]
قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۵.
بنا شده و هم‌اکنون جزو قلمرو کشور ترکیه است.۲ - سازندهسازنده آن را انطیقس یا انطیوخوس (معرّب انطیوکوس) سومین پادشاه پس از اسکندر گفته‌اند ؛ ولی برخی فرزند وی سلوکوس نیکاتور را سازنده آن دانسته‌اند. وی این شهر را انطاکیه نامید تا منسوب به پدرش انطیخوس باشد. [۱۲]
قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۶.
برخی نیز برآن‌اند که پدر بنای آن را آغاز و پسر پس از درگذشت او آن را به پایان رساند ؛ امّا دسته‌ای از موّرخان بنای آن‌را توسط انطاکیة دختر روم بن یقن بن سام بن نوح (علیه‌السلام) دانسته‌اند. ۳ - جایگاهاین شهر زمانی یکی از سه شهر بزرگ سرزمین روم به شمار می‌آمد و دارای موقعیتی سرسبز، نهرهای آب خوش‌گوار و مرکز تجارت آسیای غربی و نزد یونانیان به انطاکیه زیبا و ملکه شرق مشهور بود. [۱۶]
دائرة‌المعارف بستانی، ج۴، ص۵۰۶
نصارا نیز از شهر انطاکیه با وصف شهر خدا، شهر شاهی و مادر شهرها یاد می‌کردند، زیرا نخستین شهری بود که اهل آن همگی به حضرت مسیح و به دین نصارا گرویدند. پولس و برنابا از حواریان حضرت عیسی (علیه‌السلام) در آن‌جا به تبلیغ اشتغال داشتند. [۲۲]
قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۵.
۴ - پیش از اسلامشهر انطاکیه پیش از اسلام محل کشمکش و درگیری بین قوم‌ها و پیروان ادیان یهود، نصارا و بت پرستان بوده است. این شهر یک‌بار به دست شاپور اول در سال ۲۶۰ [۲۳]
دائرة‌المعارف الاسلامیه، ج۳، ص۶۲.
و بار دیگر توسط کسرا انوشیروان در سال ۵۳۸ میلادی فتح شد. [۲۴]
تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۱۶۵
[۲۵]
مروج الذهب، ج۱، ص۲۹۱
۵ - بعد از اسلامدر سال ۶۳۸ میلادی مطابق با سال ۱۷ هجری قمری مسلمانان، انطاکیه را به تصرّف خود درآوردند. [۲۷]
دائرة‌المعارف الاسلامیه، ج۳، ص۶۳
[۲۸]
دائرة‌المعارف بستانی، ج۴، ص۵۱۱.
قبر مؤمن آل‌یاسین که نامش را حبیب نجّار گفته‌اند در انطاکیه زیارتگاه مردم است. [۲۹]
الموسوعة الذهبیه، ج۶، ص۱۸۰
قبر یحیی بن زکریا (علیهماالسلام) نیز در این شهر است. ۶ - در قرآندر قرآن‌کریم نام انطاکیه نیامده؛ لیکن مفسران در شأن نزول آیاتی، از انطاکیه و شهروندان آن یاد کرده‌اند. این آیات دو دسته است: ۷ - شان نزول انطاکیهآیاتی که به نظر جمعی از مفسران درباره انطاکیه و اهل آن است [۳۳]
تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۱۱
و آن آیه ۱۳ سوره یس :«واضرِب لَهُم مَثَلاً اَصحبَ القَریَةِ اِذ جاءَهَا المُرسَلون» و آیات پس از آن است که به داستان اصحاب قریه پرداخته است و بیش‌تر مفسران مقصود از قریه را انطاکیه دانسته‌اند؛ لیکن در چگونگی داستان و نام فرستادگانی که به آن‌جا گسیل شده‌اند و این‌که از جانب خداوند یا حضرت عیسی اعزام شده‌اند و چگونگی برخورد آن‌ها با مردم و برخورد حاکم و مردم با آنان، نیز کشتن مردی که به این سه رسول گرایید و سرانجامِ کافران و پادشاه، در نگاه مفسران و مورّخان اختلاف است. از شواهد تاریخی و برخی روایات و گفته مفسران ذیل آیه ۱۴ سوره صفّ بر می‌آید که اهل انطاکیه و پادشاه آن همگی یا دسته‌ای از آنان ایمان آوردند و از سویی روایات و شواهد تاریخی دیگر و ظاهر آیات پیشگفته سوره یس بیانگر کفر و سرانجام عذاب همه آنان از جمله پادشاه است. ، ازاین‌رو برخی درباره قول مشهور تردید کرده است. و برخی آن را ردّ کرده و گفته‌اند:پیوند داستان طرح شده در سوره یس با انطاکیه بسیار ضعیف است ، جز این‌که بگوییم در انطاکیه در دو برهه زمانی دو رویداد اتفاق افتاده است:یکی فرستادن رسولان از سوی خداوند و تکذیب آنان از سوی اهل انطاکیه، در حالی‌که تنها یک نفر (مؤمن آل‌یاسین) ایمان آورد و به دست آنان کشته شد و خداوند اهل آن شهر را با عذاب فراگیر نابود کرد و دیگری آن‌که پس از آبادانی مجدّد شهر انطاکیه حضرت عیسی (علیه‌السلام) فرستادگانی به آن‌جا گسیل داشته و این بار مردم انطاکیه به آن‌ها ایمان آوردند و این موضوع در آیه ۱۴ صفّ گزارش شده است:«... فَامَنَت طَائِفَةٌ مِن بَنی اِسرءیل...» این احتمال نیز دور از حقیقت نیست که داستانهای متفاوت ممکن است مربوط به دو انطاکیه باشد ، زیرا در گذشته شهرهای زیادی به نام انطاکیه وجود داشته است. [۵۱]
قاموس کتاب مقدس، ص۱۱۶.
۷.۱ - آیات مورد اختلاف شهر انطاکیهآیات مورد اختلاف که برخی آن را درباره شهر انطاکیه دانسته‌اند: ۷.۱.۱ - آیه اولدر آیه ۱۴ صفّ خداوند به ایمان دسته‌ای از بنی‌اسرائیل به حضرت عیسی (علیه‌السلام) اشاره دارد:«فَامَنَت طَائِفَةٌ مِن بَنی اِسرءیلَ و کَفَرَت طَائِفَةٌ فَاَیَّدنَا الَّذینَ ءامَنوا عَلی عَدُوِّهِم فَاَصبَحوا ظهِرین» برخی بر آن‌اند که مقصود از بنی‌اسرائیل در این آیه اهل انطاکیه‌اند. ۷.۱.۲ - آیه دومبرخی اصحاب رسّ در دو آیه ذیل را اهل انطاکیه دانسته‌اند:«و عادًا وثَمودا واَصحبَ الرَّسِّ و قُرونًا بَینَ ذلِکَ کَثیرا» «کَذَّبَت قَبلَهُم قَومُ نوح واَصحبُ الرَّسِّ و ثَمود» گفته‌اند:رسّ چاهی بود در انطاکیه که بت پرستان مؤمن آل یاسین را در آن افکنده و کشتند [۵۵]
روض الجنان، ج۱۴، ص۲۲۲.
و ازاین‌رو به اصحاب رسّ مشهور شدند.۷.۱.۳ - آیه سوم«فَانطَلَقا حَتّی اِذا اَتَیا اَهلَ قَریَة اِستَطعَما اَهلَها فَاَبَوا اَن یُضَیِّفوهُما فَوَجَدا فیها جِدارًا یُریدُ اَن یَنقَضَّ فَاَقامَهُ قالَ لَو شِئتَ لَتَّخَذتَ عَلَیهِ اَجرا.» این آیه و آیات پیش از آن همراهی موسی و خضر (علیهماالسلام) را گزارش می‌کند؛ آن دو در سفر به قریه‌ای رسیدند و از اهل آن طعام خواستند؛ امّا اهل قریه از اطعام آنان خودداری کردند. برخی مفسران مراد از قریه در این آیه را انطاکیه دانسته‌اند. [۵۸]
الجوهرالثمین، ج۴، ص۹۳.
۷.۱.۴ - آیه چهارمبرخی مقصود از قریه در آیه ۱۶۳ سوره اعراف را انطاکیه دانسته‌اند. [۶۰]
التعریف و الاعلام، ص۱۱۱.
در این آیه به تجاوز اصحاب سبت از حدود الهی اشاره شده است:«وسَلهُم عَنِ القَریَةِ الَّتی کانَت حاضِرَةَ البَحرِ اِذ یَعدونَ فِی‌السَّبتِ اِذ تَأتیهِم حیتانُهُم یَومَ سَبتِهِم شُرَّعًا ویَومَ لا یَسبِتونَ لا تَأتیهِم کَذلِکَ نَبلوهُم بِما کانوا یَفسُقون».۸ - انطاکیه در روایات ظهوراین شهر، افزون بر آن که در پاره‌ای از آیات مورد اشاره قرار گرفته، در برخی روایات-به ویژه در روایات مهدویت- بدان توجه شده است. شاید ذکر «انطاکیه» در روایات مهدویت، وجود رابطه تنگاتنگ بین حضرت مهدی (علیه‌السّلام) و مسیح (علیه‌السّلام) است. در روایات مربوط به حضرت مهدی (علیه‌السلام) ، آن محل، سرزمینی معرفی شده است که حضرت مهدی (علیه‌السّلام) پس از ظهور، از غاری در آن سرزمین، تورات و انجیل را بیرون می‌آورد و با یهود و نصارا با آن استدلال می‌کند. [۶۲]
عبد الرزاق، المصنف، ج۱۱، ح ۲۰۷۷۲.
پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌اله و سلم فرمود: «... یستخرج التوراة و سائر کتب الله من غار بانطاکیة فیحکم بین اهل التوراة بالتوراة و بین اهل الانجیل بالانجیل و بین اهل الزبور بالزبور...» تورات و انجیل را از سرزمینی که انطاکیه نامیده می‌شود، بیرون می‌آورد.و به وسیلۀ آن کتاب‌ها، با مسیحیان و یهودیان به استدلال می‌پردازد و سرانجام، بسیاری از آن‌ها اسلام می‌آورند. ۹ - عناوین مرتبطدین در عصر ظهور، موعود مسیحیت، موعود یهودیت. ۱۰ - منابعآثار البلاد و اخبار العباد؛ البدایة و النهایه؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ الیعقوبی؛ التعریف و الاعلام؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ تفسیر نمونه؛ التنبیه و الاشراف؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین؛ دائرة المعارف الاسلامیه؛ دائرة المعارف بستانی؛ روض الجنان و روح الجنان؛ قاموس کتاب مقدس؛ قصص الانبیاء، راوندی؛ الکشاف؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر؛ المسالک و الممالک؛ معجم‌البلدان؛ الموسوعة الذهبیة للعلوم الاسلامیه. ۱۱ - پانویس۱۲ - منبعدائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «انطاکیه». فرهنگ نامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص۹۳ بر گرفته از مقاله "انطاکیه" |