اسد الغابهکتابی مهم و مرجع در علم رجال، بین قرن ۶ و ۷ هجری قمری، به زبان عربی. این اثر معتبر، مشتمل بر زندگینامه هفت هزار و پانصد یا هفت هزار و هفتصد و سه تن از اصحاب پیامبر اکرم (هر دو قول هست). ۱ - تلفظ واژهاُسد الغابه به ضم همزه و سکون سین و ضم دال خوانده می شود. ۲ - معرفی اجمالی کتاباین کتاب در شرح احوال و شناخت صحابه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم است . نویسنده، ابوالحسن علی بن ابوالکرم محمد معروف به "ابن اثیر"، نویسنده بزرگ شافعی در حدیث و تاریخ و ادب. نام اصلی کتاب «اسدالغابه فی معرفة الصحابه» است. مولف، محتویات کتابهای "ابن منده اصفهانی" و "ابونعیم اصفهانی" و "ابن عبدالبر نمری قرطبی" و "ابوموسی اصفهانی" را جمع کرده و اشتباهات آنها را تصحیح نموده و خودش مطالبی نیز، بر آن اضافه کرده است. ۳ - ساختار کتاببنا بر نقل ۷۷۰۳ زندگینامه از یاران مرد و زن پیامبر اسلام در این کتاب، ۱۰۲۲ زندگی نامه از زنان و ۶۶۸۱ زندگی نامه از مردان است. این یاران بعضی به اسم، بعضی با کنیه و بعضی هم با نام و هم با کنیه، یاد شده اند. ۴ - قسمت آغازین این کتابالف- مقدمه درباره. ۱- شیوه نگارش. ۲- منابع و اسناد. ۳- تعریف واژه صحابی است. سپس در ادامه، شرح زندگانی پیامبر اکرم و حوادث مهم دوران زندگی حضرت از قبیل معجزات، تاریخ وفات و عمر آن پیغمبر و غیره. بنا بر نظر مولف مبنی براینکه شناخت مصحوب شناخت صاحب، باید مقدم شود لذا مطالبی در مقدمه راجع به پیامبر و وجوه زندگی ایشان، نوشته است. ۵ - بخش الفبایی کتابب- بخش های کتاب به ترتیب حروف الفبا به طور دقیق تنظیم و به اسم هر نفر، یک باب در هر بخش اختصاص دارد. در این ابواب، تا آنجا که گستره تحقیق اجازه داده، مولف تاریخ و محل تولد، پدر و مادر، خویشاوندی، سال اسلام آوردن، میزان همراهی آن صحابه با پیغمبر اکرم، شرکت در حوادث، مسئولیت ها، انتساب به قبایل و غیره آن صحابی را بیان کرده است. ۶ - بخش متفرقه کتابج- غیر از زندگینامه اصحاب، به تناسب حال اشخاص، حوادث مهم و مشهوری (هجرت به حبشه و مدینه و بیعت عقبه) البته اطلاعات داده شده، در مورد افراد، به یک میزان نیست، بستگی به مقدار آگاهی موجود، نسبت به آن صحابه و اشتهار او داشته، در نتیجه در مورد بعضی افراد، سخن بسیار گفته شده و نسبت به برخی فقط به این عنوان که راوی حدیثی بوده، یا مثلا حضورشان در حادثه ای، یادی از آنها شده است. نکته: اسدلغابه، فقط کتاب روایی نیست، بلکه "ابن اثیر" در موارد زیادی تحلیل کرده و اگر تفاوت یا تعارضی بین روایات بوده، آنرا نقد کرده و نظرش را با دلیل و برهان درباره صحت و یا اشتباه آن موضوع، بیان کرده است. ۷ - اسناد کتاباسناد کتاب: غیر از چهار کتاب مشهور که در اول ذکر کردیم، مولف ۱۶ کتاب دیگر را که به طور عمده از آن استفاده کرده و نیز منابع دیگر که به آن استناد شده، در کتاب آورده است و بنا به گفته خودش، بین کتابهای قبلی همسازی کرده و تنها به گفته عده ای اکتفا نکرده است. ۸ - چاپ و نشربه دلیل اهمیت این کتاب مرجع، بارها در ممالک مختلف به چاپ رسیده است: در مصر، سال ۱۳۸۰ هـ ق در ۵ جلد در قاهره، سال ۱۳۸۴ هـ ق در ۵ جلد در بیروت، سال ۱۲۸۷ هـ ق در ۵ جلد در تهران، سال ۱۳۴۲ شمسی در ۵ جلد بهترین چاپ این اثر با تحقیق و تعلیق محمدابراهیم البنا، محمداحمد عاشور و محمود عبدالوهاب فاید، در ۷ جلد، در بیروت چاپ و منتشر شده است (در دار احیاء التراث العربی). ۹ - منابع مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: ۱- دائرة المعارف بزرگ اسلامی ۲- فرهنگ آثار ایرانی - اسلامی ۳- ریحانة الادب ۱۰ - منبعدانشنامه طهور |