اعلامیه آمریکایی حقوق و وظایف انساناعلامیه آمریکایی حقوق و وظایف انسان، در زمره نخستین اسناد منطقه‌ای حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی به شمار می‌آید که تقریباً همزمان با پیدایش و شکل‌گیری حقوق بشر در مفهوم مدرن آن به تصویب رسیده است. سند حاضر، از یک مقدمه، دو فصل و ۳۸ ماده تشکیل شده و محتوای این سند شامل حقوق مدنی و سیاسی؛ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ بیان حقوق و تکالیف افراد است که بر رعایت هنجارهای مندرج در آنها نظارت می‌نمایند. این اعلامیه به عنوان یک سند غیر الزام‌آور که اثر و ضمانت اجرای قانونی ندارد به تصویب رسید؛ اما با گنجاندن تعهدات حقوق بشری در منشور سازمان کشورهای آمریکایی، محتوای آن به طور غیر مستقیم بر دولت‌های عضو الزام‌آور گردیده است. فهرست مندرجات۱.۱ - محتوای سند ۲ - جایگاه حقوقی ۲.۱ - تعهدات حقوق بشری منشور آمریکا ۲.۲ - وظایف کمسیون آمریکایی حقوق بشر ۲.۳ - تمایز بین نظام اروپایی با نظام آمریکایی ۳ - ساختار ۳.۱ - حقوق مندرج در اعلامیه ۳.۲ - وظایف مندرج در اعلامیه ۴ - مهم‌ترین ویژگی‌ها ۴.۱ - سندی غیر الزام‌آور ۴.۲ - محتوا ۴.۳ - بیان حقوق و تکالیف ۵ - معرفی منابع برای مطالعه بیشتر ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - پیشینه و فرآیند تدوین اعلامیه آمریکاییهمزمان با تصویب «منشور سازمان کشورهای آمریکایی» [۱]
.charter of the organization of American states،Treaty series no، ۱-f (۱۹۴۹)
(OAS) در نهمین کنفرانس بین‌المللی کشورهای آمریکایی که در بوگوتای کلمبیا در سال ۱۹۴۸ برگزار شد، کشورهای منطقه آمریکا، اعلامیه آمریکایی حقوق و تکالیف انسان [۲]
.American Declaration of the Rights and Duties of man، (ADRDM)، Adopted by the Ninth International conference of American states on ۲ may ۱۹۴۸ Resolution xxx،pan American unin،final Act of the ninth conference ۳۸-۴۵
را که به اختصار از آن تحت اعلامیه آمریکایی یاد می‌شود را نیز به تصویب رساندند. انگیزه‌ها و اهداف تدوین و تصویب این اعلامیه تا حدود زیادی مشابه انگیزه‌ها و اهداف تدوین و تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر است. این اعلامیه حدوداً شش ماه زودتر از اعلامیه جهانی به تصویب رسیده و با وجود آنکه از جهات متعددی مشابه اعلامیه جهانی حقوق بشر است ولی از برخی جهات نیز با یکدیگر متفاوت و متمایزند. اعلامیه آمریکایی و اعلامیه جهانی حقوق بشر هر دو پاسخی به وقایع جنگ جهانی دوم بودند.۱.۱ - محتوای سندهر دو سند (اعلامیه آمریکایی و اعلامیه جهانی حقوق بشر) مشتمل بر به رسمیت شناختن حقوق و آزادی‌های بنیادین فردی از هر دو سنخ حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند. همچنین مشابه اعلامیه جهانی، اعلامیه آمریکایی نیز الزام‌آور نبود. [۳]
.David Harris،Regional protection of Human Rights: the Inter-American Achievement،in: the Inter – American system of Human Rights، Edited by David Harris and Stephen livingstone،clarendon press،oxford،۱۹۹۸،p، ۴
ولی در عین حال اعلامیه جهان در سطحی بسیار گسترده‌تر از اعلامیه آمریکایی به تصویب رسید، در حالی‌که اعلامیه آمریکایی تنها در دایره‌ای محدود منطقه‌ای توسط کشورهای عضو سازمان آمریکایی به رسمیت شناخته شد. علاوه بر این اعلامیه جهان حقوق بشر تنها به بیان حقوق و آزادی‌های افراد اکتفاء نمود در حالی که اعلامیه آمریکایی در کنار تقریر حقوق و آزادی‌ها، وظایف و تکلیف افراد را نیز مورد تاکید قرار داده است. ۲ - جایگاه حقوقیدر قاره آمریکا به اعلامیه آمریکایی حقوق و تکالیف انسان موقعیت ممتازی داده می‌شود. [۴]
کریستیان تاموشات، حقوق بشر مبانی نظری، تحولات تاریخی و ساز و کارهای اجرایی، مترجم: حسین شریفی طراز کوهی، نشر میزان، چاپ اول، بهار ۱۳۸۶، ص۱۱۵.
تضمین‌های ماهوی نظام آمریکایی در حمایت از حقوق بشر در این سند و کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر [۵]
.American convention on Human Rights (۱۹۶۹)
یافت می‌شود. تا قبل از پیروزی انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۹ میلادی هیچ ساز و کار نظارتی با هدف حمایت از حقوقی که در اعلامیه آمریکایی مقرر شده بودند، وجود نداشت. [۶]
فیلیپ لی اچ، دیوید هرپس و دیگران، نهادها و ساز و کارهای منطقه‌ای حمایت از حقوق بشر، مترجم: سید قاسم زمانی، امیر ساعد وکیل، پوریا عسکری، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، چاپ اول، ۱۳۸۶، ص۱۳۵.
هر چند هنوز هم این اعلامیه اثر قانونی مستقیمی ندارد؛ اما با گنجاندن تعهدات حقوق بشری آن در منشور سازمان کشورهای آمریکایی که شامل محتوای حقوق اعلامیه آمریکایی نیز می‌باشد، این اعلامیه به طور غیرمستقیم از حیث قانونی الزام‌آور گردیده است. [۷]
.David Harris،op، cit،p، ۴
۲.۱ - تعهدات حقوق بشری منشور آمریکاتعهدات حقوق بشری منشور و سازمان کشورهای آمریکایی که یک معاهده الزام‌آور است عمدتاً از موارد ۳ و ۱۶ این منشور ناشی می‌شود، هر چند در پاراگراف چهارم مقدمه و مواد ۴۵، ۴۹ و ۱۴۵ منشور نیز به حقوق بشر و تعهدات مربوطه اشاره گردیده است. [۸]
.charter of the organization of American states، Art ۳ and ۱۶،۴۵،۴۹،۱۴۵ and preamble
در خصوص حقوق بشر یا حقوق فردی که در متن منشور به آن اشاره شده دیوان آمریکایی حقوق بشر (The Inter-American court of Human Rights) در نظریه مشورتی (Advisory opinion) شماره ۱۰ خود اظهار داشت؛ اعلامیه آمریکایی همان سندی است که حقوق بشری را که در منشور به آن ارجاع شده، تعیین نموده است. [۹]
.Inter-American court of Human Rights، series A no ۱۰، para، ۴۵ (۱۹۸۹)، ۱۱ HRLJ۱۱۸
۲.۲ - وظایف کمسیون آمریکایی حقوق بشربا تاسیس کمیسیون آمریکایی حقوق بشر و انتخاب اعضای آن در سال ۱۹۶۰ میلادی که از جمله مهم‌ترین وظایف آن حفظ و ارتقاء ترویج حقوق بشر بود، (ر. ک ماده ۹ اساس‌نامه کمیسیون آمریکایی حقوق بشر [۱۰]
ر.ک: اساس‌نامه کمیسیون آمریکایی حقوق بشر، ماده ۹.
) فرآیند نوینی در توجه به اعلامیه آمریکایی آغاز گردید. مطابق با ماده ۲ اساس‌نامه این کمیسیون [۱۱]
اساس‌نامه کمیسیون آمریکایی حقوق بشر، ماده ۲.
با وجود آنکه شکایات فردی را در ابتدای امری می‌پذیرفت؛ اما عمده تلاش‌ها و فعالیت‌های آن بر بررسی این شکایات متمرکز نشد و بیشتر درباره وضعیت کلی حقوق بشر در کشورهای عضو سازمان آمریکایی تحقیق و تفحص می‌نمود. [۱۲]
فیلیپ لی اچ، دیوید هرپس و دیگران، نهادها و ساز و کارهای منطقه‌ای حمایت از حقوق بشر، مترجم: سید قاسم زمانی، امیر ساعد وکیل، پوریا عسکری، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، چاپ اول، ۱۳۸۶، ص۱۳۷-۱۳۶.
۲.۳ - تمایز بین نظام اروپایی با نظام آمریکاییبه هرحال یکی از تمایزات میان نهادهای نظارتی نظام اروپایی حقوق بشر با نظام آمریکایی نیز از همین جهت است. در حالی که نهادهای نظارتی نظام اروپایی تنها بر اساس تطبیق با کنوانسیون اروپایی حقوق بشر موارد ادعایی نقض حقوق بشر را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند، در نظام آمریکایی دو سند با ماهیت متفاوت باید مدنظر قرار گیرند. یکی از این دو سند همین اعلامیه آمریکایی حقوق بشر است و سند دیگر هم که ماهیتی الزام‌آور دارد، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر می‌باشد. چنین امری منجر به ایجاد سیستمی به مراتب پیچیده‌تر از نظام اروپایی گشته است. [۱۳]
.David Harris،op، cit،p، ۱
۳ - ساختاراعلامیه آمریکایی از یک مقدمه، دو فصل و ۳۸ ماده تشکیل شده که فصل اول آن شامل مواد یک تا ۲۸ فصل دوم شامل مواد ۲۹ تا ۳۸ می‌باشد. در مقدمه اعلامیه بر برابری انسان‌ها در کرامت و حقوق و آزاد بودن آنها تاکید شده [۱۴]
.ADRDM (۱۹۴۸) ،preamble،para، ۱
و سپس ارتباط و وابستگی میان حقوق و وظایف اجتماعی و سیاسی هر انسانی مورد توجه قرار گرفته و اعلام گردید در حالی که حقوق و آزادی فردی را ارتقاء می‌بخشد، وظایف بر کرامت و احترام به آن آزادی تاکید دارد. [۱۵]
.ADRDM (۱۹۴۸) ،Preamble،para، ۲
در ادامه در فصل اول که با ماده یک شروع می‌شود عالی‌ترین حق بشری و بنیادی‌ترین حق بشری که همان حق حیات (The Right tolife) است به رسمیت شناخته شده و در کنار آن حق آزادی و امنیت شخصی نیز مورد تایید قرار گرفته است. [۱۶]
.ADRDM (۱۹۴۸) ،Art، ۱
۳.۱ - حقوق مندرج در اعلامیهبرابری در مقابل قانون و بهره‌مندی از حقوق و وظایف مقرر شده در اعلامیه بدون هرگونه تبعیضی از نظر نژاد، جنسیت زبان یا دیگر عوامل، [۱۷]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۲
حق اظهار آزادانه اعتقادات و اعمال مذهبی به طور فردی و خصوصی یا به صورت عمومی [۱۸]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳
حق بیان و اشاعه نظریات و تحقیق و جستجوی عقاید با هر ابزاری، [۱۹]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۴
حق تشکیل خانواده، [۲۰]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۶
حق بهره‌مندی از حمایت قانونی در برابر تجاوز نسبت به آبرو و حیثیت و زندگی فردی و خانوادگی، [۲۱]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۵
حق آموزش، [۲۲]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۱۲
حق مشارکت در حیات فرهنگی جامعه، [۲۳]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۱۳
حق کار در شرایط مناسب و بر اساس انتخاب آزادانه خودش، [۲۴]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۱۴
حق بهره‌مندی از تامین اجتماعی [۲۵]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۱۶
و... از جمله مهم‌ترین حقوقی‌اند که در این اعلامیه به رسمیت شناخته شده است. این حقوق به همراه دیگر موارد در فصل اول اعلامیه که اختصاص به بیان حقوق و آزادی‌های افراد دارد، گنجانده شده است.۳.۲ - وظایف مندرج در اعلامیهفصل دوم اعلامیه اختصاص به بیان وظایف و تکالیف افراد دارد. این قسمت که شامل مواد ۲۹ تا ۳۸ می‌شود برخی از مهم‌ترین وظایف بشر در آن گنجانده شده است. از جمله مهم‌ترین مواردی که در این قسمت آمده به وظیفه افراد در مقابل جامعه و دیگران، [۲۶]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۲۹
وظیفه افراد در مقابل کودکان و لزوم حمایت و کمک به آنها، [۲۷]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۰
وظیفه افراد در قبال والدین، [۲۸]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۰
وظیفه شرکت در انتخابات عمومی و دادن رای، [۲۹]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۲
وظیفه اطاعت از قانون و دیگر دستورات مشروع مربوط به مقامات مسئول، [۳۰]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۳
وظیفه انجام خدمات مدنی و نظام وظیفه، [۳۱]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۴
وظیفه پرداخت مالیات، [۳۲]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۶
وظیفه کارکردن [۳۳]
.ADRDM (۱۹۴۸)، Art، ۳۷
و.... می‌توان اشاره نمود. [۳۴]
حسین مهرپور، نظام بین المللی حقوق بشر، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، ۱۳۸۳، ص۲۱۲-۲۱۱.
۴ - مهم‌ترین ویژگیهااز جمله مهم‌ترین ویژگی‌های اعلامیه آمریکایی این است که: ۴.۱ - سندی غیر الزامآوراین اعلامیه به عنوان یک سند غیر الزام‌آور که اثر و ضمانت اجرای قانونی ندارد به تصویب رسید. [۳۵]
حسین مهرپور، نظام بین المللی حقوق بشر، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، ۱۳۸۳، ص۲۱۲-۲۱۱.
اما با توجه به گنجاندن تعهدات حقوق بشری دولت‌های عضو نظام آمریکایی در منشور سازمان کشورهای آمریکایی و ارجاع به اعلامیه در اساس‌نامه کمیسیون آمریکایی حقوق بشر و سایر موارد از قبیل عرفی شدن برخی مقررات مندرج در این اعلامیه، محتوای آن به طور غیر مستقیم بر دولت‌های عضو الزام‌آور گردیده است. با وجود آنکه به لحاظ تقدم زمانی در تصویب این سند نسبت به سایر اسناد حقوق بشری اهمیت زیادی برخوردار است؛ اما قلمرو آن محدود به نظام آمریکایی و دولت‌های عضو سازمان کشورهای آمریکایی است.۴.۲ - محتوادیگر ویژگی مهم این سند مربوط به محتوای آن می‌باشد که شامل حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کنار یکدیگر است. ۴.۳ - بیان حقوق و تکالیفیک ویژگی منحصر به فرد این اعلامیه بیان حقوق و تکالیف است که چنین سیاقی در سایر اسناد حقوق بشری که متعاقباً به تصویب رسیده‌اند وجود ندارد. در مجموع می‌توان ادعا نمود که اعلامیه آمریکایی حقوق و تکالیف انسان به همراه کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر منعکس کننده مهم‌ترین حقوق و آزادی‌های بشر می‌باشند که در نظام آمریکایی حقوق بشر بر رعایت هنجارهای مندرج در آنها نظارت می‌نمایند. برای دیدن متن کامل اعلامیه ر. ک: ۲۵+ Human Rights Documents، center for the study of human Rights Columbia university، ۲۰۰۱، pp، ۱۷۸-۱۸۱ ۵ - معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
۶ - پانویس
۷ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اعلامیه آمریکایی حقوق و وظایف انسان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱۱/۱۹. |