التوحید للصدوق (کتاب)این کتاب تألیف شیخ صدوق ، ابو جعفر، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (۳۰۵- ۳۸۱ هجری)، از چهره‌های برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجری است. ۱ - موضوعاین کتاب مشهور به «توحید صدوق» یا «توحید ابن بابویه» است. موضوع کتاب روایات ،حضرت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ائمه معصومین علیهم السلام، پیرامون توحید و شناخت ذات و صفات و اسماء و افعال خداوند متعال و دیگر مباحث مهم کلامی است. این کتاب در شناخت خداوند متعال و معرفی دیدگاه شیعه درباره مباحث توحید، کتابی ارزشمند است. ۲ - اعتبار کتابکتاب توحید، مانند دیگر کتاب‌های شیخ صدوق، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایی شیعه به شمار می‌آید. روایات آن نیز در بسیاری از مجموعه‌های روایی شیعه مانند بحار الانوار آمده و به آنها استناد شده است. ۳ - انگیزه نگارششیخ صدوق درباره انگیزه نگارش این کتاب می‌گوید: «امری که موجب گشت تا این کتاب را به رشته تحریر درآورم این بود که دیدم برخی از مخالفین به علمای شیعه نسبت تشبیه و جبر می‌دهند. دلیل آن هم روایاتی بود که در کتاب‌های شیعه دیده بودند و با ناآگاهی از معانی و تفسیر آنها، معنایی غلط برای آن بیان می‌کردند و با این کار چهره مذهب ما را در برابر مردم زشت و ناپسند نشان می‌دادند. من هم با قصد قربت به درگاه الهی، اقدام به نگارش این کتاب در توحید و نفی تشبیه و جبر نمودم.» ۴ - نظر علامه مجلسیعلامه مجلسی در این باره می‌فرماید: «کتاب‌های شیخ صدوق در شهرت در حد کتب اربعه می‌باشند و در اجازات روایی ما از مشایخ بزرگ شیعه موجودند. بسیاری از علما و فقهای شیعه از آنها روایت نقل کرده‌اند و به لطف خداوند نسخه‌های قدیمی و تصحیح شده‌ای از آنها در اختیار ما می‌باشد.» ۵ - شرح‌های کتابشرحهای متعددی بر این کتاب نگاشته شده مانند: ۱- شرح حکیم عارف، قاضی محمد سعید قمی شاگرد فیض کاشانی ، که در سال ۱۰۹۹ به رشته تحریر درآمده است. ۲- شرح امیر محمد علی نائب الصداره، که آن را در شهر مقدس قم نوشته است. ۳- شرح فارسی مولی محمد باقر سبزواری، درگذشته به سال ۱۰۹۰ هجری. ۶ - تعداد روایات کتاباین کتاب شامل ۵۸۳ حدیث است که در ۶۷ باب توسط مؤلف تنظیم شده‌اند. ۷ - عناوین کتابتوحید صدوق شامل روایاتی است از اهل بیت عصمت و طهارت درباره توحید و مباحث مربوط به آن مانند: پاداش یکتا پرستان و عرفا، یکتاپرستی و نفی تشبیه، معنای واحد، توحید و موحد، معنای «قل هو الله احد»، اثبات جسم و صورت نداشتن خداوند، روایات درباره دیدن خداوند، قدرت، صفات ذات و صفات افعال، تفسیر «کل شی ء هالک الا وجهه»، تفسیر «و الارض جمیعا قبضته»، نفی زمان و مکان و حرکت از خداوند متعال، اسماء الله، اثبات حدوث عالم و مباحث مفید و مهم فراوان دیگر. ۸ - نسخه‌های کتاب۱- نسخه‌ای به خط اسماعیل بن شیخ ابراهیم که تاریخ نگارش آن ۱۰۷۳ هجری است. ۲- نسخه‌ای در کتابخانه حضرت امام امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام در نجف اشرف به خط موسی حسین مدرس، که تاریخ نگارش آن ۱۰۸۳ هجری می‌باشد. ۳- نسخه تصحیح شده‌ای که نگارش قرن ۱۱ هجری است و بر آن حواشی مختصر و مطالبی به خط محدث نوری دیده می‌شود. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعنرم افزار مجموعه آثار شیخ صدوق، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |