امر ظاهریامر مستفاد از اماره یا اصل عملی، یا نهی مستفاد از اصول عملی برای مکلف شاک یا جاهل به حکم واقعی را امر ظاهری گویند. ۱ - معانی اصطلاحی امر ظاهریامر ظاهری، مقابل امر واقعی و دارای دو معنای اصطلاحی است: ۱.۱ - معنای اولدر یک اصطلاح، امر ظاهری عبارت است از امری که در هنگام شک یا جهل مکلف به حکم واقعی از سوی شارع متوجه او می‌گردد. در این اصطلاح، امر ظاهری هم شامل مؤدّای اماره می‌شود و هم شامل مؤدّای اصول عملیه؛ مثل این که خبر ثقه بر وجوب نماز جمعه در زمان غیبت دلالت می‌کند (صل الجمعة) یا آن که «لا تنقض الیقین بالشک» دلالت می‌کند بر وجوب وضو گرفتن در جایی که در سابق یقین به وضو بوده و اکنون در آن تردید شده است. ۱.۱.۱ - مؤدای امر ظاهریمؤدای امر ظاهری را حکم ظاهری می‌گویند، با این تفاوت که اگر از طریق اماره ثابت شود، جعل آن به انگیزه احراز واقع است و خطای ناشی از آن، تعبداً از جانب شارع نادیده گرفته شده است، اما اگر از طریق اصل عملی، ثابت شود، هیچ‌گونه نظری به واقع ندارد و برای احراز حکم واقعی جعل نشده، بلکه تنها برای رهایی مکلف از شک و سرگردانی در مقام عمل، جعل شده است. ۱.۲ - معنای دومدر اصطلاح دوم، امر ظاهری فقط شامل مؤدّای اصول عملیه می‌شود که نظر به کشف واقع ندارد بلکه بیانگر وظیفه شاک در حکم واقعی و برای رفع سرگردانی مکلف در مقام عمل است. [۵]
الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۱، ص۵۲۴.
۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۵۶، برگرفته از مقاله «امر ظاهری». رده‌های این صفحه : اوامر
|