ایمان جوان (قرآن)زمینه تحوّل فكرى و گرایش به حقّ، در جوانان بیشتر است، چون قلبى پاك دارند وتعلّقات شان به مال ومقام كمتر است. ۱ - گرایش به ایمانایمان جوانان بنی اسرائیل به موسی علیه السلام، در دوران حکومت خودکامه فرعونیان: •«فما ءامن لموسی الا ذریة من قومه علی خوف من فرعون وملاهم ان یفتنهم وان فرعون لعال فی الارض وانه لمن المسرفین:پس به موسی ایمان نیاورد مگر فرزندانى از قوم او (مردمان مستضعف از قوم او) آن هم با ترسى از فرعون و اشراف قوم خودشان كه مبادا (فرعون) آنها را عذاب كند، و البته فرعون در روى زمین بسى برترى طلب و از تجاوزكاران بود (تجاوز در تکبر به دعوى الوهیت و در قتل به كشتن كودكان و در ستم به شكنجه هاى گوناگون).». در این آیات مرحله دیگرى از داستان مبارزات انقلابى موسى و فرعون منعكس شده است.در آغاز وضع نخستین گروه ایمان آورندگان به موسى را بیان مى كند و مى گوید" بعد از این ماجرا تنها گروهى كه به موسى ایمان آوردند، فرزندانى از قوم او بودند" (فَما آمَنَ لِمُوسى إِلَّا ذُرِّیةٌ مِنْ قَوْمِهِ).این گروه كوچك و اندك كه به مقتضاى ظاهر كلمه ذریه، بیشتر از جوانان و نوجوانان تشكیل مى شدند، تحت فشار شدیدى از ناحیه فرعون و اطرافیانش قرار داشتند، و هر زمان" از این بیم داشتند كه دستگاه فرعونى با فشارهاى شدیدى كه روى مؤمنان وارد مى كرد، آنان را وادار به ترك آئین و مذهب موسى كند" (عَلى خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِمْ أَنْ یفْتِنَهُمْ).چرا كه" فرعون مردى بود كه در آن سرزمین برترى جویى داشت" (وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِی الْأَرْضِ)." و اسرافکار و تجاوز كار بود" و هیچ حد و مرزى را به رسمیت نمى شناخت (وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِینَ).در اینكه این ذریه كه به موسى ایمان آوردند چه گروهى بودند و ضمیر من قومه به چه كسى (به موسى یا به فرعون) بازگشت مى كند، در میان مفسران گفتگو است.بعضى خواسته اند بگویند این گروه نفرات اندكى از قوم فرعون و قبطیان بودند، مانند مؤمن آل فرعون، و همسر فرعون و مشاطه او و كنیزش، و ظاهرا دلیل انتخاب این نظر آن است كه بنى اسرائیل، بیشتر نفرات شان ایمان آوردند، و این متناسب با تعبیر" ذُرِّیةٌ مِنْ قَوْمِهِ" نیست، زیرا این گروه كوچكى را مى رساند.ولى بعضى دیگر معتقدند كه این گروه از بنى اسرائیل بودند، و ضمیر به موسى بر مى گردد، چرا كه قبل از آن نام موسى ذكر شده، و طبق قواعد ادبى ضمیر باید به او باز گردد. شک نیست كه معنى دوم با ظاهر آیه موافق تر است، شاهد دیگرى كه آن را تایید مى كند آیه بعد است كه مى گوید: وَ قالَ مُوسى یا قَوْمِ ... (موسى به گروه مؤمنان گفت اى قوم من ...) یعنى مؤمنان را به عنوان قوم من خطاب مى كند.تنها ایرادى كه ممكن است بر این تفسیر بماند، این است كه تمام بنى اسرائیل به موسى ایمان آوردند نه گروه كوچكى.ولى با توجه به یك نكته این ایراد قابل دفع است، چرا كه مى دانیم در هر انقلابى نخستین گروهى كه به آن جذب مى شوند، جوانان هستند، گذشته از اینكه قلب هایى پاكتر و افكارى دست نخورده دارند، شور و جوشش انقلابى در آنها بیشتر است، به علاوه وابستگی هاى مادى كه بزرگسالان را به محافظه كارى و ملاحظات مختلف دعوت مى كند در آنها نیست، نه مال و ثروتى دارند كه از ضایع شدن آن بترسند، و نه پست و مقامى، كه از به خطر افتادنش وحشت كنند! بنا بر این طبیعى است كه این گروه بسیار زود جلب و جذب به موسى بشوند، و تعبیر" ذریه" بسیار با این معنى متناسب است.به علاوه بزرگسالانى هم بعدا به این گروه ملحق شدند به خاطر اینكه نقشى در جامعه آن روز نداشتند و ضعیف و ناتوان بودند، این تعبیر- چنان كه از ابن عباس نقل شده- در مورد آنان چندان بعید نیست، درست مثل این است كه وقتى افراد عادى و معمولى از دوستان خود را دعوت مى كنیم، مى گوئیم برو بچه ها دعوت داشتند، هر چند بزرگسال بوده باشند! و اگر این تعبیر را بعید بدانیم احتمال اول به قوت خود باقى است.علاوه بر این ذریه گر چه معمولا به فرزندان اطلاق مى شود ولى از نظر ریشه لغوى- چنان كه"راغب" در كتاب مفردات گفته: صغیر و كبیر هر دو را شامل مى گردد.منظور از «ذریه» در این آیه جوانان‌اند. ۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ایمان جوان». |